İçeriğe atla

Megleno-Rumenler

Megleno-Rumenler, Karacaovalılar
Vlaşi veya Rumâri
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Yunanistan Yunanistan4,000[1]
Kuzey Makedonya Kuzey Makedonya1,000[2]
Romanya Romanya (Dobruca)1,200[3]
Türkiye Türkiye500[4]
Diller
Megleno-Rumence
Din
Ortodoks Hristiyan, İslam (Türkiye)
İlgili etnik gruplar
Daco-Rumenler (Rumenler), Arumenler, İstro-Rumenler
Osmanlı İmparatorluğundaki Aroman ve Megleno-romanlar (1886)

Megleno-Rumenler,[5] Meglen Vlahları,[5] Moglenite Vlahları,[5] Megleniti veya Karacaovalılar[5] olarak adlandırılan halk (Megleno-Rumence: Vlashi; Βλαχομογλενίτες, Vlachomoglenítes) Yunanistan Makedonya'sı içerisinde yedi köyde ikamet etmektedirler. Yunanistan'ın Moglena (Karacaova) bölgesinde, Yunanistan Makedonya'sı merkez valiliğine bağlı Pella ve Kılkış şehirlerinde ve bölgelerdeki diğer bazı köylerde, sınırın diğer tarafında Kuzey Makedonya'daki Huma köyünde hala yaşayan topluluklar vardır. Aromanlar'dan farklı olarak bu Vlah topluluğu geleneksel olarak yerleşik bir tarım topluluğudur; yaylacı veya göçer değillerdir.[6] Türkiye'de en çok Edirne, Tekirdağ, Kırklareli ve Kütahya'da yaşamaktadırlar.

Dilleri Hint-Avrupa dil ailesinin İtalik diller sınıfının Latin dilleri grubuna bağlı Doğu Romen dillerinden olan Megleno-Rumence'dir. Dil bilimciler tarafından Latin kökenli olduklarını vurgulamak için bu halkın mensupları Megleno-Rumen veya Meglenitik, Yunanistan'da βλαχομογλενίτικα (vlachomoglenítika) veya basitçe μογλενίτικα (moglenítika), Türkiye'de ise Karacaovalı olarak adlandırılırlar. Kendi dillerine vlaheshte derler, fakat Romanya'daki Megleno-Rumenler'in kullandığı dile megleno-români denir. Bu dil halen, Dobruca Romanya'da, Cerna'nın bazı bölgelerinde ve Tulça ilinde konuşulmaktadır. Yok olmak üzere olan Megleno-Rumen dili bugün tehlike altındaki diller arasındadır.[7] Megleno-Rumenler'in bir kısmı 20. yüzyılın ilk yarısında Romanya idaresindeki bölgelere yerleşip Megleno-Rumen olarak hayatlarını sürdürmüşlerdir. Tahmini göç edenlerin sayısı sayıları yaklaşık 5,213 (P. Atanasov,[8] en son tahmin) ve 20,000 (P.Papahagi,[9] ca, 1900) arasındaydı.

Bu topluluk da Doğu Avrupa'daki diğer "Doğu Romalı" (Arumenler) topluluklar gibi "Romanus" adını kullanmamışlar ve kendilerine "Vlashi, Vlach veya Ulah[10] [] demişlerdir.[11]

Kökeni

Roma İmparatorluğu'nun bölgede kurduğu kolonilere yerleştirdiği Latin halkları, zamanla imparatorluğun bölgeden çekilmesine rağmen topraklarını terk etmemişler ve yaşamaya devam etmişler. Bunu sonucunda Balkanlar'da Latin kökenli dil konuşan Rumenler, Arumenler, İstro-Rumenler ve Megleno-Rumenler olarak adlandırılan gruplar ortaya çıkmıştır. Temelde geleneklerini koruyan bu topluluklar dini ve coğrafi sebeplerle çevrelerindeki diğer topluluklarla kültürel etkileşime girmişler,[12] bu da onların dillerinin şekillenmesine yol açmıştır. Megleno-Rumenlerin kökenine ait diğer teoriler ise şu yöndedir: Ovid Densusianu ve C. Jirecek isimli Rumen bilim adamlarının teorilerine göre 1091 yılında Bizans İmparatoru I. Aleksios, imparatorluğa askerî güç sağlamak için aldığı Rumen ve Peçenek askerleri bölgeye yerleştirdiği ve bu topluluğun bu şekilde ortaya çıktığıdır. Ancak Makedonya sınırları içine yerleştirilen askerlerin büyük çoğunluğunun Rumence konuşmadığı ve hakim Yunan kültürünün (o dönemde Bizans İmparatorluğu'nun resmi dili Yunancadır) etkisinde kalarak zamanla helenleştikleri bilinmektedir.[13] Diğer teori ise yine Rumen kökenli iki bilim adamı olan Gustav Weigand ve George Murnu tarafından ortaya atılmıştır. Bu teoriye göre Megleno-Rumen halk 1185 yılında kurulan II. Bulgar-Rumen İmparatorluğu tarafından bölgeye yerleştirilen Ulahlar olduğu yönündedir.[14]

En önemli Megleno-Rumen araştırmacılarından biri olan Theodor Capidan, Megleno-Rumence'nin diğer Rumen dilleri ile olan benzerliği üzerine uzun yıllar boyunca çalışmalar yapmış ve çalışmaları sonunda Megleno-Rumenlerin Moglen bölgesine gelmeden önce uzun bir süre Rodop Dağları civârında yaşadığı kanısına varmıştır (Rodoplarda konuşulan Bulgarca ile Megleno-Rumence'nin günümüz Yunancasında kullanılmayan, eski Yunanca kelimeler içerdiğini fark etmiştir).[15] Papahagi ve Capidan, Arumence ve Meglena-Rumence'nin her ikisinde de az miktarda Slav etkisinin olduğunu, onun yerine Yunan etkisinin ağırlıklı olduğunu saptamışlardır. Megleno-Rumen dili ve diğer Doğu Rumen dilleri üzerine yaptığı çalışmalar sonunda Capidan'ın Rumen dilinin oluşumu sırasında, takriben Orta Çağ'ın başlarında Tuna nehrinin her iki yakasında (kuzey-güney) etnik bir Rumen devamlılığının olduğu tespitinde bulunmuştur. Bu da Megleno-Rumen varlığının daha eskilere dayandığının bir göstergesidir.

Çoğunlukla Ortodoks Hristiyanları olan Megleno-Rumen topluluğunun, Yunanistan'ın Notia (Nutya ya da Nanti) köyü ve yukarı bölgesindeki halkı 18. yüzyılda topluca İslam'ı seçmiştir. Halkın İslam'a geçmesiyle birlikte yaşadıkları bölge olan Karacaova'dan esinlenilerek Osmanlılar tarafından Karacaovalılar olarak anılmışlardır.[16][17][18][19][20] 1923'teki Nüfus Mübadelesi sırasında, büyük bir Pomak topluluğuyla birlikte Karacaova bölgesinden çıkarılmışlardır. Türkiye'nin Trakya bölgesinde yoğunlukla Kırklareli ve Şarköy civârına yerleştirilmişlerdir. 1919 ile 1922 arasındaki harp sonrasında imzalanan mübâdele antlaşmasıyla 1,5 milyon Rum Yunanistan'a sevkedilirken, Yunanistanlı 400,000 Müslüman da Türkiye'ye sevk edilmiş olup, içlerinde 6000 Meglen Rumeni (Karacaovalı Vlah) bulunuyordu; Edirne (100 aile), Kırklareli (100 aile), Babaeski (70 aile), Lüleburgaz (80 aile), Uzunköprü (100 aile), Çorlu (100 aile), Malkara (50 aile), Ballı (10 aile), Gözsüzköy (50 aile), Kalamış (50 aile), Hoşköy (20 aile) ve bir kısım Kara Ulah da Mürefte kasabasına iskân edilmişlerdir.[21]

1900 yılında, birçok Megleno-Rumen yerleşimini içeren Gevgeli şehrindeki nüfus kayıtlarına göre, bölgenin toplam nüfusu 49,315'tir. Nüfusun etnik dağılımı ise şöyledir: 20,643 Slav (Karacaovalı Pomaklar dâhil), 14,900 Türk, 9,400 Hristiyan Arumen ve Megleno-Rumen, 3,500 Müslüman Megleno-Rumen (Karacaovalı), 655 Çingene ve 187 Çerkez'den oluşmaktaydı.

1926'da yaklaşık 450 Megelo-Rumen aile Yunanistan'dan ayrılıp Romanya'da Güney Dobruca bölgesine yerleşmiştir. Bulgaristan Güney Dobruca'yı ele geçirdikten sonra Megleno-Rumenler Romanya'nın diğer bölgelerine büyük çoğunluğu Tulça ilindeki Çerna köyü civarına yerleşti.[22] II. Dünya Savaşı ve Yunan İç Savaşı boyunca Hala Megleno-Rumen dili konuşan yaklaşık 1,200 kişi Romanya ve diğer ülkelere göçettiler.[23] Göç sürecini başaran ailelerin bir kısmı bugün hala Moglená bölgesinde yaşamaktadırlar.[24] 1996 yılı itibarıyla Romanyada 820 aile Megleno-Rumen kimliklerine sahip çıkarak yaşamaktadırlar.

Megleno-Rumenlerin yaşadıkları bölgeler

Ulah topluluklarının yaşadığı yerlerin haritası. Megleno-Rumenler veya Karacaovalılar koyu sarı renkle belirtilmiş
Yunanistan ve Makedonya Cumhuriyetindeki Megleno-Romanların Yerleştiği yerler
Megleno-romanların Yunanistan ve Makedonya Cumhuriyetindeki Yerleşkeleri 1925
Megleno-Rumen yerleşimlerinin listesi.[25][26]

Yunanistan Pella (Alakilise), Archangelos (Megleno-Rumence: Oşani)
Yunanistan Kılkış, Karpi/Karadere (Megleno-Rumence: Negra-Vale)
Yunanistan Kılkış, Kupa (Megleno-Rumence: Cupa)
Yunanistan Pella (Alakilise), Lagkadia/Langadia/Lungunca/Langaca/Lugunca (Megleno-Rumence: Lugunţa, Lundzini)
Yunanistan Edessa (Vodina) (Megleno-Rumence: Vodina)
Yunanistan Notia (Nutya) (Megleno-Rumence: Nutya, Nânti, Nânta)
Yunanistan Pella (Alakilise), Perikleia/Berislav (Megleno-Rumence: Birislav)
Yunanistan Kılkış, Skra/Lübniçe (Megleno-Rumence: Liumniţa)
Kuzey Makedonya Huma (Megleno-Rumence: Uma)
Romanya Tulça, Çerna/Karacalar

Eski Megleno-Rumen köyleri

Yunanistan Kılkış, Kastaneri/Baroviçe (Megleno-Rumence: Barovița)
Kuzey Makedonya Konsko/Konska (Megleno-Rumence: Coinsko)
Kuzey Makedonya Sermenin/Sermenli (Megleno-Rumence: Sirminina)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Balkan Sprachbund Morpho-Syntactic Features (Studies in Natural Language and Linguistic Theory) by Olga M. Tomic
  2. ^ http://books.google.com.tr/books?id=E15iAAAAMAAJ&q=population+of+megleno-romanians+in+macedonia&dq=population+of+megleno-romanians+in+macedonia&pgis=1
  3. ^ http://books.google.com.tr/books?id=eYAmAAAAMAAJ&q=theodor+capidan+megleno+romanians+in+dobruja&dq=theodor+capidan+megleno+romanians+in+dobruja&pgis=1
  4. ^ http://books.google.com.tr/books?id=50xwAAAAIAAJ&q=population+of+megleno+romanians+in+turkey&dq=population+of+megleno+romanians+in+turkey&pgis=1
  5. ^ a b c d Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World: by James Minahan
  6. ^ Thede Kahl, "The Islamisation of the Meglen Vlachs (Megleno-Rumen): The Village of Nânti (Nótia) and the Nântinets in Present-Day Turkey". Nationalities Papers 16, March 2006
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2009. 
  8. ^ Thede Kahl Nationalities Papers, 1465-3923, Volume 34, Issue 1, 2006, Pages 71 – 90 ISSN: 1465-3923
  9. ^ Papahagi, Per. 1905. Basme aromâne
  10. ^ Asterios I. Koukoudis, The Vlachs: Metropolis and Diaspora, 2003, ISBN 960-7760-86-7
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2009. 
  13. ^ http://books.google.com.tr/books?id=rUs-hHd89xAC&pg=PA26&lpg=PA26&dq=cumans+in+byzantine+empire&source=bl&ots=aeGHYJtSpk&sig=8OGBIos0OfNZ5drWHkZNCaAoIug&hl=tr&ei=WrL2Son2Ioie_Aa2wuGqAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CCkQ6AEwCA#v=onepage&q=cumans%20in%20byzantine%20empire&f=false
  14. ^ George Murnu, Istoria romanilor din Pind, Vlahia Mare 980-1259, Bükreş, 1913, p. 229-230
  15. ^ Teodor Capidan, Meglenoromânii, I, 1925, p. 56
  16. ^ Thede Kahl, "The Islamisation of the Meglen Vlachs (Megleno-Rumen): The Village of Nânti (Nótia) and the Nântinets in Present-Day Turkey". Nationalities Papers 34:1, March 2006 http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a743783557~db=all
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 
  21. ^ Kahl 2014, p. 41
  22. ^ http://dic.academic.ru/dic.nsf/enwiki/192700
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2009. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2009. 
  25. ^ "Aromanian Society of America". 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Romanya</span> Güneydoğu Avrupada bir ülke

Romanya (Rumence:

<span class="mw-page-title-main">Moldova</span> Doğu Avrupada bir ülke

Moldova veya resmî adıyla Moldova Cumhuriyeti, Doğu Avrupa'da yer alan Ukrayna ile Romanya arasında kalan bir ülkedir. Başkenti Kişinev'dir ve 1991 yılında SSCB'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanmıştır. İçinden Prut ve Dinyester nehirleri geçmektedir. Dinyester Nehri'nin doğu kıyısını bir şerit hâlinde kapsayan bölgede tek taraflı bağımsızlığını ilan eden de facto bir cumhuriyet olan Transdinyester bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Rumence</span> Romanyanın resmî dili

Rumence, Romanya'nın resmî dilidir ve Latin dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.

Vlahlar veya Ulahlar, Kuzey Makedonya'da ve Romanya'da yaşayan bir etnik grup.

Balkan dil birliği, Balkanlar’da konuşulan ve özünde çok farklı olan diller arasında dil bilgisi, söz dizimi, sözcük dağarcığı ve ses bilimi açısından mevcut bazı benzerlikleri açıklamak için ortaya atılmış bir dilbilim kuramıdır. Kuramın Türkçeyi ilgilendiren yönleri de bulunmaktadır. Ancak öncelikle, hepsi özgün birer Hint-Avrupa dili olan Yunanca ve Arnavutça, üç Slav dili ve dört Latin dili arasındaki ilişkileri konu etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pomaklar</span> Müslüman bir Slav halkı

Pomaklar, başta Balkanlar'da Rodop Dağları, Kuzey Bulgaristan ile Aşağı Trakya, Makedonya, Batı Anadolu'da ve dünyanın değişik yerlerinde yaşayan, dilleri Slavca; çoğunluğu Müslüman kökenli olan bir halktır. Müslümanlığı seçen Bulgarlara da verilen bir isimdir.

Ulahça (veya Arumence, Makedo-Rumence ve Ulahçada limba armãneascã, armãneashti veya armãneashce; Yunanca: Βλάχικα Vlahika Balkanlar'da konuşulan doğu Romen dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Rumenler</span>

Rumenler veya Romanyalılar, nüfusunun çoğunluğu Doğu Avrupa'da ve Balkanlar'da yaşayan bir etnik gruptur. Rumenler Romanya nüfusunun çoğunluğunu oluştururlar. Rumenlerin komşu bir ülke olan Moldova'da yaşayan bir etnik grup olan Moldovalılarla dil ve kan bağları mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Megleno-Rumence</span>

Megleno-Rumence bir Latin dilidir, Arumence ve Rumenceyle diyalektik olarak aynıdır. Megleno-Rumen halkının yaşadığı Yunan Makedonyası'nın Moglena (Μογλενά) bölgesi, Makedonya, Romanya'nın birkaç köyünde ve Türkiye'de Karacaovalılar olarak bilinen küçük bir grup tarafından konuşulmaktadır. Tehlike altındaki diller arasındadır.

Nutya Yunanistan'ın Orta Makedonya bölgesinin Pella vilayetine bağlı bir köy. Yukarı Karacaova düzlüğünde ve 595 metre rakımda bulunmaktadır. Yüzyıllar boyunca Megleno-Rumen topluluğunun bölgedeki en büyük yerleşim yeri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Latin dilleri</span>

Doğu Latin dilleri Latin dillerinin Balkanlarda gelişmiş bir grubudur. Rumence (Daçya-Rumence), Ulahça, Megleno-Rumence ve İstro-Rumence dillerini içerir.

<span class="mw-page-title-main">Inna</span> Romanyalı şarkıcı

Elena Alexandra Apostoleanu ya da bilinen adıyla Inna, Rumen söz yazarı, dans ve house müzik şarkıcısı.

<span class="mw-page-title-main">Gyula</span> Macaristanʼda bir kent

Gyula veya Göle, Rumence: Giula, Almanca: Jula, Sırpça: Ðula), Macaristan'ın güneydoğusunda Békés ilinin bir kasabasıdır. Romanya sınırında, Fehér-Körös nehri kıyısında bulunmaktadır.

Arnavutluk, nüfusun büyük çoğunluğunun aynı zamanda ülkenin resmi dili olan Arnavutça ile konuştuğu etnik olarak homojen bir ülkedir. İki ayrı lehçesi vardır: güneyde konuşulan Tosk ve kuzeyde konuşulan Geg. Ancak birçok Arnavut, Balkanlar'daki çok sayıda Arnavut diasporası ve Arnavut topluluklarının etkisiyle İtalyanca, Yunanca, Fransızca, Almanca ve İngilizceyi de yaygın olarak konuşmaktadır.

Macaristan'daki Rumenler küçük bir azınlık oluşturur. 2011 yılının en son Macar nüfus sayımına göre, Rumen nüfusu 35.641 kişiden oluşan %0.3'lük bir orandı. Topluluk, Romanya sınırına yakın Battonya, Elek, Kétegyháza, Pusztaottlaka ve Méhkerék gibi kasaba ve köylerde ve Gyula kentinde yoğunlaşmıştır. Rumenler ayrıca Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de yaşıyor.

<span class="mw-page-title-main">Transdinyester Valiliği</span> valilik

Transdinyester Valiliği, Dinyester ve Güney Bug nehirleri arasında, Mihver Devletleri tarafından Barbarossa Harekâtı sırasında Sovyetler Birliği'nden fethedilen ve Romanya tarafından yönetilen, 19 Ağustos 1941'den 29 Ocak 1944'e kadar işgal edilen bir bölgeydi. Batısında Dinyester nehri, doğusunda Güney Bug Nehri ve güneyinde Karadeniz vardır. Günümüzdeki Transdinyester bölgesini ve daha doğudaki bölgeleri kapsıyordu. II. Dünya Savaşı sırasında Transdinyester'in idari başkenti, Karadeniz'de bir liman kenti olan Odessa'ydı.

Grekoman Bulgaristan, Kuzey Makedonya, Romanya ve Arnavutluk'ta kendilerini etnik Yunan olarak tanımlayan ancak ilgili ülke dillerini konuşan insanları karakterize eden aşağılayıcı bir ifadedir. Terimin aslında "Yunan gibi davranmak" anlamına gelir. Burada ifade Yunan olmayan kökenlere gönderimde bulunur. Başka bir anlamı da fanatik Yunan'dır. İfade, Yunanlar tarafından saldırgan bulunmuştur. Grekoman, Yunanistan'da komşu ülkelerden gelen Helenleştirilmiş etnik Yunan azınlık olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Millet-i Rûm</span>

Rūm milleti ya da "Roma milleti", Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Doğu Ortodoks Hristiyan cemaatinin adıydı. Cemaat, Osmanlı siyasi sistemine tabi olmasına rağmen, belirli bir iç özerkliği vardı.

<span class="mw-page-title-main">Krayova Antlaşması</span>

Krayova Antlaşması, 7 Eylül 1940'ta imzalandı ve 13 Eylül 1940'ta Bulgaristan Krallığı ve Romanya Krallığı tarafından onaylandı. Antlaşmayla Romanya, 1913 İkinci Balkan Savaşı'nda Bulgaristan'dan aldığı Güney Dobruca'yı Bulgaristan'a iade etti. Bulgaristan, Romanya'nın 1913'ten 1940'a kadar bölgeye yaptığı yatırımın karşılığı olarak 1 milyon lei ödemek zorunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Arumen mutfağı</span>

Arumen mutfağı, Arumenlerin geleneksel mutfağıdır. Arumenler, Arnavutluk, Bulgaristan, Yunanistan, Kuzey Makedonya, Romanya ve Sırbistan ülkelerinde yaşayan, bölgeye dağılmış küçük bir Balkan etnik grubudur. Arumen mutfağı, Akdeniz ve Orta Doğu mutfağından güçlü bir şekilde etkilenmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.