İçeriğe atla

Maykop

Maykop
Miekuape

Мыекъуапэ
Майко́п
Maykop Railway Station
Maykop bayrağı
Bayrak
Maykop arması
Arma
ÜlkeRusya Rusya
Federal BölgeGüney Bölgesi
Federe YapılanmasıAdıge Cumhuriyeti
Yüzölçümü
 • Toplam5862 km²
Nüfus
 • Toplam144.249
Zaman dilimiUTC+03.00 (MZD)
 • Yaz (YSU)UTC+04.00 (MZD)

Maykop (Rusça: Майко́п; Adigece: Мыекъуапэ / Miekuape), Rusya içindeki Adigey Cumhuriyeti'nin (AC) başkentidir. Nüfusu 154.740'tır (2010 itibarıyla). 2002 nüfus sayımına göre, kent nüfusunun 113,1 bini Rus (%72,59), 26,1 bini Adıge (%16.65) kökenlidir, ayrıca Ermeni (%2,99), Ukraynalı (%2,52)ve diğer azınlıklardan (Tatar, Rum, vb) kişiler de vardır. Maykop, Belaya Irmağının doğu (sağ) yakasında yer alır.Denizden 220 metre yükseklikte olup 282,2 km'karelik bir alan üzerinde yayılmıştır. 18 Mayıs 1857'de bir Rus askeri kalesi olarak kuruldu ve 12 Aralık 1870'te de Maykop'a kent statüsü tanındı. Bugün kent, kereste, parfümeri ve özellikle gıda sanayii açısından önem taşır. Çevresindeki mineral suları Maykop'u bir Kaplıca ve Termal Tesisler merkezi haline getirmiştir. Kent ayrıca Adıgey Devlet Üniversitesi ve Maykop Devlet Teknoloji Üniversitesi yanında, birçok fakültesiyle Tembot K'eraş Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü, önemli bölümü tarih öncesine ve Adıge atalarına ait 70 bin değişik örnek yapıtın (sauğet/саугъэт) sergilendiği Adıge Ulusal Müzesi (AUM), tiyatroları ve dans ekipleriyle bir Adıge sanat, kültür, eğitim, sağlık ve turizm merkezi konumundadır (AUM için bk. Nuriyet Mamırıko, "Ulusal Tarih Koruma Altında", Uzunyayla.Com, internet).

Kuban Irmağının kolu Belaya (Шъхьэгуащэ) Irmağının sağında, güneyden buraya uzanan uzun Mıyeko Vadisinin (Mıyeqo huate/Mıyeko k'ey-Мыекъо хъуатэ/Мыекъо к1эй) bittiği yerde, 18 Mayıs 1857'de bir Rus askeri kalesi olarak kurulmuştur. 1857 öncesinde şimdiki Maykop yerinde 5, Mıyeko vadisinde de 13 olmak üzere, toplam 18 Adıge (Çerkes) köyü bulunuyordu, bu köyler Rus askerleri tarafından soykırım yoluyla yok edilmiştir. Maykop sözcüğü Adıgece anlamıyla "Mıyeqo"="Mıyeko Vadisi"+ "pe"= "ön, bitiş yeri,vadi ağzı" anlamındadır, tam olarak "Mıyeko Vadisi Ağzı" demektir. Mıyeko, Belaya Irmağı boyunda, güneydeki Abadzehskaya (Абдзэхэхьабл) köyü ile kuzeyde şimdiki Maykop kenti arasında bulunan uzun vadiye Adıgelerce verilmiş olan eski bir addır. Vadinin kuzeyde sona erdiği yere de Mıyequa-pe (Maykop; Mıyeko Vadisi sonu) deniyordu, Maykop sözcüğü de Mıyekuape'nin başka bir söyleniş biçimidir ve şimdiki Maykop (Mıyekuape) kenti bu yerde kurulmuştur (Ayrıca bk. Aslanguaş Ş'avko, "Mıyequape/Maykop Adının Kökeni, Jineps gazetesi, Haziran 2007, s.5). Maykop adının Türkçe (Tatarca) "May" (yağ)+"kop" (çok) ="Yağı çok, Yağı bol" sözcüklerinin birleşmesinden oluştuğu biçiminde görüşler de vardır (Meretukov K.X., Adıgeyskii toponimiçeskii SLOVAR', Moskva, 1990, s.119). Maykop'a, Adıgece "Mıye" (elma) sözcüğüne dayanılarak, "Elma Vadisi" diyenler de vardır.

Maykop'ta MÖ 3. binyılına ya da 4.500 yıl öncesine ait taş ve altından yapılma buluntularla 3.300 yıl öncesine ait Maykop Yazılı Taşı bulunmuştur. Maykop Taşı üzerindeki bir krokiye göre en az 3.300 yıl önce şimdiki Maykop kenti yerinde eski bir Adıge (Meot) kentinin bulunduğu anlaşılmakta, ayrıca Meotlara ait bir eski kale de bulunmaktadır. Çevrede kazılmamış çok sayıda höyük (kurgan) vardır.

2014 Kış Olimpiyatları'nın tarihsel bir Adıge toprağı olan Soçi'de (Saçe; Шъачэ) yapılacak olması, Maykop'un ve AC'nin güneyindeki Soçi'ye bitişik turistik Maykop (Mıyequape) rayonunun önemini de büyütmüştür. Soçi'ye en yakın ve hemen her günü güneşli olan ve sis görülmeyen tek havalimanı Maykop'unkidir. Bunun için Maykop havalimanının büyütülmesine ve Maykop rayonu dağ yolları ve turistik tesislerinin 2014 yılına değin tamamlanmasına çalışılmaktadır (bk. Nefiset Hut, Leğo-Naqe [Lago-Naki] Yaylalarının Gerçek Sahibi Kimdir?, Jineps gazetesi, sayı 21,s.10; ayrıca tıklayın-Adigey, ekonomi bölümü.Ancak koruma altındaki ormanlardan geçirilerek Karadeniz kıyısına, Tığemıps'a (Rusça:Дагомыс) uzatılması planlanan otoyol yapımı UNESCO tarafından durdurulmuş durumdadır.

Maykop'ta AC Devlet Parlamentosu-Khase, AC Hükûmeti/Bakanlar Kurulu, AC devlet kurumları, Adıgece gazete ve yayınlar, tiyatrolar, folklor ekipleri, Adıge radyo-televizyon kurumu, vb de vardır. Nüfusu Rus ve Adigelerden oluşmaktadır. Kentte Ermeni, Tatar, Ukraynalı, Türk (Ahıskalı), gibi azınlıklar da yaşamaktadır. Kentte, ayrıca Türkiye'den gidip yerleşmiş küçük bir Çerkes (Adıge) grubu ile yüksek okullarda okuyan Türk öğrenciler de bulunmaktadır.

Wikimedia Commons'ta Maykop ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kabardeyce</span> Türkiye, Ürdün, İsrail ve Rusyada konuşulan bir Kuzeybatı Kafkas dili

Kabardeyce, Kabardey Çerkesçesi veya Doğu Çerkesçesi, çoğunluğu Kabartay-Balkarya'da yaşayan Kabardeylerin ve Besleneylerin konuştuğu Çerkes dilleri grubundan bir dildir. Adigece ile karşılıklı anlaşılabilirlik düzeyi yüksektir. Kabardeyce, Rusya'ya bağlı Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes cumhuriyetlerinde kullanılan resmî diller arasındadır. Bunun dışında Suriye, Ürdün, Türkiye ve Rusya'daki Krasnodar ve Stavropol Kraylarında konuşulmaktadır. Kabardeyceyi 1 milyon civarında insanın konuştuğu tahmin edilmektedir. Kabardeyce 1924 öncesinde Arap alfabesini, 1924-1936 arası Latin alfabesini kullanmıştır. 1936'dan beri Kiril alfabesini kullanmaktadır. Kaberdeyce, diğer tüm Kuzeybatı Kafkas dilleri gibi karışık bir dilbilgisi sistemine sahiptir. Kabardeycenin dört ana lehçesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Adige Cumhuriyeti</span> Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Adige Cumhuriyeti (AC), Kuzey Kafkasya'da Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyet. Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Krasnodar Kray sınırları içinde yer alır. Cumhuriyetin yazıçeviri olarak adı Respublika Adıgeya olup Adigeya olarak da bilinir. Adige Cumhuriyeti adını, günümüzde nüfusun daha azı durumunda olan Batı Çerkeslerinden alır. Başkenti Maykop'tur. Yüzölçümü 7.600 km², nüfusu 440327 (2010). Nüfus yoğunluğu 58.8'dir. Adige Devlet Üniversitesi cumhuriyetin üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Çerkesleri</span>

Batı Çerkesleri ya da Batı Adığeleri, Kuzey Çerkesleri veya Adigeyler, Adigeler, Çerkeslerin bir kolu olan ve Rusya'ya bağlı Adigey Cumhuriyeti ile Krasnodar Krayı ile Çerkes Sürgünü'nde Çarlık Rusyası döneminde Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına sürülüp tehcir ettirilen ve bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan Kuzey Kafkas halkı. Adigeler, Adigey Cumhuriyetinin 447.109 (2002) olan toplam nüfusunun % 24.2'sini oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Şapsığlar</span> Çerkes boyu

Şapsığlar, Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından olan Batı Çerkeslerine mensup topluluklardan biridir. Tarihi Şapsığya bölgesinde yaşıyorlardı. Bugün çoğunluğu, Krasnodar Krayı Tuapse rayonu ve Soçi'nin Lazarevsk rayonunda ve Rusya'ya bağlı Adıgey Cumhuriyeti’nde yaşar. Dilleri olan Şapsığca 1945 yılına kadar yazı ve edebiyat dili olmuştur. Eskiden onlardan ayrı olan Hakuçlar günümüzde resmî olarak Şapsığlardan kabul edilmektedir.

Adigece, Adığece veya Batı Çerkesçesi, Kuzeybatı Kafkas dilleri ailesinin Çerkes dilleri kolunda yer alan bir dildir. Aynı koldaki Kabardeyce ile karşılıklı anlaşılabilirliğe sahiptir. Kuzey Kafkasya’da yer alan eski Batı Çerkesya topraklarını kapsayan Adige Cumhuriyeti ile Krasnodar Krayı bölgelerinde ve Çerkes Sürgün ve Soykırımı ile Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına zorla sürülen ve bugün Türkiye ve Ürdün gibi ülkelerde yaşayan Çerkesler tarafından konuşulur. Kiril alfabesiyle yazılan dil, geçmişte Arap ve Latin alfabeleriyle de yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Krasnodar Krayı</span> Rusyada bir idarî bölge

Krasnodar Krayı, tarihi Çerkes topraklarının %60'lık kuzeybatı kısmını kapsar. Krasnodarskiy kray), Kuzey Kafkasya'da, Rusya (RF) ve Güney okrugu içerisinde federal bir yönetim birimi. Kuzeyde Rostov Oblastı, doğusunda Stavropol Kray ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti, güneyinde Kafkas Dağları ve Gürcistan'dan tek yanlı ayrılıp bağımsızlık kararı alan Abhazya Cumhuriyeti ile çevrilidir. Batısında Azak Denizi, Kerç Boğazı ve Karadeniz bulunur. Ayrıca Kray topraklarının güney orta bölümünde, bir iç cep biçiminde, RF üyesi Adıgey Cumhuriyeti yer alır.

Adıge Cumhuriyeti, Rusya'nın güneyindeki Kafkas Dağları'nın kuzeybatı eteklerinden kuzey yönüne, Kuban Irmağına doğru uzanan bir alanda yer almıştır. Rusya Federasyonu içinde bir özerk yönetimdir. Kuban ve Laba ırmaklarının solunda, 300 km uzunluğunda ve 10–30 km genişliğinde bir şerit üzerinde, 27 Temmuz 1922'de "Çerkes (Adıge) Özerk Oblastı" adıyla kuruldu. İlk kurulduğunda yüzölçümü 2.660 km kare idi. 24 Ağustos 1922'de "Adıge (Çerkes) ÖO", 24 Ağustos 1928'de de "Adıge Özerk Oblastı" (AÖO) adını aldı. 3 Temmuz 1991'de Rus SFSC'ne bağlı bir özerk cumhuriyet oldu. Ardından Adigey Cumhuriyeti adıyla Rusya Federasyonu içinde kaldı. Adigey Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı Krasnodar Krayı içinde kalmış bir cep (enklav) konumundadır. 2002'de 447.109 olan nüfusu içinde yerli Adıgeler 108.115 (%24.2), sonradan gelme ve şimdi çoğunlukta olan Ruslar 288.280 idi.

<span class="mw-page-title-main">Anapa</span> Krasnodar Krayı, Rusyada kent

Anapa, Rusya Federasyonu'na bağlı Krasnodar Krayı'nın Karadeniz kıyısında bulunan kentsel alan ve bu alanın merkezi olan önemli turizm ve liman kenti. Nüfusu 2002 sayımına göre 53.493'tür.

Şapsığ Ulusal Rayonu, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nde Krasnodar Krayı'na bağlı olarak 1924-1945 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan etnik-bölgesel bir yönetim birimi.

<span class="mw-page-title-main">Sindika</span> Kafkasyada hüküm sürmüş bir Çerkes krallığı

Sindika ya da Sind Krallığı, Milattan önce 4 - 5. yüzyıllarda, Karadeniz kıyısında, şimdiki Krasnodar Kray'ın Anapa kenti yöresinde, en az yüz yıl kadar yaşadığı bilinen antik devlet. Meotların en güçlü topluluklarından biri olan Sindler tarafından kurulmuştur. Çeşitli Meot kabileleri bu devlet çatısı altında kaynaşarak Çerkes halkını oluşturmuştur. Merkezi bugünkü Anapa yerinde bulunan Sindika limanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Sarayyeri, Düzce</span> Düzcenin merkez ilçesinin mahallesi

Sarayyeri, Düzce ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Hamketi (Adıgece:Хьамк1эт1ый;Rusça:Хамкетинская),Rusya Federasyonu'nda Krasnodar Kray'ın Mostovskoy rayonunda bir stanitsa.

<span class="mw-page-title-main">Belaya Irmağı</span>

Belaya ya da Byelaya Irmağı, Kuzey Kafkaya'da Adige Cumhuriyeti'nin (AC) güneyindeki Kafkaslar'da bulunan Çuğuş (Ч1агъушъ) Dağından doğan ve kuzeye doğru akarak Kuban Irmağına dökülen bir akarsu kolu.AC başkeni Maykop 1857'de Belaya'nın sağ yakasında, Adigelerden temizlenen bir alanda, bir Rus askeri kalesi olarak kurulmuş ve buraya 1871'de kent statüsü verilmişir.

Hakuçlar, Batı Çerkezlerinden olan Şapsığların bir kolu. Şapsığca lehçesinin Hakuçça adı verilen şivesini konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Krasnaya Polyana</span>

Krasnaya Polyana, Soçi, Krasnodar Krayı, Rusya'da yer alan belde. Mzımta Irmağı vadisinde, Karadeniz'e 39 km uzaklıkta ve 600 metre yüksekliktedir. 2009 sayımına göre nüfusu 3.972'dir. Belde, Soçi'de düzenlenecek olan 2014 Kış Olimpiyatları müsabakalarına ev sahipliği yapacaktır.

Tembot K'eraş (1902-1988),ünlü Adıge yazarı ve bilgini, Türkçe Çeraşe Tembot olarak da bilinir.1902'de şimdiki Adigey Cumhuriyeti'nin (AC) Koşhabl (Кощхьабл) beldesinde doğdu.1910'da bir Tatar ilkokuluna yazıldı,1914'te öğrenimini sürdürmek için Ufa'daki bir okula gönderildi,ama çok geçmeden savaş çıktı ve köyüne dönmek zorunda kaldı.1915-1917 yılları arasında,1880'lerde Adıgelerden boşaltılıp bir Kazak köyüne dönüştürülen,şimdi AC'de bulunan Dondukovskaya (Хьаджэмыкъохьбл) beldesindeki dükkânlarında babasına yardım etti, bu arada Rusçayı da öğrenmiş oldu.

<span class="mw-page-title-main">Mostovski rayonu</span>

Mostovki rayonu, Rusya'da Krasnodar Kray'a bağlı rayon.

<span class="mw-page-title-main">Tletseruk Ailesi</span>

Tleseruklar, kuzeybatı Kafkasya'nın yerli halklarından olan Adigeler'in Şapsığ kabilesine mensup tarih öncesinden gelen bir Çerkes aile soyudur. Büyük göç öncesi Krasnodar eyaletinin Tuapse bölgesi ve Soçi’nin Lazarevski bölgesinde yaşarlardı. Bugün ise çoğunluğu Rusya'ya bağlı Adıge Cumhuriyeti'nin Pseytuk köyü olmak üzere, Türkiye'nin Aydın, Afyon, İzmir, Çanakkale, Adapazarı, Çorum, Yozgat, Samsun, Balıkesir ve Düzce vilayetlerinde yaşamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Mariya Temryukovna</span>

Mariya Temryukovna veya doğum adıyla Goşenay İdar, Orta Çağ Çerkes prensesi ve Rus Çariçesi. Kabarda baş prensi Temruk'un kızı ve ilk Rus çarı IV. İvan'ın ikinci eşi.

<span class="mw-page-title-main">Abzahlar</span> Çerkes boyu

Abzahlar ya da Abzehler, Çerkeslerin diasporadaki en büyük nüfusa sahip olan boyudur. Türkiye Çerkeslerinin çoğunluğunu oluştururlar ve ayrıca Suriye ile Ürdün'de de yaşarlar. İsrail Çerkesleri içinde Şapsığlardan sonra ikinci ve son sırada olup Rehaniye kasabasında yaşarlar. Kafkasya'da ise Abzah lehçesi konuşan tek köy Adigey Cumhuriyeti'nde bulunan Hakurine Hable/Хьэкурынэхьабл (Şovgenovski)’dir. 1999 yılında Kosova'dan getirilen Abzah boyundan Çerkesler için Adigey Cumhuriyetinde Mefehable adlı köy kurulmuş ve bununla birlikte Adigey'deki Abzah köyü ikiye çıkmıştır. Osmanlı sadrazamı Salih Hulusi Kezrak Abzah kökenlidir. Batı Çerkeslerinin Bjeduğ, Temirgoy gibi boylarında bey (pşı) ve soylu sınıfı varken, Şapsığ, Hakuç ve Abzahlarda bu sınıflar görülmez. Kabardeylerdan sonra en kalabalık Çerkes boyudur. Rus-Kafkas Savaşında Natuhaylar ve Ubıhlarla birlikte en ön saflarda yer almıştır. Diğer Çerkes boylarına göre asillerin nüfuzu daha az ve sınıf farklılıkları daha az belirgindir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.