İçeriğe atla

Mehmed Şükrü Paşa

Mehmed Şükrü Paşa

1295 (1879) Top.-1[1]

Lakabı"Edirne Müdafii", "Deli Şükrü Paşa"
Doğum1 Ocak 1857(1857-01-01)
Erzurum, Osmanlı Devleti
Ölüm5 Haziran 1916 (59 yaşında)
İstanbul, Osmanlı Devleti
Bağlılığı Osmanlı İmparatorluğu
Branşı Osmanlı ordusu
Hizmet yılları1878-1914
RütbesiBirinci Ferik
KomutasıEdirne Müstahkem Mevki Komutanlığı
Çatışma/savaşları1897 Osmanlı-Yunan Savaşı, I. Balkan Savaşı
Ailesi
EşiZafer Rabia Hanım

Mehmed Şükrü Paşa (1857, Erzurum – 5 Haziran 1916, İstanbul) Osmanlı askeri. Balkan Savaşları'nda Bulgarlar tarafından kuşatılan Edirne şehrini 155 gün boyunca zor koşullar altında savunmuştur, “Edirne Müdafii” olarak da anılır. Edirne'de adına yapılmış bir anıt vardır. Bu anıt, 54. Mekanize Piyade Tugay Komutanlığı himayesinde olup, anıt alanı içerisinde Balkan Savaşı müzesi de bulunmaktadır. Anıt, 27.07.1998 tarihinde hizmete açılmıştır. Anıtı ve müzeyi dolaşmak ücretsizdir.[2]

Hayatı

Mehmed Şükrü Paşa ve Balkan Harbi'nde Osmanlı askerleri

1857 yılında Erzurum'da doğdu. Erzurumlu Ayabakan ailesinden Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) Mustafa ile Muhsine'nin tek çocuğu idi[3]

Erzincan Askeri İdadisi'nde başladığı askeri eğitimine İstanbul'da Sütlüce Topçu Okulu'nda devam etti. Bu okuldan 1879 yılında topçu teğmeni olarak mezun oldu.[3] Eğitimi sırasında matematik alanındaki başarısı ile dikkat çekmişti. Bu nedenle Almanya'ya öğrenime gönderildi. Dört seneden fazla Potsdam Garnizonu'nda eğitim gördü. 1880 senesinde üsteğmenliğe, 1883'te kıdemli yüzbaşılığa terfi etti.

İstanbul'a döndükten sonra birçok kurumda askerî talim ve terbiye öğretmenliklerinde bulundu. 1887'de rütbesi binbaşılığa yükseltildi. Süvari Ferik İmrahor Manastırlı Nuri Paşa'nın kızı Zafer Rabia Hanım ile evlendi. Bu evlilikten dünyaya gelen dokuz çocuğundan üç kızı ve bir oğlu olgunluk çağına kadar yaşadı; yedi torunu oldu.

Almanca, İngilizce ve Fransızca lisanlarını iyi bilen Şükrü Paşa, çeşitli askeri görevlerinin yanı sıra Harbiye ve Darüşşafaka'da matematik ve balistik öğretmenliklerinde bulundu. Yetiştirdiği gençler arasında ünlü matematikçi Salih Zeki de vardır.

1888 senesinde Kaymakamlığa, 1889'da Miralaylığa terfi etti ve 1893 tarihinde 36 yaşında iken Mirlivalığa yükseldi. Mirliva'dan Birinci Ferikliğe yükselene kadar olan askerlik hizmetlerini Edirne'de geçirdi. 1905 yılında Selanik'e gönderildi. Bu sırada askerlik hayatında aşırı disiplin merakı ve titizliği nedeniyle “Deli Şükrü Paşa” olarak tanındı.

1908'de Müşirliğe yükseltilen rütbesi, II. Meşrutiyet'in ilanı ile yapılan düzenlemeler sonucu Ferikliğe indirildi. O sene İstanbul'a gelen Şükrü Paşa, 1912'ye kadar Redif Müfettişliği, Çanakkale Boğazı Muhafızlığı gibi görevlerde bulundu. I. Balkan Savaşı başlayınca Edirne Müstahkem Mevkii Komutanlığı'na atandı.

Edirne kuşatmasına katılan Bulgar topçuları.
Edirne Kuşatmasına destek veren Sırp ordusuna ait bir topçu birliği.

Edirne savunması

Şükrü Paşa'nın Edirne'de bulunan anıtı
Şukri Paşa'nın Edirne yakınlarında ele geçirilmesi, 13 Mart 1913.
Anıtın uzaktan görünümü

24 Eylül 1912 tarihinde Osmanlı Sofya Elçiliğinin İstanbul'a gönderdiği uyarı telgrafı yaklaşan tehlikeyi bildiriyordu: "Bulgarların ilk amacı Osmanlı'nın güçsüz Kırklareli tümenidir. Edirne'ye ise baskın taarruzu düşünüyorlar. Edirne müstahkem mevkii takviye edilmeli, vatani hizmet süresi dolan askerler terhis edilmemelidir."

Bunun üzerine Edirne Müstahkem Mevkii Komutanlığına getirilen Mehmed Şükrü Paşa, Edirne kuşatması başlamadan bir hafta önce kente gelebildi. Edirne'nin savunması görevi verilen Şükrü Paşa'ya şehrin kuşatılması halinde 50 gün savunulması emri verilmişti. Bu sürede ya Bulgar ordularının geriletileceği ya da İstanbul'dan destek gönderileceği öngörülmüştü. Ancak Mehmed Şükrü Paşa, kurmayları Kâzım (Karabekir), Remzi (Yiğitgüden) ve Fuat Bey ile, İstanbul'dan destek alamamasına rağmen, Bulgar ve Sırp ordularının saldırılarına 5 ay 5 gün süreyle direnerek tarihe geçen bir savunma gerçekleştirdi.

26 Mart 1913 günü Bulgar Komutanlığına bir subay göndererek kalenin teslimini teklif etmek zorunda kaldığında hürmetle karşılandı. Kimi kaynaklara göre kılıcını usulen Bulgar komutanına teslim etmiş ve Edirne'ye ertesi gün gelen Alman asıllı Bulgar çarı I. Ferdinand kılıcını kendisine geri teslim etmiştir. Bu kılıç teslim sahnesi, Edirne'nin işgalinin simgesi haline gelmiştir.[4] Fotoğrafın aslına ulaşıldığı iddia edilen bir kaynakta ise fotoğrafta fotomontaj ile mizansen yaratıldığı ve Şükrü Paşa'nın böyle bir görüntüye malzeme olmamak için teslim olmadan önce kılıçlarını kırdığı ileri sürülmektedir.[4]

Şehri kahramanca savunması Avrupa basınında büyük yer bulduğu ve kamuoyunda takdir uyandırdığı için eğitim gördüğü Almanya'da adına küçük çaplı anıtlar dikilmiş;[5] Fransız milleti adına bir kılıç ve hayranları tarafından binlerce imza ile bezenmiş bir altın kitap hediye edilmiştir.

Altı ay boyunca Sofya'da itibarlı bir esaret dönemi geçiren Şükrü Paşa, bu dönemi matematik ve topçuluk problemleri çözerek geçirdi. Hazırladığı bir kitabı Bulgar veliahdı Boris'e hediye etti.

Mehmed Şükrü Paşa'nın vasiyetnamesi

Emekliliği

Balkan Savaşı'nda tarihe geçen başarılarından sonra rütbesi tekrar Birinci Ferikliğe yükseltildi ve emekli edildi. Günlerini kütüphanesinde çalışmakla geçirdi. Edirne savunması sırasında yakalandığı siyatik hastalığının tedavisi için gittiği Bursa kaplıcalarında zatürreye yakalandı ve İstanbul'a dönüşünde evinde 5 Haziran 1916 günü hayatını yitirdi.

Naaşı, Müttefik kuvvetler komutanlarının katıldığı büyük bir askeri törenle İstanbul'da Merkezefendi Mezarlığı'nda toprağa verildi. Edirne halkının isteği ve ailesinin uygun görmesi üzerine mezarı 1988'de Edirne'de yapılan anıt-mezara nakledildi.[6]

1934 yılında Soyadı Kanunu'nın kabulünden sonra ailesi, Erzurum'lu olmalarına rağmen Edirne soyadını almıştır.

Kaynakça

  1. ^ Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademilerinin 120 Yılı, İstanbul, 1968, s. 46.
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2015. 
  3. ^ a b Edirne Müdafii Mehmet Şükrü Paşa, Akintarih.com sitesi, Erişim tarihi:09.04.2011[]
  4. ^ a b "Tarihteki en büyük yalan! Şükrü Paşa aklandı, Muhalif Gazete, 20.11.2012". 29 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2012. 
  5. ^ "Erkan Akyüz, Kahramanlarımızdan Bir Kahraman Şükrü Paşa, Genç Medya, 25.03.2011". 12 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2011. 
  6. ^ "Ahmet Usal, Edirne Anıtları, Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı, Aralık 25, 2006" (PDF). 11 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Nisan 2011. 

Dipnot:Şükrü Paşa'nın oğlu Osman Şükrü, aşağıdaki kaynaklardan yararlanarak Şükrü Paşa'nın yaşam öyküsünü derlemiştir.[1]

  • İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 4. cilt, sayfa 390-392 ve 432
  • Ali Hadi Okon, Dünden Yapraklar, sayfa 44-45
  • Binbaşı Mehmet Ali, el yazması notlar 1916
  • Fransızca L'illustration Dergisi, 8 Şubat 1913, No:3635
  • Tasviri Efkar Gazetesi 25 Kasım 1934
  • Zaman Gazetesi, 25 Kasım 1934
  • Cumhuriyet Gazetesi, 25 Kasım 1934
  • Tarih Hazinesi Dergisi, 15 Aralık 1950
  • Feridun Fazıl Tülbentçi, Vatan Gazetesi 5 Haziran 1955
  1. ^ Kazancıgil Ratip, Savaşı Yaşayanların Kaleminden Edirne Balkan Savaşı Anıları Hafız Rakım Ertür, Şevket Dağdevirenzade, Dr. Rifat Osman Edirne Valiliği Kültür Yayınları Mayıs 2013 İstanbul s: 132

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Esat Bülkat</span> Türk asker

Mehmet Esat Bülkat veya Esat Paşa, Türk asker. Balkan Savaşları sırasında kendi gibi asker olan küçük kardeşi Mehmet Vehip Kaçı ile birlikte Yanya'da gösterdiği savunma ve direnişi ile tanınan Esat Paşa, yine küçük kardeşi ile birlikte görev aldığı Çanakkale Savaşı'nda büyük başarı göstermiş; düşman kuvvetlerinin boğazı geçip İstanbul'a varmasını önleyen komutanlardan biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Topal İzzet Mehmed Paşa</span> 177. Osmanlı sadrazamı

Darendeli Topal İzzet Mehmet Paşa, II. Mahmud saltanatında 24 Ekim 1828 - 28 Ocak 1829 ve Abdülmecid saltanatında 14 Aralık 1841 - 30 Ağustos 1842 tarihleri arasında toplam bir yıl iki gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet İzzet Furgaç</span> 215. Osmanlı sadrazamı

Ahmed İzzet Paşa ya da Soyadı Yasası sonrası Ahmet İzzet Furgaç, I. Dünya Savaşı'nın son günlerinde sadrazamlık yapmış, Arnavut asıllı Osmanlı asker ve devlet adamıdır.

1. Ordu, Osmanlı Ordusu'nun ordularından biri.

<span class="mw-page-title-main">5. Ordu (Osmanlı İmparatorluğu)</span>

5. Ordu, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 24 Mart 1915 tarihinde kuruldu ve 21 Kasım 1918 tarihinde lağvedildi. Bu orduya I. Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Boğazı'nı ve Gelibolu Yarımadası'nı savunma görevi verildi. Almanya'dan gelen askerî danışman General Otto Liman von Sanders bu ordunun ilk komutanı oldu.

<span class="mw-page-title-main">Andranik Ozanyan</span> Ermeni gerilla ve siyasetçi (1865-1927)

Andranik Toros Ozanyan veya Antranig Paşa veya Voyvoda Antranik, Osmanlı Ermenisi gerilla lideri, Rus Ordusunda Ermeni gönüllülerinden oluşan birliklerden birinin komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Balkan Savaşı</span> Balkan Birliği ile Osmanlı Devleti arasında 7 Ekim 1912-30 Mayıs 1913 tarihleri arasında gerçekleşen savaş

Birinci Balkan Savaşı, 7 Ekim 1912-30 Mayıs 1913'te Bulgaristan Krallığı, Sırbistan Krallığı, Yunanistan Krallığı ve Karadağ Krallığı'ndan oluşan Balkan Birliği'nin Osmanlı Devleti'ne karşı başlattığı savaş. Bu savaş ile Balkan devletleri, Osmanlı Devleti'nin Balkanlardaki topraklarının büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Bu savaş sonucunda Osmanlı Devleti Edirne ve Kırklareli'ne kadar olan Midye-Enez Hattı'nın batısındaki tüm topraklarını Balkan devletlerine bırakmak zorunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Kırkkilise Muharebesi</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Bulgaristan Krallığı arasında geçen savaş

Kırkkilise Muharebesi veya Kırklareli Muharebesi, Osmanlı İmparatorluğu ile Bulgaristan Krallığı orduları arasında geçen Birinci Balkan Savaşı'nın bir parçası olan; 22 Ekim 1912 tarihinde başlayan ve 24 Ekim 1912'de Osmanlı ordusunun doğu Trakya'da yenilgisi, Bulgar zaferi ile son bulan; Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Balkan Savaşı'nı kaybetmesine sebep olan en önemli muharebelerden biridir.

Şarköy Çıkarması, Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasındaki Birinci Balkan Savaşı sırasında 8-10 Şubat 1913 tarihlerinde gerçekleşen harekât ve muharebe.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Kölemen</span> Türk asker

Abdullah Kölemen, Türk asker. Kölemen Abdullah Paşa olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Edirne Kuşatması (1913)</span> Birinci Balkan Savaşında çatışma

Edirne Kuşatması Birinci Balkan Savaşı esnasında 1912 Ekim ortalarından 26 Mart 1913'e kadar Bulgaristan 2. Ordusu tarafından gerçekleştirilmiştir. Şehrin içinde savunma için bulunan 52.597 asker dışında, 106.000 üzerinde sivil bulunuyordu. Dönemin vilayet matbaası müdürü ve Yeni Edirne Gazetesinin imtiyaz sahibi yazı işleri sorumlusu olan Şevket Dağdeviren, Balkan Savaşı Anılarının 5 Aralık 1912 tarihli bölümünde kuşatmanın başında halkın nüfusunun yaklaşık 150000 kişi olduğunu, bunlardan 57000 kişinin ordu mensubu, 37000 Müslüman, 25000 Rum, 14000 Musevi, 5000 Ermeni, 24000 Bulgar dağılımının içinde de 10000 göçmen olduğunu bildirir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Rıza Paşa (topçu)</span>

Topçu Ali Rıza Paşa (1854-1921) bir Osmanlı Devlet adamıdır.

Edirne'nin Kurtuluşu, iki farklı tarihi olayı ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Çatalca Muharebesi</span>

Birinci Çatalca Muharebesi 17 ve 18 Kasım [E.U. 4-5 Kasım] 1912 tarihinde gerçekleşmiş ve Osmanlı zaferi ile sonuçlanmıştır. Birinci Balkan Savaşı'nın Lüleburgaz Muharebesi'yle birlikte en büyük muharebelerinden biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Şükrü Tezer</span> Türk asker ve bürokrat

Şükrü Tezer, Türk asker, bürokrat.

Fosfor Mustafa Sıdkı Paşa 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı ordusunun yüksek kademelerinde komutanlık yapmış ve Bahriye Nazırlığına kadar yükselmiş bir askerdir. Ayrıca başta Erzurum olmak üzere birçok Osmanlı vilayetinin valiliğini yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi</span>

Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi, Rus İmparatorluğu ile Yaş Antlaşması'nın imzalandığı 1792 yılından, saltanatın kaldırılarak devletin lağvedildiği 1922 yılına kadar sürer. Bu dönemde devlet en büyük toprak kayıplarını yaşamış ve Kurtuluş Savaşı sayesinde yalnızca Anadolu kurtarılabilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Merhamlı Muharebesi</span>

Merhamlı ya da, eskiden Edirne vilayetine şimdi ise Yunanistan'ın Dedeağaç iline bağlı bir yerleşim birimidir. Bulgar ve Osmanlı orduları arasında 14/27 Kasım 1912'de yaşanan Merhamlı Muharebesi Birinci Balkan Savaşı muharebelerindendir. Uzun bir takip sonrası Batı Trakya'da General Nikola Genev ve Albay Aleksandar Tanev yöetimindeki Bulgar ordusu Kırcaali Muharebesi sonrası Gümülcine tarafına geri çekilmeye çalışan askerlerle birlikte 10,000-18.000 arası güçlü Tuğgeneral Mehmet Yaver Paşa komutasındaki Kırcaali Müfrezesi birliklerini sıkıştırır. Merhamlı köyünde sarılıp sıkıştırılıp saldırıya uğrayan Osmanlı birliklerinin, sadece bir kısmı Meriç nehrini geçerek kaçabildi. Kalan kısmı sonraki gün olan 28 Kasım'da teslim oldu.

<span class="mw-page-title-main">Balkan Töresi Muharebesi</span>

20 Kasım 1912'de gerçekleşen Balkan Töresi Muharebesi(bugünkü Makaza Geçidi'nin olduğu yerde ve çevre köy ve tepelerde), Birinci Balkan Savaşı'nın bir muharebesiydi ve bunun sonucunda Bulgarlar Osmanlı birliklerini neredeyse tamamen Rodoplardan çıkardılar. Doğu Rodoplarda, bir zamanlar Osmanlı'ya tabii olan ancak savaştan hemen önce ve sonrasında Bulgar ordusuna geçen Makedon-Edirne Gönüllüleri-3. Tugayının Doğu Anadolu'dan Osmanlı'ya savaş ilanının hemen ardından gelip Bulgar ordusunda katılan Hınçak ve Taşnak çetelerine bağlı Ermeniler ve Makedon-Bulgar Komitacılar Bulgar ordusunun burada başarı kazanmasında kilit rol oynamıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.