Maça Kızı (opera)

Maça Kızı

Özgün isim	Пиковая дама, Pikovaya dama
Müzik	Peter İlyiç Çaykovski
Libretto	Modest Çaykovski
Gala	19 Aralık 1890
İlk gösterim yeri	Mariiniski Tiyatrosu, Sankt-Peterburg, Rusya
Oyuncular	Hermann (Герман): tenor Kont Tomsky (Граф Томский): bariton Prens Yeletsky (Князь Елецкий): (bariton Chekalinsky (Чекалинский ; ténor Sourine (Сурин): bas Chaplitsky (Чаплицкий): tenor Naroumov (Нарумов): bas Tören idarecisi (Распорядитель): tenor Kontes (Графиня): mezzo-soprano Lisa (Лиза): kızı: soprano Polina Полина) : Lisa'nın arkadaşı: kontralto Dadı (Гувернантка) :mezzo-soprano Masha Маша ;, Lisa'nin hizmetcisi: soprano Komutan (Мальчик-командир):Sessiz rol Koro, Sessiz roller: Çocukbakıcıları, dadılar, sütanneleri, yürüyenler, çocuklar, kumarcılar

Maça Kızı (Rusça: Пиковая дама, Pikovaya dama) Op.68, Peter İlyiç Çaykovski'nin bestelediği operadır. Eserin librettosu, bestecinin kardeşi Modest Çaykovski tarafından şair ve yazar Aleksandr Puşkin'in öyküsünden uyarlanarak Rusça hazırlanmıştır. Eserin prömiyeri 19 Aralık 1890'da Sen Petersburg'da Mariinski Tiyatrosu'nda yapılmış ve daha sonra 31 Aralık 1890'da Kiev ve 4 Kasım 1891'de Moskova'da prömiyerler yapılmıştır. Bir zamanlar bu opera yapımlarında librettonun Fransızca tercümesi kullanılmış ve opera Pike Dam olarak hala hatırlanmaktadır. Fakat sonraki yapımlarda Rusça kullanılmıştır. Birçok ses ve video kayıtları bulunmakta ve dünya opera evlerinde çok kez sahnelenmektedir.

Not: Milovzor ve Polina kontralto sesli rolleri ve Zlatogor ve Tomski bariton sesli roller ayni şarkıcılar tarafından oynanabilir. Bazen Prilepa ve Liza aynı şarkıcı tarafından oynanır.

Çaykovski'nin orijinal partisyon notaları şu çalgıları kapsayan bir orkestra öngörmektedir.^[1]

• Yaylısazlar: 1. kemanlar, 2. kemanlar, violalar, viyolonseller, kontrabaslar
• Üflemeli: Pikolo, 2 flut, 2 oboa, korangle, 2 Klarinet (B-flat, A), Bas Klarinet (B-flat), 2 Fagot
• Pirinç: 4 korno (F), 2 trompet (B-flat, A), 3 Trombone, Tuba
• Vurmalı çalgılar: timpani, davul, bas davul
• Diğer: harp, piyano

Zaman: 18. yüzyıl sonları Mekan: St. Petersburg, Rusya

1. Sahne

Güneşli bir yaz günü gezinti yeri olan bahçe yürüyüş yapanlarla doludur. Orduda subay olan Surin ve Çekalınski subay olan arkadaşları Herman'ın alışılmadık davranışları üzerinde konuşmaktadırlar. Herman boş vaktini bir kumarhanede geçirmektedir ama oynadığı oyunlarda hiç riziko almak istememektedir. Sahneye Albay Tomski ile Herman birlikte girer. Herman Tomski'ye çok samimi şekilde problemini açar. Uzaktan gördüğü ve ismini bile öğrenemediği bir kadına sırılsıklam âşık olmuştur. Başka subaylar da onların yanına gelirler. Prens Yeletski yakında olacak düğününden söz acar. "Bu güzel melek kaderini benimkiyle birleştirmeye razı oldu." Herman prensin evlenmek üzere olduğu kadının kendinin âşık olduğu kadın olduğunu dehşete kapılarak anlar.

Kontes ve torunu sahneye girerler. Her iki kadın da Herman'ın görünüşüne hayran olmuşlardır. Tomsky kontesin hikâyesini anlatmaya başlar. Kontes Moskova'da genç bir dişi aslan iken bütün servetini Faro adlı bir kumar oyununda kaybetmiştir. Fakat "Kont Sen Germain" ile birleşip seviştikten sonra ondan bu oyunda bulunan üç kartın sırları hakkında bilgileri öğrenmiş ve böylece servetini tekrar elde elde etmiştir. Bu sırları önce kocasına ve sonra da çok yakışıklı bir genç adama vermiştir. O akşam odasına bir hayalet girmiş ve bu sırları verdiği üçüncü kişiden kendini öldürecek bir darbe yiyeceğini bildirmiştir.

Herman bu hikâyeyi çok ilgi ile dinler. Surin ve Çekalışkı alaylı bir şekilde bu yaşlı kadının sırlarını kumar masasında öğrenmesini tavsiye ederler. Bu sırada gökgürültülü fırtına başlar ve bahçe boşalır. Fakat Herman tek başına bu öfkeli doğaya sanki karşı koyarcasına bahçede açıkta ayakta durur ve kendisi hayatta oldukça, adını bile bilmeden âşık olduğu kadının prensle evlenmesini önleyeceğine haykırarak and içer.

2. Sahne

Güneş batmaktayken Lisa'nın odasında kızlar, prensle nişanlanmış olmasına rağmen üzgün görünen arkadaşlarını eğlendirmek için müzik çalmaktadır. Tek başına kaldığında Lisa gözlerinde yakıcı ihtiras alevi gördüğü gizemli yabancıyı sevdiğini kendine itiraf eder. Birdenbire balkonda Herman görünür. Kendini öldürmeden önce son bir defa sevdiği kızı görmeye gelmiştir. Onun çok istekli davranışları Lisa'nın da heyecanlanmasına neden olur. Odanın kapısının çalınması Herman'ı yerinde durdurur ve Herman odanın köşesinde saklanır. İçeri giren ihtiyar kontesin ölmüş bir hayalet gibi görünüşü Herman'ın istekelerini daha da canlandırır. O gittikten sonra Lisa artık kendi hislerini saklayamaz olur ve kendini Herman'a teslim eder.

1. Sahne

Baloyu vermekte olan zengin bir mevki sahibi beydir. Lisa'nın kendine karşı soğuk davranmasından rahatsız olan Yeletsky ona karşı olan aşkının ne kadar çok olduğundan emin olmasını istediğini belirtir. Maske takmış olan Chekalınsky ve Surin, Herman'ı alaya alırlar ve ona üç kartın sırrını öğrenecek üçüncü kişi olduğu düşüncesinin hala devam edip etmediğini sorarlar. Bu laflar Herman'ın hayal gücüne sanki bir kıvılcım tesiri yapar.

İntermezzo'nun bitmesinden sonra Herman Kontes'i görür. Lisa kontesin yatak odasının yanında olan ve ona bağlı olan kendi yatak odasının anahtarını Herman'a verince Herman bunun bir iyi alamet olduğuna inanır. Bu gece hem üç kartın sırrını öğrenecek hem de Lisa'yı kendine bağlayacaktır.

2. Sahne

Herman kontesin yatak odasında saklanır. Kontes girer. Zamanın davranış şekillerinden çok hoşnutsuzdur ve geçmiş zamanı bir melankolik hava ile hatırlamaktadır. Koltukta otururken uykuya dalar. Herman saklandığı yerden çıkar ve onun önüne gelerek üç kartın sırrını kendine vermesi için yalvarmaya başlar. Fakat Kontes bundan çok korkmuş, korkudan sanki buz kesmiştir ve tek bir söz bile söyleyecek takatte değildir. Herman tabancasını çekip onu tehdit edince korkudan şok geçirip ve hayatını kaybeder. Lisa bu ölümün kabahatini Herman'da bulur ve onun oradan ayrılmasını ister. Bu perdede eski bir Fransız şarkısı olan "Vive Henri IV (Yaşa Dördüncü Henri)" şarkısını duyarız ve bunun yanında Getry'nin Aslan Yürekli Rişar operasından Laurette'in Aryası, yani "Je crains de lui parler la nuit(Ben onun geceden konuşacağından korkuyorum)" aryası duyulur.

1. Sahne

Herman kışladadır. Kendisini affettiğini ve rıhtımda onunla buluşmak istediğini bildiren Lisa'nın mektubunu okur. Hayalinde yaşlı kadının cenaze töreni görüntüleri belirir. Ağır matem şarkıları duymaktadır. Bir beyaz kefene sarılmış olan Kontes'in hayaleti görünür. "Lisa'yı kurtar. Onunla evlen. O zaman elindeki üç kartın sırları arka arkaya sana kazandıracaktır. Hatırla! Üç! Yedi! As!"

2. Sahne

Lisa şüpheler içinde Herman'ı beklemektedir. Saat geceyarısını bulduğunda Herman'ın kendini göstermesi sonunda onu ferahlatır. Fakat, Herman ona âşık olduğunu itiraf ettikten sonra, aklını hep üç kartın sırrını kullanma fikrine takmıştır. Lisa onunla kumarhaneye gitmeyi reddettiğini bildirince Herman kızı bir kenara itip hemen oradan ayrılır. Lisa asla kaçınılamayacak sonucun ortaya çıktığını anlayıp kendini nehre atar.

3. Sahne

Kumarbazlar oyun salonunda kumar oynamaktadırlar. Tomsky onları eğlendirmek için neşeli bir şarkı söylemektedir. Herman girer ve önce üç ve sonra yedi üzerine bahse para yatırarak iki defa büyük miktarda kazanç sağlar. İntikam almak için fırsat kollayan Prens Yelentsky bahsedilen miktarı karşılayabilecek tek kişidir. Ama beklediği as yerine Herman'a iskambil kartlarının dağılımı sonunda bir maça kızı gelir. Herman bu maça kızı resminde ölü kontesin hayaletini görür gibidir ve hayalet gülerek onunla alay etmektedir. Bu Herman'ı çok feci etkiler ve hemen kendisini öldürmeye karar verir. Son nefesini vermekte iken prensten kendisini affetmesini ister; Lisa'nın da hayaletini görür; kız onu affetmiştir.

Arya: "İsmini bile bilmiyorum" «Я имени ее не знаю» (Herman)

Aryoso: "Bu gözyaşları niçin" «Откуда эти слезы» (Lisa)

Arya: «Прости, небесное созданье» (Herman)

Arya: «Я вас люблю» (Yeletsky)

«Ах, истомилась я горем» (Lisa)

Şarkı: «Если б милые девицы» (Tomsky)

• [2]^[] Almanca liberetto.

• Opera
• Peter İlyiç Çaykovski