İçeriğe atla

Meänkieli

Meänkieli (bizim dilimiz)
meänkieli
Ana dili olanlarİsveç İsveç
Konuşan sayısı40,000 - 70,000  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Ural
  • Meänkieli (bizim dilimiz)
Dil kodları
ISO 639-1yok
ISO 639-2fiu
ISO 639-3[[ISO639-3:fit|fit]]

Meänkieli, Ural dilleri'ne bağlı olan bir Kuzey Avrupa dillerinden Fincenin bir lehçesidir. İsveç'te yaşayan Torneträsk Gölü çevresinde sâkin olan Finlerin konuşma şeklidir. Ancak Torne Vadili Finler, kendilerini Finlerden ayrı bir halk olarak görürler ve ayrı bir dil konuştuklarını kabullenirler. İsveç devleti de bunu böyle kabul edip, okullarda bu dilde eğitimi tanır, devlet televizyonu ve radyosunda Meänkieli yayınlar yapar ve Tornedarin bölgesinde bu dili bölgesel tanınmış azınlık dili olarak resmî statü verir.

Meankieli, Fincenin bir lehçesi olarak görülürken 1999 da İsveç parlamentosunun azınlıklarla ilgili aldığı kararla Meankilei; Fincenin bir lehçesi değil kendi başına bir -ulusal azınlık dili- olarak kabul edilmesiyle bu dilde yeni bir süreç başladı.

Meänkieli ağzını konuşanlar Finlerden farklarını ortaya koymak için dillerine ya da konuştukları Fin lehçesine Meänkieli yani bizim dilimiz adını vermişlerdir. Bu bölgede Fin lehçesi olarak bilinen Meänkieli hem Finceden hem Laponcadan hem de İsveççeden ayrı bir dil olarak vardır. Bu halk Laponlarla iç içe bir yaşam sürdürmektedirler. Birçok yerde aynı bölgeyi paylaşırlar. Kültürleri birbirine karışmış, birbirlerini etkilemişlerdir. Dilleri ve kültürleri ortaklaşa paylaştıkları yerler vardır. Bugün birçok Tornedalin Fini kendilerini Sami olarak tanımlarken aynı şekilde birçok Sami de kendilerini Tornedalin olarak tanımlayabilir. Tornedalinler dört dil konuşurlar. Kişinin oturduğu bölge ve kente bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu diller Fince, İsveççe, Laponca ve Meänkieli olarak bilinir.[1]

Notlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya</span> Kuzey Avrupa ya da diğer adıyla İskandinavya yarım adasında yer alan devlet, ülke

Finlandiya, resmî adıyla Finlandiya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'daki bir İskandinav ülkesi. Doğuda Rusya, kuzeyde Norveç ve batıda İsveç'le komşudur. Batıda Botniya ve güneyde Finlandiya körfezlerine kıyısı vardır. Yüz ölçümü 338.455 km² ve nüfusu 5,5 milyondur. Helsinki ülkenin başkenti ve en büyük şehridir. Finlerin ana dili olan Fince, yeryüzündeki az sayıda Baltık-Fin dilinden biridir. Finlandiya'nın iklim özellikleri enleme göre değişkenlik gösterir: Güneyde nemli karasal iklim, kuzeyde kutup altı iklimi görülür. Ülke genel olarak tayga biyomuna dahildir. Ayrıca Finlandiya'da 180 binden fazla göl bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arapça</span> Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dil

Arapça, Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dildir. Batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Umman Denizi'ne, kuzeyde Akdeniz'den güneydoğuda Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusuna uzanan geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Tüm lehçeleri ile birlikte 420 milyonu aşkın kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir. Arap Birliği'ne üye 22 ülke ile Çad ve Mali dâhil olmak üzere 24 ülkede resmî dildir. Aynı zamanda kısmî olarak tanınan Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Somaliland ile Tanzanya'da (Zanzibar) resmî dil statüsündedir. Arap Birliği'nin ve Birleşmiş Milletler'in kabul edilen altı resmî dilinden biridir. Nijer, Senegal ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal/azınlık dili olarak tanınmıştır. Arapça İran, İsrail, Pakistan, Filipinler ve Güney Afrika Cumhuriyeti anayasalarında özel dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Fince</span> Sondan eklemeli Finlandiyanın resmi dili

Fince (

<span class="mw-page-title-main">.se</span>

.se, İsveç'in internet ülke üst seviye alan adıdır. İsveç İnternet Vakfı tarafından yönetilir. Ekim 2024 itibarıyla 1.404.159 kayıtlı alan adı barındırır.

Lehçe ya da diyalekt, bir dilin belli bir coğrafî bölgedeki insanlar tarafından konuşulan çeşididir. Lehçe sözcüğü Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Lehçe anlamında bazı sözlüklerde diyelek ve ağgan sözcükleri de bulunmaktadır.

Kafkas dilleri, Kafkasya'da yaşayan halklarının konuştuğu dillere verilen genel addır. Kafkasya'nın yerli dilleri, birbirlerinden köken açısından bağımsız kabul edilen Kuzeydoğu, Kuzeybatı ve Güney Kafkas dil aileleridir. Buna ek olarak Hint-Avrupa, Türk, Moğol ve Sami dilleri de Kafkasya'da konuşulan diğer dil aileleridir.

Resmî dil bir ülkede anayasa veya yasa ile onaylanan dili tanımlamak için kullanılan terimdir. Örneğin Türkiye Cumhuriyetinin devlet dili olan Türkçe aynı zamanda Türkiye'nin tek resmî dilidir.

<span class="mw-page-title-main">İskandinavya</span> Avrupanın kuzeyinde bir bölge

İskandinavya, Kuzey Avrupa'da, kendisini oluşturan halklar arasında güçlü tarihi, kültürel ve dilsel bağları olan bir alt bölgedir. İngilizce kullanımında, İskandinavya genellikle Danimarka, Norveç ve İsveç'i ifade eder. Bazen daha geniş anlamda Finlandiya, İzlanda ve Faroe Adaları'nı da kapsayacak şekilde ifade edilebilir. Bu ülkelerin dilleri Fince dışında birbirine benzemektedir. Bu dillere Kuzey Cermen dilleri veya İskandinav dilleri denir. Danimarka Danca, Norveç Norveççe, İsveç İsveççe, İzlanda İzlandaca dillerini kullanmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Laponlar</span> Kuzey İskandinavya, Karelya ve Finlandiyada yaşayan Fin-Ugor toplumu.

Laponlar ya da Samiler, Norveç ve İsveç'in Kuzey Kutup Dairesi içinde kalan bölgelerinde çok eski tarihlerden bu yana yaşamakta olan bir etnik grup. Laponların günümüzdeki sayıları 60.000 kadardır ve %70'i Ural dil ailesine bağlı Sami (Saame) dili olan Laponca konuşur.

<span class="mw-page-title-main">İç Moğolistan</span> Çinin kuzeydoğusunda özerk bölge

İç Moğolistan ya da resmî adıyla İç Moğolistan Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı bir özerk bölge. Ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda bulunur. Kuzeyde Moğolistan, doğuda Heilongjiang, Jilin ve Liaoning, güneyde Hebei, Şansi ve Şensi yönetim bölgeleri ile Ningxia özerk bölgesi, batıda da Gansu yönetim bölgesi ile çevrilidir. Yüzölçümü 1.183.000 km², yönetim merkezi Huhhot'tur. Nüfus; 24.049.155 (2020).

<span class="mw-page-title-main">Fin-Ugor kavimleri</span>

Fin-Ugor halkları, bugün Kuzeydoğu Avrupa'da yaşayan ve aynı dil ailesini oluşturan halklar topluluğu. Fin-Ugor halklarının konuştuğu diller ve lehçeler Samoyed dilleri dışındaki tüm Ural dilleri değişkelerini kapsayan Fin-Ugor dilleri grubuna girmektedir. Bu kavimlerin toplam nüfusu 30 milyon civarındadır. Fin-Ugor halklarının en bilinenleri Macarlar, Finler ve Estonlardır.

<span class="mw-page-title-main">Beluçça</span>

Beluçça, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri koluna ait bir dildir. İran'ın güneydoğusunda Sistan ve Belucistan, Pakistan'ın güneybatısında Belucistan eyaletleri, Afganistan'ın güney bölgelerinde ve Türkmenistan'da konuşulmaktadır. Ethnologue'a göre,8,8 milyon konuşanı olan dilin konuşurlarının 6.28 milyonunun Pakistan'da yaşadığı düşünülmektedir. İsa öncesinde Hazar ve komşu bölgelerinde hüküm süren Pers ve Med uygarlıkları ile bağı olan bir dildir. Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir kuzeybatı İran dili olan Beluçça aynı gruptan olan Farsçayla yakından ilişkilidir. Günümüzde Pakistan, Belucistan, doğu İran ve Afganistan'da konuşulmaktadır. Afganistan'da bazı bölgelerde halkın çoğunluğunun konuştuğu bölgesel dillerden biridir. Yoğun olarak konuşulduğu bölgeler için üçüncü resmi dil olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Baltık-Fin dilleri</span>

Baltık-Fin dilleri veya Fin dilleri, Baltık Denizi ve çevresinde yedi milyondan fazla insan tarafından konuşulan, Ural dillerine mensup bir dil topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Norrbotten (il)</span>

Norrbotten ili, İsveç'in en kuzeyinde yer alan Norrbotten ve Lapland bölgeleri üzerinde kurulu olan bir ildir. İlin tek komşusu Västerbotten ili olup, ilin doğusunda ayrıca Botni Körfezi kıyıları yer almaktadır. İl ayrıca Norveç ve Finlandiya ile de komşu olup Finlandiya ile komşu olan en tek İsveç ilidir. İlin yönetim merkezi Luleå'dur.

Finler, Finlandiya'da yaşayan yerli halkın etnik kökenidir.

Çoğu Avrupa dili Hint-Avrupa dil ailesine üyedir. 2018'le birlikte 744 milyonluk toplam Avrupa nüfusunun %94'ü bir Hint-Avrupa dilini ana dili olarak konuşmaktadır. Her biri 200 milyon konuşanla Latin, Cermen ve Slav dilleri Avrupalıların %90'ını oluşturarak en büyük grubu oluşturmaktadır. Daha küçük Hint-Avrupa dillerine Helenik, Baltık, Arnavutça, Hint-Aryan ve Kelt dilleri örnek verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">İsveç'te azınlık dilleri</span>

İsveç'te en önemli 5 azınlık dili vardır. Bunlar Fince, Meänkieli, Laponca, Romanca ve Yidiş dilidir. İsveççe işaret dilinin yahudi versiyonu da bir azınlık dili sayılır. Ancak buna karşın İsveç'te halkın çoğu resmi dil olan İsveççeyi bilir.

<span class="mw-page-title-main">Volga Finleri</span>

Volga Finleri, Rusya'nın Volga Nehri yakınlarında yaşayan ve Ural dilleri konuşan yerli halklardan oluşan tarihi bir gruptur. Modern temsilcileri Çirmişler, Erzyanlar ve Mokşa Mordvinleridir. Günümüzde konuşulmayan Merya, Muroya ve Meşçerya dillerini konuşan halklar da bu gruba mensuptur. Permililer de bazen Volga Finleri olarak gruplandırılır.

<span class="mw-page-title-main">İsveç Finleri Günü</span>

İsveç Finler Günü, her yıl 24 Şubat'ta İsveç'te kutlanan bir kutlama günüdür. Yıldönümü, 2010 yılında İsveç Akademisi tarafından onaylandı ve ilk kez 2011'de kutlandı. 24 Şubat tarihi halk şiiri koleksiyoncusu ve Fin dilinin statüsünün savunucusu Carl Axel Gottlund'un da doğum günü olduğu için seçilmiştir. Günün amacı İsveç Finlerini kutlamak ve onların tarihini, dilini ve kültürünü İsveç'in kültürel mirasının bir parçası olarak kabul etmektir.

Svekoman hareketi, 19'uncu yüzyılın sonlarında Finlandiya Büyük Dükalığı'nda İsveçsever ya da İsveç yanlısı olarak nitelendirilebilecek bir düşünce akımıdır. İsveççenin kamusal alandan kaldırılması ve yerine Fincenin konmasın savunan Fennoman hareketine karşı tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bu zamanda Fincenin konuşulma oranı %85 iken İsveççe %15 seviyesindeydi.