İçeriğe atla

Mehdikulu Han Cevanşir

İbrahim Halil Han
Hüküm süresi1806-1822
Önce gelenİbrahim Halil Han
Sonra gelenHanlık kaldırılmıştır.
Doğum1763 ve ya 1772
Şuşa, Karabağ Hanlığı
Ölüm15 Mayıs 1845
Şuşa, Rus İmparatorluğu
Definİmaret Mezarlığı
HanedanCavanşirler
Babasıİbrahim Halil Han
Diniİslam

Mehdikulu Han Cevanşir (Azerbaycanca: Mehdiqulu xan Cavanşir; d. 1763 və ya 1772, Şuşa - ö. 15 Mayıs 1845, Şuşa), Karabağ Hanlığı'nın sonuncu ve dördüncü hanı. Karabağ Hanı olan İbrahim Halil Han ve eşi Hurşid Beyüm'ün oğludur.

Hayatının ilk yılları

Mehdikulu Han Karabağ Hanı İbrahim Halil Han ve eşi Hurşid Beyüm'ün oğlu olarak Şuşa'da dünyaya gelmiştir. Annesi olan Hurşid Begüm Gence Hanı olan Cevad Han'ın kızı, Şahverdi Han'ın torunudur.[1]

Çarlık Rusyası generali Sisianov'un 1805 yılında yazdığı raporuna göre, o zaman Mehdikulu Han'ın 33 yaşı varmış. Bu yüzden doğum tarihi olarak 1772 tarihi de gösterilmektedir.

Gencliğinde Kacarlar'la olan savaşda yaralanmış ve burnunun yarısını kayıp etmiştir.[2]

Kacar hükümdarı Feth Ali Şah Kaçar'ın Mehdikulu Han'a mektubu. Mektubda şah Mehdikulu Han'dan Karabağ'ın beylerbeyisi diye hitab ediyor.

İbrahim Halil Han dönemi

Üvey kardeşi Muhammed Hasan Ağa ile birlikte kuzenleri Muhammed Bey'i (Mehrali Bey'in oğlu) Karabağ'dan uzaklaştırmak için babası tarafından gönderilmişti. Muhammed Bey 1797 yılında Kacar hükümdarı Ağa Muhammed Şah'ın Şuşa'da öldürülmesinden kaynaklanan kargaşadan yararlanarak yönetimi ele almıştı.[3]

1805 yılında babasının Rus'larla imzaladığı antlaşmadan sonra generalliğe yükselmiştir. Bu antlaşmaya göre, Rusya İbrahim Halili Karabağ'ın hanı, oğlu Mehdikulunu da onun vârisi olarak resmen tanıyordu. Aynı yılda o, babası tarafından General Sisianov'la birlikte Bakü üzerine olan yürüşe katılmak için gönderilmiştir. Fakat 1805 yılının 19 Kasımında kardeşi Muhammed Hasan'ın ölümünden sonra Şuşa'ya geri dönmüştür.

Hükümdarlığı

Hükümdarlığı resmi olarak 1806 yılının 13 Eylül'ünde başlamıştır. Tahta çıkışı babasının, Mehdikulu'nun eşlerinden birinin, kızının ve küçük oğlunun Rus'lar tarafından katl edilmesinden sonra gerçekleşmiştir. 11 Kasım'da yeni Han olarak Tiflis'e gitmiş ve Kafkazın Rus canişini İvan Qudoviçin karşısında Rus imparatoru I Aleksandra sadık kalacağına dair yemin etmiştir. 1807 yılının 7 Ocak tarihinde Andreas Eberhard von Budbergin emri ile Gudoviç tarafından kraliyet nişanı ile teltif edilmiştir.[1]

21 Kasım 1822 yılında Kacarlar'a yaptığı teklifler yüzünden Rusya tarafından cezalandırılacağından korkarak Kacar İmparatorluğu'na kaçtı. Daha sonralar kendisine Rusya tarafından 6000 tümen aylık kesildi və Gerger vilayeti'nin gelirleri ona tahsis edildi. Onun kaçışından sonra, yani 1822 yılında Karabağ Hanlığı kaldırıldı ve Rusya İmparatorluğu'nun bir eyaleti oldu.

8 Haziran 1827 yılında İvane Abxazi ve Mirze Adıgüzel Beyin arabuluculuğu ile Rusya İmparatorluğu'na olan bağlılığını yeniledi ve vatanına geri döndü. 7 Temmuz 1827 yılında yıllık 4 bin çervon ve Kacarlar'dan Karabağ'a gelmek için onu takib edecek ailelerden gelen vergi kendisine tahsis edildi.

Ömrünün geride kalan kısmını İspan generalı Juan van Halen'le de tanışacağı Şahbulak yakınlarında yaşadı.[2]

1845 yılının 14 Mayıs tarihinde hastalık yüzünden ölmüş ve Ağdamdaki hanedanlık mezarlığı olan İmaret Mezarlığında defn edilmiştir.

Madalyaları

  • "Kutsal Anna" Ordeni (1838 30 Nisan)[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c Ismayilov, Eldar (January 2014). "The Khans of Karabakh: The Elder Line by Generations". The Caucasus & Globalization (İngilizce): 129-130. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022. 
  2. ^ a b Van Halen, Juan (1827). Narrative of Don Juan Van Halen ́s imprisonment in the Dungeons of the Inquisition at Madrid, ... (İngilizce). H. Colburn. s. 330. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022. 
  3. ^ Qarabaghi, Jamal Javanshir; Qarābāghī, Jamāl Javānshīr; Bournoutian, George A. (1994). A History of Qarabagh: An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi's Tarikh-e Qarabagh (İngilizce). Mazda Publishers. s. 104. ISBN 978-1-56859-011-0. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karabağ Hanlığı</span>

Karabağ Hanlığı, 1748-1805 yılları arası bugünkü Azerbaycan topraklarında yer almış ve İran'ın Kaçar Hanedanı egemenliği altında fiilen bağımsız olmuş Azeri feodal devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Revan Hanlığı</span> 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren Türk hanlığıdır. Kökeni Türk olan hanlığın bayrağında elinde kılıç tutan bir aslan sembolü vardır.

Revan Hanlığı, merkezi günümüzdeki Erivan şehrini başkent olarak seçen ve 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren hanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Hanlığı</span>

Karadağ Hanlığı, 1747 yılında bugün İran'a bağlı Azerbaycan bölgesindeki Karadağ (Karacadağ) topraklarında kurulmuş feodal devlettir. Karadağ kelimesi büyük dağ veya dağlık yer anlamına gelmektedir. Hanlığın başkenti Ahar şehri olup bir ara Kürdeşt'e taşınmıştır. Hanlığın batısında Hoy Hanlığı, doğusunda Lenkeran Hanlığı, kuzeyinde Karabağ Hanlığı, güneyinde Tebriz Hanlığı ve Erdebil Hanlığı vardır.

İsmail Han, Karadağ Hanı. 1782 ile 1783 yılları arası ve 1791 ile 1797 yılları arası Karadağ Hanlığı yapmıştır. Soyu Tokmaklı oymağından gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Cevad Han</span> Gence Hanı

Cevad Han veya Cevad Han Ziyadoğlu-Kaçar Kaçar hanedanından büyük bir Azerbaycan generali, İran devletinin ordu komutanı, devlet adamı, Gence Hanlığı'nın son hükümdarıdır. Gence şehrini 1786'dan beri yöneten Cevad Han Ziyadoğlu, 3-4 Ocak 1804 gecesi General Pavel Sisianov önderliğinde şehri uzun süre kuşatan işgalci Rus birlikleriyle yapılan kanlı savaşta kahramanca şehit düştü.

<span class="mw-page-title-main">Hurşidbanu Natevan</span>

Hurşidbanu Natevan, Azerbaycanlı şair.

<span class="mw-page-title-main">Penahali Han</span>

Penah Ali Han, Azerbaycan'ın Terter şehrinde doğan Karabağ Hanlığı'nın kurucusu ve ilk hanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Molla Penah Vâkıf</span> XVIII. yyde yaşamış Azeri şair, devlet adamı

Molla Penah Vâkıf, Azeri şair, Karabağ Hanlığı başveziri.

İbrahim Halil Han, Karabağ Hanlığı hanı. Azerbaycan Türk'ü Cevanşir ailesinden Penah Ali Han'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Karabağ Han Sarayı</span>

Karabağ Han Sarayı veya Penah Ali Han Sarayı, Şuşa'nın tarihi merkezinde bulunan ve Karabağ Hanlığı'nın kurucusu Penah Ali Han'ın ikametgâhı olmuş bir saraydır. Oğlu İbrahim Halil Han, ailesi ve ayanlarıyla birlikte Penah Ali Han sarayının yakınına, aynı dönemde inşa edilen İbrahim Halil Han sarayında yaşamışlardır. İbrahim Halil Han'ın en büyük oğlu Muhammed Hasan Ağa ise Şuşa ovasının güneydoğusundaki sarp kayalık üzerine inşa edilen Muhammed Hasan Ağa Sarayı'nda yaşamıştır. Bu saraylardan başka, han aile üyelerine ait; hanın kızı olan Nateva'nın sarayı ve Karabüyük Hanım Sarayı vardır. Karabağ Han Sarayı'nın adı bu sarayların her birine çeşitli kaynaklarda atfedilse de, Karabağ hanlarının ana siyasi ikametgâhı ilk Karabağ Hanı Penah Ali Han'ın sarayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ağabeyim Ağa Cevanşir</span>

Ağabeyim Ağa Cevanşir Azerbaycanlı bir şair, Karabağ'ın ikinci hanı İbrahim Halil Han'ın kızı, İran şahı Fath-Ali Shah Qajar'ın eşi ve şair Khurshidbanu Natavan'ın teyzesi. Ağabacı takma adıyla şiirler yazdı.

<span class="mw-page-title-main">Kerim Bey Mehmandarov</span> Azeri cerrah ve siyasetçi

Kerim Bey Mustafa Bey oğlu Mehmandarov veya Abdül Kerim bey Mehmandarov, Azeri kökenli bir Rus İmparatorluk ve Sovyet cerrahı. Sankt-Petersburg'daki Tıp-Cerrahi Akademisinden mezun olan ilk etnik Azerilerden biri olan Mehmandarov, Şuşa eğitim topluluğu Naşr Maarif'in liderlerinden biri ve Şuşa'daki ilk Rus-Azeri kız okulunun kurucusuydu.

<span class="mw-page-title-main">İmaret Mezarlığı</span>

İmaret Gervent Mezarlığı veya İmaret Mezarlığı Azerbaycan'ın Ağdam kentinde bulunan bir kraliyet mezarlığı ve komplekstir. Karabağ Hanlığı'nın Azeri Türk soylularının, hanları dahil mezarlarını barındırır.

Karabağnameler Karabağ Hanlığı'nın tarihinden bahs eden ve genellikle XIX. yüzyıl'da yazılmış tarihî eserler türüdür.

Muhammed Hasan Ağa Karabağ Hanlığının ve Rus İmparatorluğunun generali, Karabağ Hanlığının hanı, tümgeneral ve şair Caferkulu Ağa Cevanşirin babası, ünlü Azerbaycanlı hanende Han Şuşinskinin büyükbabası.

Hanlar ağa Sarıcalı Cevanşir, Azerbaycanlı asıllı Rus devlet adamı, albay. Yedinci Karabağ Hanı İbrahim Halil Han'ın oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Kürekçay Antlaşması</span> Kürekçay Anlaşması, 1805te Rus İmparatorluğu ve Karabağ Hanlığı arasında imzalandı. Anlaşma ile Kürekçay Nehrinin doğusundaki topraklar Rusyanın kontrolüne geçti ve Karabağın tarihi sürecinde önemli bir yere sahip oldu

Kürekçay Antlaşması, Karabağ Hanlığı'nın Rus İmparatorluğu'na entegrasyonunu onaylayan sözleşmedir. İmza töreni 14 Mayıs 1805'te Gence'ye yakın Kürekçay Nehri kıyısında bir Rus askeri kampında gerçekleşmiştir. Anlaşma İbrahim Halil Han ve Rus Başkomutanı General Pavel Tsitsianov tarafından imzalanmıştır.

Mirza Sadık Latifov Azerbaycanlı şair, hekim, öğretmen ve Meclis-i Ferâmuşan edebiyat cemiyetinin üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Caferkulu Ağa Cevanşir</span>

Caferkulu Han Muhammed Hasan Ağa oğlu Sarıcalı-Cevanşir Azerbaycanlı bir şair ve halk figürüydü, Rus Ordusunun tümgeneraliydi.

Ebü'l-Feth Han Cevanşir Azerbaycan etnik kökenine sahip İranlı bir soyluydu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.