İçeriğe atla

Mayday

Mayday (/ˈmeɪˌdeɪ/), radyo iletişiminde tehlike sinyali olarak kullanılan acil durum prosedür kelimesidir. Denizdeki veya havadaki bir taşıtın ve onun içindeki kişilerin, yangın, patlama, çatışma, su alma, denge kaybı, karaya oturma, yere çakılma gibi olaylara ve bunların sonuçlarına maruz kalması veya bu olaylarla karşılaşma olasılığı durumlarında yapılan yardım çağrısına Mayday kelimesi ile başlanır.

Mayday taşımacılıktaki en önemli çağrı başlangıcıdır. Mayday'den sonraki ikinci derecede önemli çağrı mesajı ise Pan-pan'dır.

Öncelikle havacılar ve denizciler tarafından hayati tehlike arz eden bir acil duruma işaret etmek için kullanılır, ancak bazı ülkelerde itfaiyeciler, kolluk kuvvetleri ve ulaşım kuruluşları gibi yerel kuruluşlar da bu terimi kullanır.[1]

Tarihçe

"Mayday" prosedür kelimesi, 1921'de Londra'daki Croydon Havaalanı'nda kıdemli bir radyo subayı tarafından ortaya atılmıştır.[2] Memur Frederick Stanley Mockford'dan[3] acil durumlardaki sıkıntıyı gösterecek, tüm pilotlar ve kara personelince kolayca anlaşılabilecek bir kelime bulması istendi. O sırada hava trafiğinin büyük bir kısmı Croydon'dan Paris'teki Le Bourget Havaalanı arasında olduğundan, Fransızca venez m'aider ('bana yardım etmeye gelin') cümlesinin kısaltılmış hali m'aiderden ('bana yardım etmeye') "mayday" ifadesini önerdi.[4] Mayıs Günü (İngilizce: May Day) yani bir mayıs tatili ile bir ilgisi yoktur.

"Mayday" çağrısından önce, SOS, mayday çağrısına eşdeğer bir Mors koduydu. 1927'de Washington Uluslararası Radyotelegraf Sözleşmesi'nde, SOS radyotelgraf (Mors kodu) çağrısı yerine mayday çağrısı kabul edildi.

Etimoloji

1920'lerde Fransızca "venez m'aider" (okunuşu "vöne mede" anlamı bana yardım etmeye gelin) ya da "venez m'aider s'il vous plait" (okunuşu "vöne mede sil vu ple" anlamı bana yardım edin lütfen) cümlelerinden ses olarak ortak kısmı, kısaca ve sadece "m'aider" sözünün ses olarak benzeri ve İngilizcede başka bir anlamı olduğu için kolay hatırlanabilen "may day" (okunuşu "mey dey" anlamı mayıs günü) şeklinde, dillerden bağımsız haberleşme kodu olarak kullanılan, uluslararası telsiz terimleri arasına girmiştir.

Mayday çağrıları

Bir denizcilik örneği: MV Summit Venture tarafından 1980'de Sunshine Skyway Köprüsü ile çarpıştığındaki gerçek çağrı.

Telsizle mayday çağrısı gönderilemiyorsa, çeşitli başka tehlike sinyalleri ve yardım çağrıları kullanılabilir. Ek olarak, bir mayday çağrısı gemi adına başka biri tarafından gönderilebilir; bu bir mayday rölesi olarak bilinir.

Havacılıkta

Havacılıkta mayday çağrısı bulunulan radyo istasyonunda veya uluslararası acil durum frekansı 121.5 Mhz'de yapılır. Yer üniteleri ile temasa geçilemediyse diğer hava araçlarından mayday mesajını iletmeleri (relay) talep edilmelidir. Bir uçak mayday çağrısı yaptığında aynı frekanstaki tüm şahıslar mutlak sessizlik sağlamalıdır.

Aynı zamanda uçağın transponder cihazına 7700 stres kodu girilir.

Amerika Birleşik Devletleri hava sahasında mayday çağrısı yapan sivil uçaklar, Federal Havacılık İdaresi tarafından aşağıdaki formatı kullanmaya, uygunluk için veya önemsiz oldukları durumlarda gereksiz bölümleri çıkarmaya teşvik edilir:


Mayday çağrısı gerektiren durumlar

Uçuş emniyeti ve telsiz disiplini açısından doğru acil durum çağrısını yapmak çok önemlidir. Havacılıkta mayday çağrısı gerektiren durumlara örnek olarak şunlar verilebilir:

  • Tek pilotlu bir uçakta pilotun uçamaz hâle gelmesi[6] (Yolcu rahatsızlıkları -ciddîler dahil- pan-pan çağrısı gerektirir.[7])
  • Motor durması, yangın veya yapısal hasar[6] (Sarsıntılı motor pan-pan gerektirir.[7])
  • Zorunlu iniş[6]
  • Tamamen kaybolmak veya çok az yakıtın kalması[6] (Konumundan emin olmamak pan-pan gerektirir.[7])
  • Meteoroloji koşullarının (bulut, görüş vs.) pilotun uçamayacağı seviyeye düşmesi[6] (Kademeli gerileme pan-pan gerektirir.[7])
  • Gece uçuşuna müsaade edilmeyen bir uçuşta (pilot veya uçak kısıtlaması nedeniyle) karanlık çökmesi[6]
Mayday çağrısı formatı

Bir mayday çağrısı -zaman elverdiğince- şu sırada yapılmalıdır:[8]

  • Mayday Mayday Mayday
  • Aranılan istasyon (zaman ve şartlar müsaitse)
  • Uçak çağrı adı
  • Uçak tipi
  • Acil durumun türü
  • Sorumlu pilotun niyeti
  • O andaki veya bilinen son konum, irtifâ/seviye, baş (istikâmet)
  • Pilot lisansı ve derecelendirmeleri (ICAO gereksinimi değildir ancak tavsiye edilir.[8])
  • Diğer yararlı bilgiler: remaining endurance (havada kalış süresi), uçaktaki kişi sayısı (POB), uçak rengi ve işaretleri, uçaktaki hayatta kalma araç-gereçleri

Sahte bir tehlike çağrısı yapılması birçok ülkede, tazminat ve olası hapis cezası ile cezalandırılan bir suçtur.[9]

Diğer acil durum çağrıları

Pan-pan

Ana madde: Pan-pan

Pan-pan, telsiz dilinde aciliyet (urgency) anlamına gelen, bir teknede, gemide, uçakta veya başka bir araçta bulunan birinin acil bir durum olduğunu beyan etmek için kullandığı uluslararası standart acil durum sinyalidir[10][11][12] lakin kimsenin hayatı veya geminin kendisi için acil bir tehlike oluşturmadığında kullanılır.[13] Mayday şeklindeki tehlike (distress) sinyalinin bir alt kademesindeki çağrıdır.

Acil durum bildirimi

Bazen "acil durum ilan etme" ifadesi havacılıkta "mayday" demeye alternatif olarak kullanılır.[14] Örneğin, Swissair'ın 111 sefer sayılı uçuşu, önce "pan-pan" daha sonra durumları kötüleştikten sonra "Swissair on bir ağır yolcu uçağı, acil durum ilan ediyor" mesajını gönderdi.[15]

Bununla birlikte, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü "acil durum ilan etmek" yerine "pan-pan" ve "mayday" çağrılarının kullanılmasını önermektedir.[16] Çünkü "Pan-pan" ve "mayday" dışındaki ifadeleri kullanan pilotların vakaları, uçakların kullanımında karışıklığa ve hatalara neden olmuştur.[17]

Diğer iletişim trafiğini susturma

"Seelonce mayday" veya "seelonce distress", kanalın yalnızca tehlike altındaki gemilerde ve Sahil Güvenlik Görevlisi veya diğer yanıt veren makamlarda kullanılmasını talep eden bir söz öbeğidir. (ve acil durumun ele alınmasına yardımcı olmak isteyen diğer gemiler).

"Seelonce feenee" ise acil durumun sona erdiği ve kanalın normal şekilde kullanılabileceği anlamına gelir. "Prudonce" çağrısı, acil durumun çözümlenmesinden önce önemli çalışma trafiğinin o kanalda devam etmesine izin vermek için de kullanılabilir.[18]

Kaynakça

  • Robson, David, Dorothy Pooley ve Helena Hughes. The Air Pilot's Manual 7: Radiotelephony. 3. baskı. Cranfield. Aviation Theory Centre, 2009.
  1. ^ "Radio Information for Boaters" (İngilizce). US Dept of Homeland Security - US Coast Guard. 15 Eylül 2016. 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2018. 
  2. ^ "Why Mayday?". Research Questions. National Maritime Museum Cornwall. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013. 
  3. ^ "It's MayDay – But That Means Trouble for Aviators". 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2018. 
  4. ^ "Mayday - Definition of Mayday in English by Oxford Dictionaries". Oxford Dictionaries - English. 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  5. ^ Aeronautical Information Manual, paragraph 6-4-2, "Obtaining Emergency Assistance", Federal Aviation Administration, 1999.
  6. ^ a b c d e f Robson, s 136
  7. ^ a b c d Robson, s 139
  8. ^ a b Cap 413 Radiotelephony Manual. Chapter 8. Page 3
  9. ^ "No Joke". 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  10. ^ "Safety and Distress Radiotelephone Procedures". Transport Canada. 28 Haziran 2013. 5 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  11. ^ District Eleven Response (dr). "Search and Rescue: Calling the Coast Guard". United States Coast Guard. 18 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  12. ^ 1st Coast Guard District (6 Eylül 2001). "Special Notice To Mariners" (PDF). United States Coast Guard. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  13. ^ "RIC-22 — General Radiotelephone Operating Procedures". ic.gc.ca. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  14. ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 15 Eylül 2010. 15 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  15. ^ Ranter, Harro. "Aviation Safety Network > Accident investigation > CVR / FDR > Transcripts > ATC transcript Swissair Flight 111 - 02 SEP 1998". aviation-safety.net. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  16. ^ "ICAO Standard Phraseology" (PDF). SKYbrary. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013. 
  17. ^ "Aircraft Fuel Status and Communication Procedures" (PDF). Hong Kong Civil Aviation Department. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013. 
  18. ^ d.o.o, Spinaker. "DISTRESS alert (GMDSS)". egmdss.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 

Ayrıca bakınız



İlgili Araştırma Makaleleri

Pan-pan, telsiz dilinde aciliyet (urgency) anlamına gelen, bir teknede, gemide, uçakta veya başka bir araçta bulunan birinin acil bir durum olduğunu beyan etmek için kullandığı uluslararası standart acil durum sinyalidir lakin kimsenin hayatı veya geminin kendisi için acil bir tehlike oluşturmadığında kullanılır. Mayday şeklindeki tehlike (distress) sinyalinin bir alt kademesindeki çağrıdır ve farkı Mayday, hayati veya aracın kendisinin sürekliliği için bir tehlike olduğu anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">SOS</span> Uluslararası Mors Alfabesi acil durum sinyali

SOS (

<span class="mw-page-title-main">Aviyonik</span>

Aviyonik havacılıkta uçaklar, yapay uydular ve uzay araçlarının elektronik sistemleri için kullanılan terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Acil durum vericileri</span>

Acil durum vericileri, acil durumlarda kişilerin ya da taşıtların dünya üzerindeki konumlarını (koordinatlarını) belirlemede kullanılan radyo vericileridir. Bulundukları taşıta göre değişik isimlerle anılırlar.

500 kHz, 20. yüzyılın başlarından itibaren, mors sinyalleriyle yapılan deniz haberleşmesinde Uluslararası Çağrı ve Tehlike Frekansı olarak kullanılan frekans. Bütün dünyada sahil güvenlik hizmeti veren kurumlar ile deniz haberleşmesi hizmeti sunan sahil telsiz istasyonları bu frekansta dinleme yapmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Zorunlu iniş</span> bir hava aracının normal uçuşuna devam etmesinin mümkün olmadığı koşullarda yaptığı iniş

Zorunlu iniş veya mecburî iniş, bir hava aracının normal uçuşuna devam etmesinin mümkün olmadığı koşullarda yaptığı inişi tanımlamakta kullanılan bir havacılık terimi. Bununla birlikte gündelik konuşmada zaman zaman uçuşa müdahale edilmesi ve pilotun inişe zorlanması durumu için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Yakıt boşaltımı</span> uçakların acil iniş yapma durumunda kalması halinde uygulanan prosedür

Yakıt boşaltımı, uçakların genellikle kalkıştan kısa süre sonra acil iniş yapma durumunda kalması halinde uygulanan prosedürdür. Kalkışın ardından, varış noktasına ulaşmadan önce ve uçağın ağırlığı uçağın yapısal iniş ağırlığının altına inmediği durumlarda, uçakta "yakıt boşaltım sistemi" bulunması halinde yakıt boşaltımı yapılabilir. Bu sayede inişde yangın riski ve uçağın yapısal hasar görmesi önlenir.

Görerek uçuş veya VFR uçuş, bir pilotun uçağın durum (attitude) kontrolünü ve seyrüseferini uçak dışındaki görsel referanslara göre gerçekleştirdiği uçuş. VFR kısaltması, İngilizce visual flight rules kavramının akronimidir. Görerek uçuş yapılmasını mümkün kılan meteorolojik koşullara VMC denir. Şartların görerek uçuşa müsait olmadığı durumlarda -pilotun lisans ve dereceleri (rating) ve uçaktaki cihazlar müsaade ediyorsa- alet uçuşu gerçekleştirilir.

<span class="mw-page-title-main">Alet uçuşu</span> (IFR) Insturment Flight Rules

Alet uçuşu, aletli uçuş veya IFR uçuş; uçak dışındaki (haricî) görsel referanslarla uçuşun tehlikeli olduğu durumlarda; uçak içindeki cihazları, göstergeleri ve seyrüsefer yardımcılarını kullanarak gerçekleştirilen uçuş. IFR, İngilizce instrument flight rules kavramının akronimidir. Alet uçuşu, havacılıkta kullanılan iki uçuş kategorisinden biridir. Bir pilotun alet uçuşu yapabilmesi için uygun lisans ve derecelere (rating) sahip olması gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Tehlike sinyali</span>

Tehlike sinyali veya imdat çağrısı, bir hava veya deniz taşıtının ölümcül tehlike altında olduğunu ve çok acil yardıma ihtiyacı olduğunu bildiren görsel, sözlü veya sesli sinyal.

İmdat, tehlikede olan birine yapılan yardım. İmdat sözcüğü ile şunlardan biri kastedilmiş olabilir:

Uçuş bilgi hizmeti (FIS), herhangi bir uçuş bilgi bölgesi (FIR) içerisinde uçuşların emniyetli ve verimli gerçekleşmesi için sağlanan bir bilgi ve tavsiye hizmeti. FIS kısaltması, İngilizce Flight Information Service kavramının akronimidir. FIS hizmeti havacılık meteorolojisi, tesis kolaylıkları, meydan durumları ve emniyeti etkileyebilecek diğer bilgileri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Gece uçuşu</span> Havacılık tanımı

Gece uçuşu, hava taşıtlarının belirli kurallara uyarak, havacılıkta "gece" olarak tanımlanan zaman aralığında gerçekleştirdiği uçuş. Havacılıkta gecenin tanımı ülkeden ülkeye değişebilir. Gece uçuşları esnasında gerçekleşen gürültünün insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle pek çok ülkede gece uçuşları ile ilgili kısıtlamalar mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Transponder (havacılık)</span>

Transponder, hava araçlarında bulunan, radar sorgulamasına cevap vermek için tasarlanmış; hava aracının yer, hız gibi temel bilgilerini radyo frekanslarına yanıt olarak trafik kontrolörlerine ileten, uçağın en önemli iletişim sistemini oluşturan elektronik cihazdır. Bir hava aracının transponderi devre dışı olduğu zaman o hava aracına dair hiçbir bilgi alınamaz ve iletişim kurulamaz. Bazı kaynaklarda XPDR, XPNDR, TPDR veya TP şeklinde kısaltılır. Hava aracındaki transponder yerdeki ikincil radarlarla ve diğer uçaklardaki çarpışmayı önleyici sistemlerle sinyaller vasıtasıyla haberleşir. Mode C ve Mode S transponderler basınç altimetresinden aldıkları irtifa bilgisini de yayınlayabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Türk Hava Yolları'nın 1878 sefer sayılı uçuşu</span>

Türk Hava Yolları'nın 1878 sefer sayılı uçuşu 25 Nisan 2015 tarihinde Türk Hava Yollarına ait TC-JPE tescilli 1878 sefer sayılı Milano - İstanbul uçuşunu yapan Airbus A320-232 uçağı alev alan motor nedeniyle Atatürk Havalimanına acil iniş yaparak pist dışına çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Önleme (havacılık)</span>

Önleme, havacılıkta uçuş amacı belli olmayan ve herhangi bir hava sahasını izinsiz bir şekilde ihlal eden hava araçlarının bu sahadan çıkarılmaya zorlanmasıdır. Önlemeye maruz kalan hava araçları askeri veya sivil olabilir, fakat önleme yapan hava aracı askeridir. Bu durumlar için uluslararası standartlaştırılmış prosedürler vardır.

<span class="mw-page-title-main">2182 kHz</span>

2182 kHz, genellikle denizcilikte kullanılan yalnızca acil durum iletişimi ve ilgili çağrıları yapmak için tahsis edilmiş bir kısa dalga radyo frekansıdır.

<span class="mw-page-title-main">Denize adam düştü</span>

Denize adam Düştü, Bir mürettebat üyesinin veya bir yolcunun gemiden suya düştüğünü ve derhal kurtarılması gerektiğini belirtmek için gemide bağırarak söylenen bir yardım çağrısı ve bildiridir. Düşen kişiyi gören kişi "Denize adam düştü!" diye bağırır ve bu çağrıyı alan güvertedekiler de aynı çağrıyı yapar. Kazazedenin düştüğünü görmemiş olsalar bile, duyma mesafesindeki her mürettebat tarafından bir kez bu çağrı bildirilecektir.

<span class="mw-page-title-main">16.kanal VHF</span>

16.kanal VHF, (156.8 MHz) marine frekans bandındaki 16. kanaldır. Denizciler arasında tehlike, aciliyet, seyir emniyeti ve rutin kanalı olarak uluslarası olarak tahsis edilmiştir. Denizcilerin bu frekansta sürekli dinleme halinde olmaları beklenmektedir. Birbirliyle iletişime giren 2 istasyon 16. kanal üzerinden çağrılarını farklı bir kanala taşır ve 16. kanalı fazla meşgul etmez. 16.Kanalda deniz-kıyı-hava üçgeninde iletişimler gerçekleşebilir.

Uluslararası acil durum frekansı veya Uluslarası tehlike frekansı uluslararası anlaşmalarla acil durum iletişimi için tahsis edilmiş radyo frekanslarıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.