İçeriğe atla

Megleno-Rumence

Megleno-Rumence
Vlăheşte
Ana dili olanlarYunanistan, Makedonya, Romanya, Türkiye[1]
Konuşan sayısı5,000[1]  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Varsayılan
  • Megleno-Rumence
Yazı sistemiLatin
Dil kodları
ISO 639-1roa [Rumence, Diğer]
ISO 639-2ruq
ISO 639-3
Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator'de Megleno-Rumence Vikipedi deneme projesi bulunmaktadır.
The Megleno-Romanian and the Aromanian linguistic area
Romanian schools for Aromanians and Meglenoromanians in the Ottoman Empire (1886)

Megleno-Rumence (Megleno-Rumenler tarafından konuşulan Vlăheşte olarak bilinen Moglenitik veya Meglenitik dillerdendir) bir Latin dilidir, Arumence ve Rumenceyle diyalektik olarak aynıdır.[2] Megleno-Rumen halkının yaşadığı Yunan Makedonyası'nın Moglena (Μογλενά) bölgesi, Makedonya, Romanya'nın birkaç köyünde ve Türkiye'de Karacaovalılar olarak bilinen küçük bir grup tarafından konuşulmaktadır. Tehlike altındaki diller arasındadır.

Sınıflandırma

Megleno-Rumence İtalik diller ailesinin bir üyesidir. Hint-Avrupa Dilleri ailesinin bir koludur. Daha belirli şekilde söylersek Doğu Romen dilidir, Bu dil Roma İmparatorluğu'nun güney Doğu Avrupa'dan çekilmesi sonucunda şekillenmiştir. Bazı dil bilimciler bu dilin Arumence ve Rumence arasında bir dil olduğunu düşünmektedirler. Genel kanı Arumence ve Rumence'nin bir lehçesi olması dışında bağımsız bir dil olduğu fikridir. Bu dil Aroman dilinden çok standart Rumence'ye daha yakındır ve önceleri Proto-Rumence'den ayrılmış olan Arumence'den doğmuştur. Megleno-rumence güney slav dillerinden çokça etkilenmiştir.

Adı

Megleno-Rumence terimi daha çok dil bilimciler tarafından Latin dillerine ait olduğunu belirtmek için kullanılmıştır. Megleno-Rumenler kendilerini Vlahi (Ulah) olarak tanımlarlar.

Kökeni

Muhtemelen Makedonya'nın Vardar vadisi Paiko dağının kuzeyi ve antik Paeoniya bölgesinin bulunduğu yerden (megleno) doğmuştur. Meglen Vlach dili diğer vlach (ulah) gruplarından ayrı olarak Roma İmparatorluğu'nun doğusunda diğer latince konuşanlardan ayrılmıştır. Megleno-Rumence bölgede Slav dillerinden en çok etkilenen dilidir. Araştırmacı Maria Papageorgiou'ya göre Yunanistan Makedonyası'nın Skra ve Kılkış civarında Megleno-Rumence anlatılan birçok antik Yunan dönemine ait trajedyalar, oyunlar ve şiirler vardır, günümüzde bu hikâyeler halk arasındaki söylence ve masallar şeklinde anlatılmaktadır.[3]

Coğrafi dağılımı

Megleno-Rumence günümüzde Yunanistan Makedonyası'nda Nutya, Kılkış ve Serez bölgelerinde konuşulmaktadır. Aynı zamanda Makedonya Cumhuriyeti sınırındaki Huma köyü ve civarında birkaç köyde köy sakinlerinin çoğu tarafından konuşulmaktadır. II. Dünya Savaşından sonra Megleno-Rumen dili konuşan yaklaşık 1,200 kişi Romanya'ya Moglená bölgesine göç ettiler. 1940'ta 30 aile Cerna'ya ve Romanya'nın Banat bölgesindeki Variaş, Biled ve Jimbolia köylerine yerleştiler. Müslüman olarak tanımlanan bazı Megleno-Rumenler (Karacaovalılar) dini temelli Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi sırasında Yunanistan'dan Türkiye'ye göç etmişlerdir, az sayıda da olsa Türkiye'de, özellikle Trakya bölgesinde bu dil hala konuşulmaktadır.

Ses bilgisi

Megleno-Rumence diğer doğu Romen dillerinde olmayan bazı sıra dışı ses karakterlerine sahiptir:

  1. Uzun Sesliler: ā, ē, ī, ō, ū
  2. ă, â → o, a: câmp → comp (Saha, Meydan), mânc → mānc ("ben" yerim)
  3. Vurgulanmamış parafla kaybolanlar: adaug → daug (ekledim), afară → fară (dışarısı), aduc → duc (getiririm)

Dil bilgisi

Dilbilgisini oluşturan kalıplar Latince temellidir. Ayrıca sesleri ve anlamları açısından Arumence ve Rumence'yle aynıdır:
(MR: Megleno-Rumence, DR: Dacorumence, Alb: Arnavutça, Gr: Yunanca, Bulg: Bulgarca, Sl: Slavca, Lt: Latince)

  • Lt basilica > MR bisearică, DR biserică (Kilise)
  • Lt lumen > MR lumi, DR lume (Işık)
  • Lt monumentum > MR murmint, DR mormânt (Mezar)
  • Lt strigis > MR strig, DR strig (Baykuş)
  • Lt draco > MR drac, DR drac (Şeytan veya "ejderha")

Megleno-Rumence aynı zamanda Arnavutça ile akrabalığı olan sözcükler de içerir. Bu sözcükler Dakorumence'de de bulunmaktadır:

  • MR brad; DR brad; cf. Alb. bredh (Beş ağaç)
  • MR monz; DR mânz; cf. Alb. mës (Soğuk)
  • MR bucuros; DR bucuros; (Mutlu) cf. Alb bukurë (Güzel)

Bütün doğu Romen dillerinde bulunan Slavca kökenli sözcükler de içerir:

  • MR trup; DR trup (Vücut); cf. Sl. trupŭ
  • MR stăpon; Dr stăpân (Üstad); cf. Eski slavca. stopanŭ, Günümüz Bulgarcası/Makedoncası stopanin

Eski Yunanca ve modern Yunancaya ait bazı sözcükler de barındırır. Bu sözcükler Daco-Rumence (Rumence), Bulgarca (Pomakça), Makedonca gibi diğer Balkan dillerinde de bulunmaktadır:

  • Gr. prósfatos > MR proaspit; DR proaspăt (Taze)
  • Gr. keramídi > MR chirămidă; DR cărămidă (Tuğla)
  • Gr. lemoni > MR limonă; Bulg. limon; DR lămâie (Limon)

Megleno-Rumencedeki en önemli etkilenme güney slav dillerinden olmuştur. Bu etki Yunancanın Arumen dilleri üzerindeki etkisinden daha derin olarak meydana gelmiştir. Dil bilimci Theodor Capidan (özellikle Rodop Dağları etrafında konuşulan dilde) bazı ses özelliklerinin Bulgarca'dan alındığını iddia etmiştir. Birçok kere Daco-Rumence ve Arumence'de Latince kökenli bazı sözcüklerin slav kökenlilerle yer değiştirdiğini tespit etmiştir.

  • Bulg. drob > MR drob; DR drob (Ciğer)
  • Bulg. nevĕsta > MR niveastă; DR nevastă (Gelin, Eş, Karı)
  • Bulg. gora > MR goră (Orman)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Ethnologue entry". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2009. 
  2. ^ "Romanian language - Britannica Online Encyclopedia". 26 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2009. 
  3. ^ In Greek "Tales by myths of ancient Greek poetic plays that have been lost and other tales of Vlachophone village of Skra" Maria Papageorgiou, Selanik, 1984

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İtalya</span> Güney Avrupada yer alan kısmi ada ülkesi

İtalya, resmî adıyla İtalyan Cumhuriyeti, Güney Avrupa'da, büyük ölçüde İtalya Yarımadası üzerinde yer alan bir ülke. Akdeniz'in en büyük iki adası Sicilya ve Sardinya da İtalyan topraklarıdır. Yüzölçümü 301.340 km2 olan ülkenin kuzeyde Alpler bölgesinde Fransa, İsviçre, Avusturya ve Slovenya'yla kara sınırı vardır. Bağımsız iki Avrupa ülkesi olan Vatikan ve San Marino da İtalya'nın yarımadadaki toprakları içine sıkışmış anklav ülkelerdir. İtalya'nın ayrıca biri İsviçre (Campione), diğeriyse Tunus (Lampedusa) tarafından kara ve deniz sınırlarıyla kuşatılmış iki eksklavı bulunur. Nüfusu 58 milyon olan İtalya, Avrupa Birliği'nin en kalabalık üçüncü ülkesidir. Başkenti ve en büyük şehri Roma, yüzyıllar boyunca Batı uygarlığının merkezi olmuş, mimaride barok üslûbunun doğuşuna tanıklık etmiş ve eskiden beri Katolik Kilisesi'nin merkezi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Romanya</span> Güneydoğu Avrupada bir ülke

Romanya (Rumence:

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan</span> Balkanlarda bir ülke

Hırvatistan, resmî adıyla Hırvatistan Cumhuriyeti (Hırvatça: Republika Hrvatska

<span class="mw-page-title-main">Rumence</span> Romanyanın resmî dili

Rumence, Romanya'nın resmî dilidir ve Latin dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.

Vlahlar veya Ulahlar, Kuzey Makedonya'da ve Romanya'da yaşayan bir etnik grup.

Balkan dil birliği, Balkanlar’da konuşulan ve özünde çok farklı olan diller arasında dil bilgisi, söz dizimi, sözcük dağarcığı ve ses bilimi açısından mevcut bazı benzerlikleri açıklamak için ortaya atılmış bir dilbilim kuramıdır. Kuramın Türkçeyi ilgilendiren yönleri de bulunmaktadır. Ancak öncelikle, hepsi özgün birer Hint-Avrupa dili olan Yunanca ve Arnavutça, üç Slav dili ve dört Latin dili arasındaki ilişkileri konu etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Balkanlar</span> Avrupanın güneydoğusunda kalan bölge

Balkanlar veya Balkan Yarımadası, Avrupa kıtasının güneydoğu kesiminde, İtalya Yarımadası'nın doğusu, Anadolu'nun batısı ve kuzeybatısında yer alan coğrafi ve kültürel bölgedir. Bölge için bazı yayınlarda Güneydoğu Avrupa terimi de kullanılır.

Ulahça (veya Arumence, Makedo-Rumence ve Ulahçada limba armãneascã, armãneashti veya armãneashce; Yunanca: Βλάχικα Vlahika Balkanlar'da konuşulan doğu Romen dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Megleno-Rumenler</span>

Megleno-Rumenler, Meglen Vlahları, Moglenite Vlahları, Megleniti veya Karacaovalılar olarak adlandırılan halk Yunanistan Makedonya'sı içerisinde yedi köyde ikamet etmektedirler. Yunanistan'ın Moglena (Karacaova) bölgesinde, Yunanistan Makedonya'sı merkez valiliğine bağlı Pella ve Kılkış şehirlerinde ve bölgelerdeki diğer bazı köylerde, sınırın diğer tarafında Kuzey Makedonya'daki Huma köyünde hala yaşayan topluluklar vardır. Aromanlar'dan farklı olarak bu Vlah topluluğu geleneksel olarak yerleşik bir tarım topluluğudur; yaylacı veya göçer değillerdir. Türkiye'de en çok Edirne, Tekirdağ, Kırklareli ve Kütahya'da yaşamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Latin dilleri</span>

Doğu Latin dilleri Latin dillerinin Balkanlarda gelişmiş bir grubudur. Rumence (Daçya-Rumence), Ulahça, Megleno-Rumence ve İstro-Rumence dillerini içerir.

Halk Latincesi, Latin dilinin halk lehçelerinin ve sosyolektlerini kapsayan bir genel terimdir. Bu farklı lehçeler Orta Çağların başlarında birbirlerinden farklılaşarak 9. yüzyılda Latin dillerine dönüştüler.

<span class="mw-page-title-main">2013 Eurovision Şarkı Yarışması</span>

2013 Eurovision Şarkı Yarışması, 58. kez gerçekleştirilen geleneksel Eurovision Şarkı Yarışması'dır. Loreen'in "Euphoria" şarkısıyla 2012 yarışmasını kazanması üzerine İsveç'in Malmö şehrinde düzenlendi. Bu yarışmayla birlikte İsveç, sonuncusu 2000 yılında olmak üzere yarışmaya beşinci kez ev sahipliği yaptı. Sveriges Television (SVT), mekân olarak İsveç'teki çeşitli adaylar arasından Malmö Arena'yı seçti. Petra Mede yarışmanın sunuculuğunu tek başına yaptı. En son 2011 yarışmasında yer alan Ermenistan dahil olmak üzere otuz dokuz ülke yarışmaya katıldı. Bosna-Hersek, Portekiz, Slovakya ve Türkiye 2013 yılında yarışmaya dahil olmaktan vazgeçti.

<span class="mw-page-title-main">Alexandru Macedonski</span> Rumen edebiyat eleştirmeni ve yazar (1854-1920)

Alexandru Macedonski ; Rumen şair, romancı, oyun yazarı ve edebiyat eleştirmenidir. Özellikle anavatanında Fransız Sembolizmini desteklemesiyle ve ilk on yılında Romanya Sembolist hareketine liderlik etmesiyle tanınıyordu. Yerel modernist edebiyatın öncüsü olan, serbest dizeyi kullanan ve bazıları tarafından modern Avrupa edebiyatında ilk olduğunu iddia eden ilk yerel yazardır. Rumen edebiyatı çerçevesinde Makedonski, eleştirmenler tarafından ulusal şair Mihai Eminescu'nun ve okulunun içe dönük gelenekselliğine taban tabana zıt olduğu Literatorul dergisi etrafında şekillenen kozmopolit ve estetikçi bir akımın ikinci lideri olarak görülüyor.

<span class="mw-page-title-main">Magyarizasyon</span>

Magyarizasyon veya Macarlaştırma, 1867 Uzlaşması ile kurulan Avusturya-Macaristan'ın 1918'de dağılmasıyla sona eren Macaristan'ın kontrol ettiği alanda uyguladığı bir asimilasyon veya kültürleşme süreciydi. Macarlaştırma hem gönüllü olarak hem de sosyal baskının bir sonucu olarak meydana geldi.