İçeriğe atla

Mecmua-i Fünun

Mecmua-i Fünun
KategorilerDergi, süreli yayın
SıklıkAylık
YayımcıCemiyet-i İlmiye-i Osmaniye
İlk sayı1860
Son sayı1883
ÜlkeOsmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
DilTürkçe

Mecmua-i Fünûn (TürkçeBilimler Dergisi), 19. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul'da yayımlanan aylık Türkçe bilim dergisi.

Türkiye'de Osmanlı döneminde çıkartılan ilk Türkçe bilim dergisidir; Osmanlı basın tarihinde "Vekayi-i Tıbbiye"'den sonra ikinci dergidir. Felsefe ve türlü bilim dalı hakkında yazılar içeren derginin geniş bir kadrosu, parasal kaynakları ve geniş bir okuyucu kitlesi vardı.[1]

Mecmua-ı Fünûn yayınlandığı dönemde okuyucular için bir okul vazifesi görmüş, Grande Encyclopédie'nin XVIII. yüzyıl Fransası’nda oynadığı role benzer bir rolü XIX. yüzyıl Türkiye'sinde oynamıştır.[2] Dergi, birçok yayına ve dergiye ilham verdi. Bir Darülfünun (üniversite) kurulması fikrinin bile Cemiyet-i İlmiye- Osmaniye Cemiyeti'nin ve Mecmua-ı Fünûn’un yarattığı ortam sayesinde doğduğu düşünülür.[2]

Tarihçe

Dergi, Mehmed Tahir Münif Paşa’nın kurduğu ve Osmanlı Devleti'ndeki ilk sivil bilim kurumu olma özelliğini taşıyan Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye'nin (TürkçeOsmanlı Bilim Derneği) yayın organı olarak çıkarıldı. Amacı pozitif bilimleri tanıtmak ve yaygınlaştırmak olan derginin ilk sayısı 1860'ta çıktı[3] ancak; yayınlanmaya 1862’de başladı. Derginin yayın hayatı 1862’den itibaren kesintilerle 1883’e kadar devam etti. İlk olarak 33. sayısından sonra kolera salgını nedeniyle kesintiye uğrayan dergi, 1866'da 34. sayısını çıkararak yayımlanmaya devam etti; üyelerin dağılması ve Münif Paşa'nın işlerinin yoğunluğu nedeniyle 1867'de 47. Sayıda yayımına ara verildi. 48. ve son sayısı 16 yıl sonra 1883'te yayımlandı. Bu sayıdaki “Yıldız Böceği İle Bir Yolcu” başlıklı nükteli bir yazı nedeniyle padişah II. Abdülhamit tarafından sürekli olarak kapatıldı.

Dergide felsefe, pedagoji ve antropoloji konusunda yankı uyandıran yazılar yayınlıyordu. Ayrıca fizik, kimya, jeoloji yanında tarih, coğrafya, mantık ve maliye gibi konularda da makaleler ve çeviriler yer almıştı. Münif Paşa, derginin müdürü ve en önde gelen yazarlarındandı. İlk sayıda “Mukayese-i ilim ve Cehl" başlıklı yazısı ile bilginin önemi üzerinde durdu. Tarihçi Hayrullah Efendi, Maarif Şurası üyesi Kadri Bey, Ethem Pertev Paşa, Mehmet Sait, Bab-ı Ali tercümanı Ohannes Efendi, Ahmet Vefik Paşa, Paris sefiri Mehmet Cemil Paşa dergide yazıları yayımlanmış kimselerdendir.

Kaynakça

Özel
  1. ^ Şahin Erginöz, Gaye (1863 tarihli bir Avusturya dergisinden çeviren) (2008). "Mecmua-i Fünun". Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 10 (1). []
  2. ^ a b Budak, Ali (Ocak 2006). "Münif Paşa'nın Gölgede Kalmış Anropolojik Bir İlkeseri: Âdât-ı Ümem" (PDF). Akademik Bakış (8). []
  3. ^ Akgün, Mehmet (1995). "Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye ve Mecmua-i Fünun". Felsefe Dünyası. 15 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2012. 
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

Servet-i Fünûn edebiyatı veya topluluğun kendini anarken kullandığı adıyla Edebiyat-ı Cedîde, II. Abdülhamid döneminde, Servet-i Fünûn adlı derginin çevresinde toplanan sanatçıların Batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyat hareketidir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Vefik Paşa</span> 196. Osmanlı sadrazamı

Ahmet Vefik Paşa, Yunan asıllı Osmanlı devlet adamı, diplomat, çevirmen ve oyun yazarı. İlk ilmî Türkçülerden biridir. İki defa Maarif Nazırlığı yaptı; ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda, İstanbul vekili olarak yer aldı ve başkanlığı üstlendi. 4 Şubat 1878–18 Nisan 1878 ve 1 Aralık 1882–3 Aralık 1882 tarihleri arasında iki defa sadrazamlık görevine getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Halit Fahri Ozansoy</span> Türk şair, gazeteci, oyun yazarı ve öğretmen (1891-1971)

Halit Fahri Ozansoy, Türk şair, gazeteci, oyun yazarı ve öğretmendir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Cahit Yalçın</span> Türk gazeteci ve politikacı

Hüseyin Cahit Yalçın, Türk gazeteci, yazar, çevirmen, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet İhsan Tokgöz</span> Türk bürokrat, siyasetçi, yazar, çevirmen ve spor yöneticisi

Ahmet İhsan Tokgöz, Türk gazeteci, tercüman, matbaacı, yayımcı, siyasetçi ve spor yöneticisi.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı mecmuaları</span>

Osmanlı İmparatorluğu'nda yayımlanan dergiler listesi maddesinde cumhuriyetin ilanı öncesinde Osmanlı İmparatorluğu'nda yayımlananan kayda değer dergiler listelenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Münif Paşa</span>

Mehmed Tahir Münif Paşa veya kısaca Münif Paşa (1830-1910), Osmanlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Samipaşazade Sezai</span> Türk gerçekçi öykücü, romancı, siyasetçi

Sami Paşazade Sezai, Türk gerçekçi öykücü, romancı. Türk edebiyatının ilk gerçekçi romanlarından birisi olma özelliğiyle edebiyat tarihinde büyük önem taşıyan Sergüzeşt adlı romanın yazarıdır. 1892'de yazdığı Küçük Şeyler ile Türk edebiyatında modern öykücülüğün kurucularındandır.

Darülfünun, Arapça dar ve fünun (fenler) sözcüklerinden türetilmiş, "üniversite" anlamında kullanılan bir sözcüktür. Aynı zamanda 1900 yılında Avrupa üniversiteleri tarzında kurulan Darülfünun-ı Şahane veya İstanbul Darülfünununu ifade eder. Bu kurum 1933 reformuyla İstanbul Üniversitesi'ne dönüştürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Rasim</span> Türk yazar, gazeteci, tarihçi, milletvekili (1864 - 1932)

Ahmet Rasim, Türk yazar, gazeteci, tarihçi, milletvekili.

<span class="mw-page-title-main">Nabizâde Nâzım</span> Tanzimat Dönemi eserler veren Osmanlı-Türk yazar

Nabizâde Nâzım, Osmanlı Türkü Tanzimat dönemi yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa</span>

Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa II. Abdülhamid döneminde Bahriye Nazırlığı görevinde bulunmuş amiraldir. 1853 yılında Sinop Baskını'nda ölen Bozcaadalı Riyale (tümamiral) Hüseyin Paşa'nın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Cevdet</span> Kürt asıllı doktor, ideolog ve çevirmen

Abdullah Cevdet Karlıdağ, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında ve cumhuriyetin kuruluş döneminde yaşamış siyasetçi, düşünür, göz doktoru, şair ve tercümandır.

<span class="mw-page-title-main">Sabiha Sertel</span> Türk gazeteci

Sabiha Sertel, Türk gazeteci ve yazar. İlk Türk kadın gazetecidir. Türkiye’de feminizmin öncüleri arasında sayılır. Sosyalist-komünist görüşlü bir gazeteci-yazardır. Türk basın tarihinde önemli bir isim olan Zekeriya Sertel’in eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Safveti Ziya</span>

Safveti Ziya, Türk roman ve hikâye yazarıdır.

Ulûm-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk sosyal bilim dergisidir. Derginin kurucuları Ahmet Şuayip, Rıza Tevfik Bölükbaşı ve Mehmet Cavid Bey'dir. Dergi her ayın 15. günü yayınlamış ve 27 sayı sürmüştür. Osmanlı İmparatorluğu'nda liberalizm düşüncesinin kapsamlı analizlerine yer veren ilk dergidir ve Osmanlı aydınlarının liberalizme bakışı hakkında dönemsel ipuçları taşımaktadır. Dergi entelektüel kesime hitap eden dergilerdendir ve liberal yönünün dışında pozitivist ve batı yönlüdür.

<i>Küçük Mecmua</i> Ziya Gökalpin 1922–1923 yıllarında yayımlanan haftalık dergisi

Küçük Mecmua, Ziya Gökalp tarafından 1922-1923 yıllarında yayımlanan haftalık fikir, edebiyat ve siyaset dergisi. Diyarbekir'de neşredilen derginin toplam otuz üç sayısı çıktı. İlk sayısı 5 Haziran 1922'de, son sayısı 18 Mart 1923'te yayımlandı. Küçük boyda ve iki sütun üzerine toplam on altı sayfadan oluşan dergi, "Haftada bir çıkar, ilmî, edebi, siyâsî, iktisâdî mecmuadır." sloganını kullandı. İmtiyaz sahibi ve sorumlu müdürü Gökalp'tir. Pek az nüshası günümüze kadar gelen derginin Türkçeye çevirisi Şahin Filiz tarafından yapılmış olup yaklaşık altı yüz sayfayı bulmuştur ve üç cilt şeklinde yayımlandı.

<i>Malûmat</i> (gazete)

Malûmat Gazetesi ya da Malûmat Mecmuası, Mehmed Fuad ile Artin Asaduryan'ın birlikte 48 sayı çıkarıp kapattıktan sonra Mehmet Tahir tarafından alınarak devam ettirilen ve yayın hayatının birinci yılından sonra Servet-i Fünun topluluğunu birleştirecek hareketler yaratan dergi.

Cemiyeti-i İlmiye-i Osmaniye, Avrupa'da gelişen modern bilimleri genç aydınlara tanıtmak üzere Tanzimat döneminde İstanbul'da Osmanlı devlet adamlarının kişisel gayretleriyle kurulmuş bir dernektir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de basın</span> Türk basınına genel bakış

Türkçe olarak ilk gazete II. Mahmut'un emriyle 1 Kasım 1831'de kurulan Takvîm-i Vekâyi'dir ve bu adım, Osmanlı'de baskı makinesinin kurulmasından uzun bir süre sonraya denk gelmektedir. Takvîm-i Vekâyi, yayın hayatı boyunca birkaç kez kapatılmış ve 1922 itibarıyla meclis tarafından Resmî Ceride ve daha sonra Resmî Gazete adıyla yayımlanmıştır. İngiliz diplomat ve gazeteci William Churchill tarafından 1840 yılında yayın hayatına başlayan ve 1866'da kapanan Cerîde-i Havâdis, ikinci Türkçe gazetedir. 1860 yılında Osmanlı devlet adamı ve gazeteci Agâh Efendi tarafından hazırlanan Tercümân-ı Ahvâl, basılan ilk özel gazetedir. Yazarları arasında İbrahim Şinâsî ve Ahmed Vefik Paşa da yer almıştır. Sonraki yıllarda ise kurucusu Şinasî olan Tasvîr-i Efkâr yayımlanmış fakat 1866'da kapanmıştır.