İçeriğe atla

Medarı Maişet Motoru

Medarı Maişet Motoru
(Birtakım İnsanlar)
YazarSait Faik Abasıyanık
ÜlkeTürkiye
DilTürkçe
TürRoman
Yayım1944
YayımcıAhmet İhsan Basımevi

Medarı Maişet Motoru ya da Birtakım İnsanlar, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1944 yılında yayınlanan ilk romanı. İlk defa 4 Ekim 1940- 21 Şubat 1941 tarihlerinde Yeni Mecmua'da tefrika edilen Medar-ı Maişet Motoru Yokuş Kitabevi tarafından yayımlanır. Kitap yayımlandıktan birkaç gün sonra Bakanlar Kurulu'nun kararıyla toplatılır.[1]

Henüz Yeni Mecmua'da tefrika edildiği sırada (1940-41) devrin baskıcı siyasi ortamında sakıncalı bulunup roman olarak yayımcı bulmakta zorlanmış ve Sait Faik'in annesinin maddi desteğiyle yayınlanmıştır. Ancak dağıtılmaya başlanmışken bakanlar kurulu kararıyla toplatılmıştır.[2]

Polis kitapları götürürken Yayınevi sahibi Burhan Arpad, ellilik bir paketi sakladı. Fakat daha sonra Sait Faik kitapları Arpad'dan alamadı. Tutuklamalar ve aramalar sıklaşınca Arpad kitapları yakmak zorunda kaldı.[3] Sait Faik, Medar-ı Maişet ismini ise ilk kez Vakit gazetesinde yayınlanan Bir Balık Avı Hikâyesi'nde kullandı. Hakkı Süha Gezgin'in söylediğine göre yazar bu sözcüğü çok seviyordu.[4] Kitap, 1952 yılında, Varlık Yayınları tarafından yeniden basılırken, Abasıyanık, kitabın ismini Birtakım İnsanlar, romanda geçen Medar-ı Maişet motorunun ismini ise Ceylan-ı Bahri olarak değiştirdi.[4] Medar-ı Maişet Motoru'nu ilk baskısından sadece 99 adet satılabildi.[5]

Kitabın kimi paragrafları çıkarılıp sansürlenerek Birtakım İnsanlar adıyla 1952 yılında tekrar yayınlanmıştır.[2] İsmi Varlık Yayınları tarafından basılan ikinci ve üçüncü baskılarda Birtakım İnsanlar olarak kaldı. Dördüncü baskıyla beraber Medarı Maişet Motoru ismi tekrar kullanılmaya başlandı.

Analiz

Medarı Maişet Motoru pek çok eleştirmene göre Sait Faik'in roman denemesidir.[6] Esere, hem örgü olarak hem de dağınık anlatımıyla roman demek çok zordur. Olayların birbirleriyle olan bağlantıları çok zayıftır. Kitapta, Adapazarı, Burgaz Adası, İstanbul arasında geçen hayatlar anlatılır. Sait Faik, bu eserinde de şairane bir anlatım kullandı.[6]

Yazar, 11 Kasım 1948'de romanla ilgili Akşam Gazetesi'ne şöyle bir açıklama yaptı: "Medarı Maişet isimli bir hikâye kitabı çıkarmıştım. Hayatı toz pembe görmüyorum diye mahkeme masrafı ödedim. Üzüntüsü de caba. Kahramanlarım rahat etmek için hapse giriyor. Bütün sebep bu!" Buradan yazarın kendisinin de kitaba roman demediği çıkartılıyor. Fakat, Abasıyanık'ın bu açıklamasında bilinçli bir şekilde mi eseri roman olarak anmadığı bilinmemektedir.[7]

Romanın ilk bölümünde, Berber Kir Dimitri, Aylak Ali Rıza, kızı Melek ve diğer çocukların hayatı ve Melek'in bir kadın berberi olarak yetişmesi anlatılır. İkinci bölümde ise üniversite öğrencisi olan Fahri'nin Adapazarı'ndaki günlerinden vardır. Fahri, Sait Faik'e çok benzemektedir. Son bölümde Melek'in dükkânının açılışı ve çocukların yetişkinliğe geçerek sorumluluk sahibi insanlar haline gelmeleri anlatılır.

Sait Faik, bu çalışmasında da klasik Sait Faik karakterlerini (daha önce görmediğimiz bir dalgıç ve bir köy öğretmeni de ekleyerek) kendine özgü masalsı hava içinde yazdı.[8]

Kitabın adı

Arapça kökenli "maişet" kelimesi "geçim, geçinme", yine Arapçadan Türkçeye geçmiş "medar" ise mecazen "Sebep, vâsıta, vesîle"[9] manalarına gelmektedir. "Medarı Maişet" ise "geçim vasıtası" demektir. Eserin adı "Medarı Maişet Motoru", "Geçim Sağlayacak Motor" manasını taşır. Romanda, Burgaz Adası'nda oturan Emekli memur Ali Rıza Efendi'nin emeklilik yıllarında ailesiyle birlikte çektiği geçim sıkıntısı, ailenin hayata tutunma çabaları anlatılır. Ali Rıza Efendi'nin evlat edindiği Hikmet'in çalıştığı balıkçı motorunun adı da "Medarı Maişet"tir. Hiçbir siyasi hedef göstermeyen roman, yine de kahramanlarından birine eski bir asker kaputu giydirdiği için 1944’te yayımlandığında sıkıyönetim mahkemelerince toplatılmıştı.[10] Türkiye’de önceki yıllarda yasaklanmış oldukları gerekçesiyle halen cezaevlerine sokulması yasak toplam 23 bin kitabın arasında "Medarı Maişet Motoru" da bulunmaktadır ve bu yasakların da yakın bir tarihte kaldırılacağı bildirilmiştir.[11]

Kaynakça

  • Kavaz, İbrahim (1999), Sait Faik Abasıyanık, Şule Yayınları 
  • Naci, Fethi (Mayıs 2003), Sait Faik'in Hikayeciliği, Yapı Kredi Yayınları, ISBN 975-08-0534-8 
  • Sönmez, Sevengül (Şubat 2007), A'dan Z'ye Sait Faik, Yapı Kredi Yayınları, ISBN 978-975-08-1198-2 
  • Uyguner, Muzaffer (1991), Sait Faik, Bilgi Yayınevi, ISBN 975-494-232-3 

Notlar

  1. ^ "Sait Faik'in Hayatı". 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b "Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları - Medarı Maişet Motoru". 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Sönmez 2007, s. 133
  4. ^ a b Sönmez 2007, s. 134
  5. ^ Kavaz 1999, s. 46
  6. ^ a b Uyguner 1991, s. 40
  7. ^ Naci 2003, s. 85
  8. ^ Naci 2003, s. 86
  9. ^ "Kubbealtı Lügatı". 13 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Dünyada ve Türkiye'de Yasaklanmış Kitaplar". gizemlikapi.com. 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012. 
  11. ^ "23 bin yasaklı kitaba özgürlük". haberhakki.com. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sait Faik Abasıyanık</span> Türk hikâye ve roman yazarı, şair (1906–1954)

Sait Faik Abasıyanık, Türk hikâye ve roman yazarı, şair. Türk hikâyeciliğinin önde gelen yazarlarından birisi olan Sait Faik, çağdaş hikâyeciliğe yaptığı katkılar nedeniyle Türk edebiyatının köşe taşlarından biri olarak kabul edilir.

<i>Semaver</i> (kitap)

Semaver, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın Nisan 1936'da yayınlanan ilk kitabı. Eser, Sait Faik'in babasının maddi yardımıyla basılabilmiştir. Kitap, daha sonraki yıllarda Varlık Yayınları tarafından pek çok kez yayınlandı. Faik, bu kitabına ilk yazdığı öykü olan İpekli Mendil'i de aldı.

<i>Sarnıç</i> (kitap)

Sarnıç, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1939 yılında, Çığır Kitabevi tarafından yayınlanan ikinci kitabı. Bu kitapta, yazarın ilk kitabı Semaver'e almadığı hikâyeleri yer alır. Kitabın kapağında Sait Faik'in adı "Said Faik" olarak yazılmıştır.

<i>Şahmerdan</i> (kitap)

Şahmerdan, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1940 yılında yayımlanan üçüncü kitabı. Kitap Faik'in yazdığı hikâyelerden oluşur.

<i>Lüzumsuz Adam</i>

Lüzumsuz Adam, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1948 yılında yayınlanan dördüncü kitabıdır. Sait Faik bu kitapla yeni bir öykü tarzına yönelmiştir. Kitaptaki on dört hikâye de İstanbul'da geçmektedir.

<i>Mahalle Kahvesi</i>

Mahalle Kahvesi, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1950'de yayınlanan beşinci hikâye kitabıdır. Eser ayrıca, yazarın yayınlanan altıncı kitabıdır. Bu kitaptaki öyküler yazarın bir önceki kitabı Lüzumsuz Adam'dakilere tarz olarak çok benzemektedir.

<i>Kumpanya</i> (kitap)

Kumpanya, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1951'de yayınlanan hikâye kitabı. Bu kitapta üç uzun öykü yer alır. Kitaba adını veren uzun hikâye Kumpanya, 8 Mayıs 1948 ile 31 Temmuz 1948 tarihleri arasında Yedigün Dergisi'nde Tiyatro Kumpanyası ismiyle yayınlandı.

<i>Havuz Başı</i>

Havuz Başı, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1952 yılında yayınlanan hikâye kitabı. Bu kitapta yazarın eski ve yeni yirmi üç öyküsü yer alır. Sait Faik Havuz Başı'nda okuyucuya kendisini anlatır, içini döker gibidir. Son kitaplarında yer almayan Adapazarı'nda geçirdiği çocukluk günlerine ait anılar bu kitapta kendine yer bulur.

<i>Son Kuşlar</i> Sait Faik Abasıyanıkın 1952 yılında yayımlanan hikâye kitabı

Son Kuşlar, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1952 yılında yayınlanan hikâye kitabı. Son Kuşlar, tıpkı Havuz Başı gibi 1952 senesinde yayınlanmış olmasına rağmen Havuz Başı'nın aksine son derece güncel hikâyeler içermektedir. Toplam on dokuz öykü olan kitapta, öykülerin on altı tanesi Burgaz Adası'nda, iki tanesi kentte ve bir tanesinde bir Çerkes köyünde geçmektedir. Rakamlara bakıldığında, Abasıyanık'ın hem hastalığı hem de toplum tarafından onaylanmayan seçimleri dolayısıyla insanlardan uzaklaştığı, adaya çekildiği fark edilebilir.

<i>Havada Bulut</i>

Havada Bulut, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1951 yılında yayınlanan hikâye kitabı. Havada Bulut'u bazıları roman olarak kabul eder ama aslında birbirine bağlı hikâyelerden oluşan bir kitaptır. Bu birbiriyle ilintiliymiş gibi görünen hikâyelerde yazar II. Dünya Savaşı sırasında Beyoğlu'nda aylak gezen bir öğrencinin dünyayı umursamayan maceralarını anlatır.

<i>Az Şekerli</i>

Az Şekerli, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın ölümünden sonra, 1954 yılının Aralık ayında Varlık Yayınları'ı tarafından yayımlanan bir öykü kitabıdır.

<i>Alemdağda Var Bir Yılan</i>

Alemdağ'da Var Bir Yılan, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1954 yılının Mart ayında yayınlanan öykü kitabı. Eser, yazarın vefatından önce yayınlanan son kitabıdır. Abasıyanık, bu kitabında kendi yalnızlığını anlattı.

<i>Şimdi Sevişme Vakti</i>

Şimdi Sevişme Vakti, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1953 yılında yayınlanan şiir kitabı. Yazarın yayınlanan tek şiir kitabıdır.

<i>Kayıp Aranıyor</i> (roman) Türk öykücü Sait Faik Abasıyanıkın ikinci ve son romanı.

Kayıp Aranıyor, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1953 yılında yayınlanan ikinci ve son romanı. Roman ilk olarak Hürriyet Gazetesi'de 28 Haziran 1953 ile 1 Ağustos 1953 tarihleri arasında 36 bölüm olarak yayınlandı. Romanın el yazısı müsveddeleri şu anda Sait Faik Abasıyanık Müzesi'nde sergilenmektedir.

<i>Mahkeme Kapısı</i>

Mahkeme Kapısı, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1956 yılında yayınlanan röportaj kitabı.

<i>Tüneldeki Çocuk</i>

Tüneldeki Çocuk, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1955'te yayınlanan kitabı. Varlık Yayınları tarafından basılan ilk baskısı 112 sayfadır. Yazarın ölümünden bir sene sonra çıkmıştır.

<i>Yaşamak Hırsı</i>

Yaşamak Hırsı, Belçikalı yazar Georges Simenon'un psikolojik gerilim tarzındaki romanı. Roman Türkçeye Sait Faik Abasıyanık tarafından kazandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Makbule Abasıyanık</span> Türk yazar

Makbule Abasıyanık, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın annesi, Sait Faik Abasıyanık Müzesi ve Sait Faik Hikâye Armağanı'nın kurucusu. Cumhuriyet Türkiye'sinin ilk mesenlerindendir.

Mehmet Faik Abasıyanık, eski Adapazarı belediye başkanı, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın babası.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.