İçeriğe atla

Meclis-i Mebûsan 6. dönem mebusları listesi

1920 Osmanlı Meclis-i Mebusanı ya da VI. Meclis-i Mebusan, 12 Ocak - 18 Mart 1920 tarihleri arasında görev yapan son Osmanlı Meclis-i Mebûsanı'dır. 16 Mart 1920'de İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi nedeniyle 18 Mart'ta çalışmalarını sonlandırdı. Bu meclisteki mebusların büyük bölümü 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da açılan Büyük Millet Meclisi'ne katıldı.

Öncesi

Mütareke yıllarında, Wilson İlkeleri'nden yararlanmak isteyen bazı çevrelerin boykot ettiği 1919 seçimine Osmanlı Yahudileri Hahambaşı Haim Nahum Efendi'nin gayreti ve üstün çalışmaları ile yahudiler İntihab Cemiyeti'ni kurup fiilen katıldılar On üç Yahudinin ikinci seçmen olduğu bu seçimde Yahudilerin gösterdiği iki adaydan Avram Galanti, İzmir'de yeterli oyu alamadıysa da Mişon Ventura İstanbul'da seçimi kazanarak Ocak 1920'de açılan Meclise girme hakkını elde etti.[1] Bu arada, Anadolu'da Mustafa Kemal Paşa Aralık 1919'da Ankara'ya geldikten kısa bir süre sonra Meclisin çalışmalarıyla ilgili son hazırlıklarını bitirdi. Alınan karara göre; Meclis-i Mebûsan'daki tüm çalışmaları yürütecek bir Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti oluşturulacak, Meclis başkanlığına Mustafa Kemal Paşa seçilecek, Sivas Kongresi kararları onaylanacak ve Mîsâk-ı Millî için mecliste yemin edilecekti. İstanbul'a giden milletvekillerine bunlarla ilgili gerekli açıklamalar yapıldı.

Açılması

12 Ocak 1920'de İstanbul'da toplanan son Osmanlı Meclisi Mebusanı'nda Mustafa Kemal Paşa Meclis Başkanlığına seçilmedi. Hatta Müdafaa-i Hukuk Grubu yerine de Felah-ı Vatan Grubu kuruldu. Millî Mücadele için tehlike yaratacak[] bu duruma oldukça kızan Mustafa Kemal Paşa, yazdığı Nutuk adlı eserde, Ankara toplantılarında söz verip yerine getirmeyen mebuslar için; Sözlerinde durmayan bu efendiler imansızdırlar. Korkaktırlar, cahildirler. dedi.

Misak-ı Millî'nin Kabulü

Sivas Kongresi kararlarının görüşülmesi sırasında Mustafa Kemal Paşa'ya bağlı genç mebusların baskısıyla Kongre kararları onaylandı. 17 Şubat 1920'de oybirliği ile altı maddelik Misak-ı Millî'yi kabul etti. Bu maddelerin önemlisi şüphesiz Hatt-ı Mütareke dahil ve haricindeki Türklerle meskun toprakları bölünmez bir bütün olarak kabul eden I. maddedir.

İstanbul'un işgali

İtilaf Devletleri Misak-ı Milli'nin kabul edilmesinden sonra, Sevr Antlaşması'nı Osmanlı hükûmetine kabul ettirmek amacıyla 16 Mart 1920'de İstanbul'u resmen işgal ettiler. Meclis buna rağmen 18 Mart'ta son bir kez daha toplandı. Bu son oturumda da çalışmalara ara verildi. Meclis İtilaf Devletleri tarafından basılınca, padişah tarafından 11 Nisan'da dağıtıldı.

Mebuslar

Seçim BölgesiMebus
AmasyaBekir Sami Bey
İsmail Hakkı Paşa
Ömer Lütfi Bey
AnkaraAhmed Rüstem Bey
Taşpınarlı Hacı Atıf Efendi
Ömer Mümtaz BeyKatılmadı[›]
Mustafa Hilmi Bey
AntepAli Cenani
Abdurrahman Hulusi Bey
AydınCami Bey
Hüseyin Kâzım Kadri Bey
Mehmet Emin Bey
BayazıtŞefik Efendi
BitlisSofrasur Asizade Resul BeyKatılmadı[›]
Sadullah Fevzi BeyKatılmadı[›]
BoluTunalı Hilmi Bey
Cevat Abbas Bey
Mehmed Vasfi Bey
Ahmed Tayyar Efendi
Bozok (Yozgat)İsmail Fazıl Paşa
Yusuf Bahri Efendi
BurdurHüseyin Baki Bey
BursaHasan Fehmi Kolay
Osman Nuri Bey
İlyas Zühdi Efendi
Ahmed Münir Bey
Canik (Samsun)Cavit Paşa
Emin Bey
Mehmet Ali Bey
Çorumİsmet Efendi
ÇatalcaHayrettin Belli
DenizliHakkı Behiç BeyKatılmadı[›]
Faik Efendi
DersimHasan Hayri Bey
DiyarbekirMehmet Zülfü BeyKatılmadı[›]
Piriççizade Feyzi BeyKatılmadı[›]
EdirneFaik Bey
Mehmet Şerafettin Efendi
Galip Bey
ErganiKadri BeyKatılmadı[›]
Rüştü Bey
Ertuğrul (Bilecik)Ahmet İffet Bey
Mehmet Sadık Bey
ErzincanHalil Bey
ErzurumMustafa Kemal PaşaKatılmadı[›]
Celalettin Arif Bey
Hüseyin Avni Bey
Süleyman Necati Bey
Zihni Bey
EskişehirAbdullah Azmi Efendi
Hacı Veli Efendi
GeliboluCelal Nuri Bey
Şakir Bey
GençMehmet Celal BeyKatılmadı[›]
GümüşhaneKadirbeyoğlu Zeki Efendi
HakkâriMazhar Müfit Bey
Asaf Süleyman Bey
IspartaMersinli Cemal Paşa
Seyfullah Efendi
İçelAli Rıza Bey
İstanbulAbdülhak Adnan Bey
Ahmet Ferit Bey
Ahmed Muhtar Bey
Ahmed Selahaddin Bey
Fuat Selim BeyKatılmadı[›]
Hasancan Hamid Bey
Kâmil Efendi
Mişon Ventura EfendiGayrimüslim[›]
Köstenceli Numan Usta
Rauf Ahmet Bey
Reşat Hikmet Bey
İzmirRefet BeyKatılmadı[›]
Hasan Tahsin Bey
Yunus Nadi Bey
Saracoğlu Şükrü Bey
İlhami Bey
İzmitAli Bey
Hüseyin Sırrı Bey
Sapancalı Hakkı Bey
Kangırı (Çankırı)Behçet Bey
Hacı Tevfik Efendi
Karahisar-ı SâhibKel Ali Bey
Ömer Lütfi BeyKatılmadı[›]
Mustafa Hulusi Efendi
Karahisar-ı ŞarkiFazıl Efendi
Ömer Fevzi Efendi
Karesi (Balıkesir)Hacim Muhittin Bey
Abdülaziz Mecdi Efendi
Fuat Bey
Orhan Şemsettin Bey
Rasim Bey
KastamonuYusuf Kemal Bey
Mehmet Besim Bey
Suat Bey
Şükrü Bey
KayseriAhmet Hilmi BeyKatılmadı[›]
Ahmed Rifat Bey
Remzi BeyMeclise katılmadan istifa[›]
Kırk Kilise (Kırklareli)Mehmed Bahaeddin Efendi
Mustafa Arif Bey
KırşehirRıza Bey
Benliağazade Ali Rıza Bey
KonyaHacı Bekir Efendi
Kazım Hüsnü Bey
Mehmed Vehbi Bey
Musa Kazım Bey
Ömer Vehbi Bey
KütahyaAli Bey
Hocazade Ragıp EfendiKatılmadı[›]
Rasih Efendi
Lazistan (Rize)Osman Nuri Bey
Asım Beyİstifa1[›]
MalatyaMustafa Fevzi BeyKatılmadı[›]
Hacı Mehmed Rifat EfendiKatılmadı[›]
Mamuret-ül-Aziz (Elazığ)Muhiddin Bey
Mustafa Şükrü Bey
Dikbaşızade Hüseyin Avni Bey
MaraşAbdülkadir Bey
Tahsin Bey
MardinEbül'ulâ Bey
Midhat BeyKatılmadı[›]
Menteşe (Muğla)Hilmi Bey
Halil İbrahim Efendi
Muşİlyas Sami BeyKatılmadı[›]
Osman Kadri Bey
NiğdeAta Bey
Erişirgil Mehmed Emin Bey
Muhittin Bey
OltuOltu[›]Yasin BeyKatılmadı[›]
Rüstem BeyKatılmadı[›]
Saruhan (Manisa)Mahmud Celâleddin Bey
İbrahim Süreyya Bey
Muvaffak Bey
Çerkes Reşid Bey
SiirtHalil Hulki BeyKatılmadı[›]
SinopRıza Nur
Zeki Bey
SivasHüseyin Rauf Bey
Mustafa Vasıf Bey
Bacanakzade Ziya BeyKatılmadı[›]
Samih Fethi Bey
SiverekBekir Sıtkı Bey
Teke (Antalya)Hamdullah Suphi Bey
Yusuf Talat Efendiİstifa2[›]
Tekfurdağı (Tekirdağ)Rahmi Bey
Süleyman Faik Bey
TokatAhmet Bey
Mehmet Bey
Şevki Bey
TrabzonHüsrev Bey
Ali Şükrü Bey
Ahmed Muhtar Bey
İsmail Bey
Ali Şefik Bey
Eşref Bey
UrfaAli Fuat Bey
Şükrü Nasıh Bey
VanHakkı BeyKatılmadı[›]
Haydar Bey
Münip Bey

Dipnotlar

^  Katılmadı:  İstanbul'daki meclis çalışmalarına katılmadı
^  İstifa1:  Katılmadı ve 26 Şubat 1920 tarihinde istifa etti
^  İstifa2:  Katılmadı ve 19 Şubat 1920 tarihinde istifa etti
^  Oltu:  Oltu Şura Hükümeti temsilcisi olarak
^  Gayrimüslim:  Seçilen tek Gayrimüslim (Yahudi) mebustur

Kaynakça

  1. ^ Güleryüz, Naim A. (2012). "Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemlerinde Yahudi Milletvekilleri". Toplumsal Yasamda Türk Yahudileri. Gözlem Gazetecilik. ISBN 9944994588. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mîsâk-ı Millî</span> Türk Kurtuluş Savaşının siyasi manifestosu

Ahd-i Millî Beyânnâmesi, aynı zamanda en meşhur ismiyle Mîsâk-ı Millî veya daha nadir olarak Peymân-i Millî olarak da bilinir, Türk Kurtuluş Savaşı'nın siyasi manifestosu olan altı maddelik bildiri. İstanbul'da toplanan son Meclis-i Mebûsan tarafından 28 Ocak 1920'de oy birliği ile kabul edilmiş ve 17 Şubat'ta kamuoyuna açıklanmıştır. Bildiri, I. Dünya Savaşı'nı sona erdirecek olan barış antlaşmasında Türkiye'nin kabul ettiği asgari barış şartlarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Hüsrev Gerede</span> Türk asker ve siyasetçi

Hüsrev Gerede, Türk Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet tarihinin önemli isimlerinden olan Türk asker, siyasetçi ve diplomattır.

<span class="mw-page-title-main">Damad Ferid Paşa</span> 216. Osmanlı sadrazamı

Damad Mehmed Ferid Paşa, Osmanlı diplomatı ve devlet adamı. VI. Mehmed saltanatında 4 Mart 1919 - 30 Eylül 1919 ve 5 Nisan 1920 - 17 Ekim 1920 tarihleri arasında toplam bir yıl bir ay on beş gün sadrazamlık yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki ulusal kurtuluş hareketine muhalefetinden ötürü savaştan sonra Yüzellilikler listesine alınmış ve vatan haini ilan edilmiştir. 1922 yılında yurt dışına kaçmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Antlaşması (1921)</span>

Ankara Anlaşması, TBMM ve Fransız Hükûmeti arasında Türk-Fransız Cephesi'ndeki faaliyetleri durdurmuştur. TBMM yönetimindeki bölgenin güney sınırının taslak olarak belirlenmesine karar verilmiştir, ama asıl politik kararları Lozan Antlaşması'na bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Celalettin Arif</span> Türk siyasetçi ve diplomat

Celalettin Arif, İstanbul Barosu'nun eski başkanlarından olan Celalettin Arif, TBMM'nin kurulması ile birlikte yürütme görevi verilen I. İcra Vekilleri Heyeti ve (ismen) II. İcra Vekilleri Heyeti'nde Adliye Vekilliği ve TBMM 1. Dönemde Erzurum milletvekilliği yapmış hukukçu ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">TBMM 1. dönem milletvekilleri listesi</span> 1920 genel seçimleri sonucu (1920–1923)

Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi ya da kısaca Birinci Meclis, 23 Nisan 1920'de Ankara'da toplanmış, 1 Nisan 1923'te yeni seçim kararı alarak 15 Nisan 1923'te son oturumunu yapmıştır. Yeni Türk devletinin kurucu meclisi olarak kabul edilir. Meclisin açılış günü olan 23 Nisan, Türkiye'de millî bayram olarak kutlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Heyet-i Temsiliye</span> Türk Kurtuluş Savaşı’nın, TBMM öncesi yürütme organı

Heyet-i Temsiliye, Mondros Mütarekesi’nden sonra Anadolu topraklarının İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi üzerine başlayan ulusal direniş sırasında, ulusal bir meclisin (TBMM) kuruluşuna dek Millî Mücadelenin yürütme organı olarak görev yapmış kuruldur.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Meşrutiyet</span> Osmanlı Devletinde ikinci anayasal monarşi dönemi (1908–1920)

İkinci Meşrutiyet, Osmanlı Anayasası'nın, 30 yıl askıda kaldıktan sonra, 23 Temmuz 1908'de yeniden ilan edilmesiyle başlayan ve Mebuslar Meclisinin Sultan Vahdettin tarafından 11 Nisan 1920'de tasfiyesi ile sona eren dönemdir. Bu dönemde parlamenter demokrasi, seçim, siyasi parti, askerî darbe ve diktatörlük olgularıyla tanışılmış, iki büyük savaş yaşanmış ve imparatorluğun dağılmasına tanık olunmuştur.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İkinci Meşrutiyet döneminde iktidardaki İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne (İTC) karşı kurulmuş olan en önemli muhalefet partisidir. 1911-1913 arasındaki ilk etkinlik dönemi, 23 Ocak 1913'te İttihat ve Terakki'nin Bâb-ı Âli Baskını ile hükûmeti ele geçirmesiyle sona erdi. Mondros Mütarekesi'nden sonra Ocak 1919'da yeniden kurulan parti, ertesi yıl başlarında etkinliğini kaybetti.

Amasya Protokolü veya Amasya Görüşmeleri, İstanbul Hükümeti ile Heyet-i Temsiliye arasında 22 Ekim 1919'da yapılan protokoldür.

<span class="mw-page-title-main">Mazhar Müfit Kansu</span> Türk siyasetçi

Ahmet Mazhar Kansu, Türk devlet adamı, vali, milletvekili ve yönetici.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul'un İşgali</span> Mağlup Osmanlı İmparatorluğunun başkentinin İtilaf Devletleri tarafından işgali

İstanbul'un İşgali, Osmanlı İmparatorluğu ve İtilaf Devletleri arasında imzalanan Mondros Bırakışması ile Birinci Dünya Savaşı'nın bu ülkeler arasında sona erdiğinin ilan edilmesinin ardından gerçekleşmiştir. Osmanlı başkenti İstanbul, önce 13 Kasım 1918, sonra 16 Mart 1920'de olmak üzere iki kez işgal edildi. İlk işgalde, İstanbul'un önemli ve stratejik noktaları kontrol altına alındı ancak idareye el konulmadı; ikinci işgal ile idareye el konuldu. Eylül 1922'ye gelindiğinde, İzmir'in Kurtuluşu'ndan sonra, Mustafa Kemal Paşa İstanbul'u kurtarmak için Türk birliklerine İngiliz ve Fransız işgalindeki Çanakkale'ye hareket etmeleri emrini verdi. Bu emir üzerine Çanakkale Krizi patlak verdi. Türkler Kurtuluş Savaşı verdiği sırada İrlanda sorunuyla uğraşan Birleşik Krallık, Ankara Hükûmeti ile savaşın eşiğine geldi. Liberal Başbakan David Lloyd George Mustafa Kemal'in birliklerine karşı taarruza geçilmesini istediyse de müttefiklerinin desteğini alamadı ve ülkesindeki savaş karşıtı muhalefet ile dominyonların güçlü direnişiyle karşılaştı. Lloyd George'u gereksiz bir savaş başlatmaya çabalamakla itham eden Muhafazakâr Parti'nin 19 Ekim 1922'de Carlton Club deklarasyonu ile koalisyondan ayrılması sonucu Lloyd George hükûmeti düştü. İlerleyen süreçte diplomatik olaylar Türklerin lehine gelişti. İşgal, son İtilaf birliklerinin 4 Ekim 1923'te şehri terk etmesinden sonra, Şükrü Naili Paşa komutasındaki 3. Kolordu birliklerinin 6 Ekim 1923'te tören eşliğinde şehre girmesiyle sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Felâh-ı Vatan</span> Meclis-i Mebusanda Milli Mücadele yanlısı siyasal grup

Felah-ı Vatan Grubu, 1920'de toplanan son Osmanlı Meclis-i Mebûsan'ında Milli Mücadele'ye yandaş üyeler tarafından oluşturulan meclis grubudur. Grup başkanlığına Rauf Bey (Orbay) getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Sabri Efendi</span> Osmanlı müderris, şeyhülislam

Mustafa Sabri Efendi, Osmanlı müderris, Meclis-i Mebusan mebusu, şeyhülislam.

<span class="mw-page-title-main">1923 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 2. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1923 Türkiye genel seçimleri, 28 Haziran 1923 tarihinde 2. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılmış, Türkiye'nin ilk genel seçimleridir.

<span class="mw-page-title-main">Şeref Aykut</span> Türk siyasetçi

Mehmet Şerafettin Aykut, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Reşit Paşa</span> Sivas Kongresi sırasında Sivas valisi

Reşit Paşa, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Hayrettin Belli</span>

Mahmut Hayrettin Belli, Osmanlı-Türk siyasetçi, hukukçu ve asker.

<span class="mw-page-title-main">1920 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 1. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1920 Türkiye genel seçimleri, Büyük Millet Meclisi'nin birinci dönem milletvekillerini belirlemek için Mart-Nisan 1920 tarihlerinde Osmanlı İmparatorluğu'nda düzenlenmiştir. Seçimlere İtilaf Devletleri'nin işgalini protesto eden Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde yerel gruplardan oluşan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (ARMHC) önderlik etmiştir.

1919 Osmanlı genel seçimleri, Mütareke yıllarında ve İstanbul, İzmir, Batı Anadolu, Trakya başta olmak üzere ülkenin pek çok bölgesinin işgal altında olduğu bir dönemde gerçekleştirilmiştir.