Max Hoelz

Max Hoelz (14 Ekim [1889, Moritz, Riesa - 15 Eylül 1933, Gorki, Sovyetler Birliği), anarşist eğilimleri ağır basan Alman komünist.

İşçilerle birlikte birçok mülkiyete el koyma eyleminde bulunmuş, bu yüzden de 'Kızıl Robin Hood' adıyla ün salmıştır.

Yaşamı

Almanya'da

Max Hoelz bir tarım işçisinin oğlu olarak dünyaya geldi ve daha çocukken çalışmaya başlamak zorunda kaldı. İlkokuldan sonra toprak sahiplerinin yanında değişik geçici işlerde çalıştı. Çalışma dışında kalan boş zamanlarında okuduğu kitaplar sayesinde köy yaşamından daha farklı bir dünyanın varlığını fark etti. Henüz 16 yaşında iken önce şehre, hemen ardından da teknisyenlik eğitimi almayı umduğu Londra’ya gitti. Açlık ve ağır çalışma koşulları altında süren bir yıllık teknisyenlik eğitiminin ardından askerlik için Almanya’ya geri döndü.

Almanya’da mesleğine uygun bir iş bulması kolay olmadı. Değişik geçici işlerden sonra teknisyen olarak çalıştığı bir demiryolu inşaatında mühendislerin cesaretlendirmesi üzerine eğitimini tamamlamak üzere Dresden’e gitti. Burada gündüzleri okula gidip geceleri çalışıyordu. Ağır çalışma ve yaşam koşulları yüzünden sağlığı bozuldu. İflas etmiş bedeni nedeniyle işten çıkarıldı. Yeni bir iş bulabilmek umuduyla eşiyle de tanışıp evleneceği Vogtland’a göç etti. Ancak I. Dünya Savaşı’nın çıkması ile birlikte atlı birliklere gönüllü olarak katıldı. Batı cephelerinde yıllar boyunca savaştı. Savaş sırasında yaşadıkları ve gördükleri, hayatı ve toplumsal ilişkileri yeniden gözden geçirmesine neden oldu. Savaşta ruhsal sağlığının bozulması ile birlikte çürüğe ayrılıp, terhis edildi.

Vogtland’a dönerek iş aramaya başladı. Savaşın çöküntüsü altındaki Almanya’da işsizlik ve yoksulluğun yüksek olması, Hoelz’ün, elindeki çürük raporu ile bir iş bulmasını zorlaştırıyordu.

Sonra küçük bir sanayi kenti olan Falkenstein’a yerleşti. Bir süre sonra yüksek işsizliğin hüküm sürdüğü şehirde işsizler komitesine başkan seçildi. Boylece pasifist olarak başladığı kısa ama oldukça fırtınalı süren sınıf mücadelesi ile tanıştı.

Hoelz 1918’de USDP (Alman Bağımsız Sosyal Demokrat Partisi) üyesi oldu. Ancak 1919’da KPD (Almanya Komünist Partisi) üyeliğine geçti. KPD’nin karşı çıkmasına rağmen, 1920-1921 yıllarında Saksonya’da kendi adını taşıyan silahlı birlikler kurarak, güçlü anarşist eğilimler gösteren ayaklanmalar gerçekleştirdi. Bu etkinlikleri yüzünden KPD tarafından disiplinsiz olduğu gerekçesiyle parti üyeliğinden çıkarıldı. Bunun üzerine 1920 ortalarına kadar üyesi olduğu radikal Almanya Komünist İşçi Partisi'ne katıldı.

Toprak sahibi Hess’i sokak ortasında öldürdüğü iddiasıyla 1921’de cinayetten ömür boyu hapise mahkûm edildi. Gerçek eylemci daha sonra ortaya çıktı. 1927’de hapishaneden gönderdiği mektup üzerine, aralarında Bertolt Brecht, Martin Buber, Otto Dix, Albert Einstein, Lion Feuchtwanger, Heinrich Mann, Thomas Mann ve Arnold Zweig’in de bulunduğu ülkenin sayılı entelektüelleri tarafından davanın yeniden gözden geçirilmesi için bir bildiri yayınlandı. Aradan geçen zamanda tekrar KPD üyeliğine alınan Hoelz, 18 Haziran 1928’de özgürlüğüne kavuştu. Josef Stalin’in daveti üzerine 1929’da Sovyetler Birliği’ne yerleşti.

Sovyetler Birliği'nde

Sovyetler Birliği’nde, Ernst Thälmann ve Heinz Neumann’ın yanı sıra geniş topluluklar önünde yaptığı konuşmalarla tanındı. Alman işçileri ve o zamanki yöneticileri arasında önemli bir rol üstlenmişti ve işçilerin ağır çalışma koşulları altında çalıştıklarından şikayet ettiğinden, Gizli Polis (GPU) tarafından takip altındaydı. Moskova’daki Hotel Metropol’de Avusturyalı bir gazeteci ile ettiği bir kavgayı fırsat bilerek, evini Nischi Nowgrad’a aktardı. Böylelikle gözden uzak olacaktı. Ancak kısa bir süre sonra 15 Eylül 1933’te Gorki yakınlarındaki Oka Nehri’nde boğulmuş olarak bulundu.

Komintern Başkanı Hans Ossip Pjatnizki, bazı delegeleri ve Alman komunistlerini cenazeye katılmak üzere Sovyerler Birliği’ne gönderdi. Tabutu yerel sendika binasına getirildi. Cenaze başındaki nöbetini "Max Hoelz Askeri Birliği"ndeki silah arkadaşları tuttu. Aceleyle gerçekleşen defin işlemlerinden sonra yüzündeki yara ve berelerden kuşkulanan bazı Moskovalı Bolşevikler, gizlice Gorki’ye giderek ölüm nedenini araştırmak istediler. Araştırma sonucunda, Volga köprüsü ayaklarının hemen yanındaki bir teknede, yabancı aksanıyla konuşan birine vuran iki kişiyi gördüklerini söyleyen iki balıkçı buldular. Balıkçılar, teknedekilerin, kayıklarını köprünün ayağına bağlayıp, bu kişiyi suyun altına bastırdıklarını söylediler. Katiller, bir süre sonra havanın kararmasıyla gözden kaybolmuşlardı.

Tanıklar, gördüklerini, ne resmi olarak açıklamaya, ne de yazılı olarak ifade vermeye yanaştılar. Hoelz'ün cesedi, cinayetten üç gün sonra bulunmuştu. Ceset, suyun bir metre altında, köprünün orta ayaklarını bağlayan çelik tellere takılmıştı. Sert akıntıya bakılacak olursa, oraya kendiliğinden gelmesi olanaksızdı. Ayrıca Hoelz, iyi bir yüzücüydü. Ölümü gazetelerde küçük haber olarak yer aldı. Resmi ölüm raporunda 'teknesinin devrilmesi sonucu nehirde boğularak öldüğü' belirtildi. Ancak bu açıklama, GPU'nun üzerindeki kuşkuları tam anlamıyla gidermedi.

Hoelz’ün otobiyografisi "Beyaz Haçtan, Kızıl Bayrağa" (Vom weißen Kreuz zur roten Fahne) adı altında 1929 yılında yayınlandı. Yine biyografisi, 1973/74 yıllarında Günther Reisch'ın yönettiği bir filme konu oldu: "Bir Alman Anarşistinin Yaşamı ve Aydınlanması" (Wolz - Leben und Verklärung Eines Deutschen Anarchisten).

Eserleri

"Burjuva Toplumunu Dava Konuşması", Moabiter Olağanüstü Mahkemesi önünde yaptığı konuşma, 22 Haziran 1921.
"Hapishane Mektupları", 1927. Egon Erwin Kisch önsözüyle.
"Beyaz Haçtan, Kızıl Bayrağa, Gençlik, Mücadele ve Hapishaneden Notlar", Almanca; "Vom Weißen Kreuz Zur Roten Fahne" Malik Verlag, Berlin; Reprint 1969 Verlag Neue Kritik KG, Frankfurt. ISBN 3-8015-0037-3

Kaynakça

Manfred Gebhardt: Max Hoelz - Wege und Irrwege eines Revolutionärs, Verlag Neues Leben, Berlin 1989, ISBN 3-355-00940-7
Peter Giersich / Bernd Kramer: Max Hoelz. Man nannte ihn: Brandstifter und Revolutionär, Robin Hood, Che Guevara, einen Anarchisten, den Roten General. Sein Leben und sein Kampf, Karin Kramer Verlag, Berlin 2000
Erich Müller: Ewig in Aufruhr - 18 Porträts deutscher Rebellen, Berlin: Universum-Bücherei, 1928
Reinhard Müller: Menschenfalle Moskau. Exil und stalinistische Verfolgung, Hamburger Editionen, Hamburg 2001
Ulla Plener (Hg.), Max Hoelz: „Ich grüße und küsse Dich – Rot Front!“ Tagebücher und Briefe, Moskau 1929 bis 1933, Karl Dietz Verlag, Berlin 2005
Diethart Kerbs: Lebenslinien. Deutsche Biographien aus dem 20.Jahrhundert. Mit einem Nachwort von Arno Klönne. Klartext-Verlag: Essen 2007. ISBN 978-3-89861-799-4.