İçeriğe atla

Mavi karbon

Bir mavi karbon habitatının komşu bir mavi karbon habitatındaki karbon işlemeyi etkileme biçimleri

Mavi karbon, iklim değişikliğini hafifletme kapsamında " yönetilmeye elverişli deniz sistemlerinde karbon akışının ve depolanmasının biyolojik olarak yönlendirilmesi" anlamına gelen bir kavramdır.[1] En yaygın olarak, gelgit bataklıklarının, mangrovların ve deniz çayırlarının karbon tutumunda oynayabileceği rolü ifade etmektedir.[1] Bu ekosistemler iklim değişikliğinin hafifletilmesinde ve ekosistem temelli adaptasyonda önemli bir rol oynayabilmektedir. Bununla birlikte, mavi karbon ekosistemleri bozulduğunda veya kaybolduğunda, karbonu atmosfere geri salarak sera gazı emisyonlarına katkıda bulunurlar.[1]

Mavi karbon yönetimi için kullanılan yöntemler "okyanus bazlı biyolojik karbondioksit giderme yöntemleri" kategorisine girmektedir.[2] Bunlar bir tür biyolojik karbon sabitlemedir.

Bilim insanları ekosistemlerin mavi karbon potansiyelini daha da geliştirmenin yollarını aramaktadır.[3] Bununla birlikte, mavi karbonun karbondioksit giderme konusunda uzun vadeli etkinliği tartışma konusudur.[3][4][5]

Derin mavi karbon terimi de ayrıca kullanılmaktadır ve karbonun derin okyanus sularında depolanmasını ifade etmektedir.[6]

Tanım

Mavi karbon, Hükûmetlerarası İklim Değişikliği Paneli tarafından "Yönetime uygun deniz sistemlerinde karbon akışının ve depolanmasının biyolojik olarak yönlendirilmesi" olarak tanımlanmaktadır.[1]

Başka bir tanımda ise şöyle denmektedir: "Mavi karbon, okyanuslar ve kıyı ekosistemleri, özellikle de deniz çayırları, gelgit bataklıkları ve mangrov ormanları gibi bitki örtülü kıyı ekosistemleri tarafından yakalanan ve depolanan organik karbon anlamına gelmektedir." [7]

Kıyısal mavi karbon, "Gelgit bataklıkları, mangrovlar ve deniz çayırları gibi kıyı bölgesindeki köklü bitki örtüsüne" odaklanmaktadır. Deniz çayırları, tuzlu bataklıklar ve mangrovlar bazen kara kökenli "yeşil ormanların" aksine "mavi ormanlar" olarak anılmaktadır.[8][9]

Derin mavi karbon, ulusal yetki alanlarının ötesinde uluslararası sularda bulunmaktadır.[10] "Kıta sahanlığı sularında, derin deniz sularında ve bunların altındaki deniz tabanında" bulunan karbonu içermektedir ve tüm okyanus karbonunun %90'ını oluşturmaktadır.[11] Derin mavi karbon genellikle "yönetime daha az uygun" olarak görülmaktedir ve "karbon depolarının kalıcılığına ilişkin" veri eksikliği nedeniyle zorlu görülmektedir.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b c d IPCC, 2021: Annex VII: Glossary 5 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Matthews, J. B. R., V. Möller, R. van Diemen, J. S. Fuglestvedt, V. Masson-Delmotte, C. Méndez, S. Semenov, A. Reisinger (eds.)]. In Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 26 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Masson-Delmotte, V., P. Zhai, A. Pirani, S. L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M. I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J. B. R. Matthews, T. K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, and B. Zhou (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, pp. 2215–2256, DOI:10.1017/9781009157896.022.
  2. ^ a b Canadell, J. G., P. M. S. Monteiro, M. H. Costa, L. Cotrim da Cunha, P. M. Cox, A. V. Eliseev, S. Henson, M. Ishii, S. Jaccard, C. Koven, A. Lohila, P. K. Patra, S. Piao, J. Rogelj, S. Syampungani, S. Zaehle, and K. Zickfeld, 2021: Chapter 5: Global Carbon and other Biogeochemical Cycles and Feedbacks 15 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 26 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Masson-Delmotte, V., P. Zhai, A. Pirani, S. L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M. I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J. B. R. Matthews, T. K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, and B. Zhou (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, pp. 673–816, DOI:10.1017/9781009157896.007.
  3. ^ a b Ricart, Aurora M.; Krause-Jensen, Dorte; Hancke, Kasper; Price, Nichole N.; Masqué, Pere; Duarte, Carlos M. (2022). "Sinking seaweed in the deep ocean for carbon neutrality is ahead of science and beyond the ethics". Environmental Research Letters. 17 (8): 081003. doi:10.1088/1748-9326/ac82ff. 
  4. ^ Hurd, Catriona L.; Law, Cliff S.; Bach, Lennart T.; Britton, Damon; Hovenden, Mark; Paine, Ellie R.; Raven, John A.; Tamsitt, Veronica; Boyd, Philip W. (2022). "Forensic carbon accounting: Assessing the role of seaweeds for carbon sequestration". Journal of Phycology. 58 (3): 347-363. doi:10.1111/jpy.13249. PMID 35286717. 
  5. ^ Boyd, Philip W.; Bach, Lennart T.; Hurd, Catriona L.; Paine, Ellie; Raven, John A.; Tamsitt, Veronica (2022). "Potential negative effects of ocean afforestation on offshore ecosystems". Nature Ecology & Evolution. 6 (6): 675-683. doi:10.1038/s41559-022-01722-1. PMID 35449458. 
  6. ^ "What Is Blue Carbon?". CarbonBetter (İngilizce). 4 Kasım 2022. 4 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023. 
  7. ^ Macreadie, Peter I.; Anton, Andrea; Raven, John A.; Beaumont, Nicola; Connolly, Rod M.; Friess, Daniel A.; Kelleway, Jeffrey J.; Kennedy, Hilary; Kuwae, Tomohiro; Lavery, Paul S.; Lovelock (2019). "The future of Blue Carbon science". Nature Communications (İngilizce). 10 (1): 3998. doi:10.1038/s41467-019-11693-w. ISSN 2041-1723. PMC 6728345 $2. PMID 31488846.  Text was copied from this source, which is available under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
  8. ^ "Blue Forests: Finding Coastal and Marine Solutions to meet the Paris Agreement". UN Environment Program. 13 Nisan 2017. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  9. ^ Twilley, Robert; Rovai, Andre (15 Ocak 2019). "Why protecting 'blue carbon' storage is crucial to fighting climate change". GreenBiz. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  10. ^ "Deep Blue Carbon". Ocean Frontier Institute. 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. 
  11. ^ "Advancing responsible deep blue carbon: a business strategist perspective". impact.economist.com (İngilizce). 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekoloji</span> Organizmaların ve çevrelerinin incelenmesi

Ekoloji ya da doğa bilimi, canlıların hem kendi aralarında hem de fiziksel çevreleri ile olan ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji canlıları birey, popülasyon, komünite, ekosistem ve biyosfer düzeylerinde inceler. Ekoloji çok yakından ilişkili olduğu biyocoğrafya, evrimsel biyoloji, genetik, etoloji ve doğa tarihi dallarıyla örtüşür. Ekoloji, biyoloji biliminin bir dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Paleojen</span>

Paleojen, Senozoik Zaman'ın üç alt döneminden ilki olup 65 milyon yıl önce başlayıp 24 milyon yıl önce sona erdiği kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Ordovisiyen</span> Paleozoyik Zamanın ikinci dönemidir ve 485 ile 444 milyon yıl önce aralığındaki süreyi kapsar

Ordovisiyen, Paleozoyik Zaman'ın ikinci dönemi olarak kabul edilir ve 485,4 milyon yıl önce başlamış ve 443,8 milyon yıl önce sona ermiştir. Ordovisiyen, jeolojik zaman cetvelindeki dönemlerden biridir. Bu dönem boyunca yerküre tarihindeki bazı kayda değer evrimsel olaylar görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Permiyen</span> Paleozoyik Zamannın altıncı ve son dönemi

Permiyen, jeolojik zaman cetvelinde, yaklaşık 298,9 milyon yıl öncesinden 251,9 milyon yıl öncesine kadar süren ve kayda değer çevresel değişikliklere sahne olan bir jeolojik dönemdir. Bu dönemde kara yaşamında bir dönüşüm görülmesine ek olarak hayvanlar ve bitkilerin evrimsel tarihinde dikkate değer olaylara sahne oldu. Permiyen Dönemi'nin adı, Rusya'da Ural Dağları çevresindeki çalışmalar sırasında, İngiliz jeolog Roderick Impey Murchison tarafından 1841 yılında tarihe kazandırıldı. Permiyen Dönemi, Karbonifer Dönemi ile Triyas Dönemi arasında yer alır ve bu dönemde gerçekleşen çeşitli birçok olaydan dolayı karada yaşayan canlı türlerinin evriminde ve çeşitliliğinde bir dönüm noktası olarak görülür.

<span class="mw-page-title-main">Triyas</span> 252 ile 201 milyon yıl önce arasını kapsayan, Mezozoyik Zamanın ilk dönemi

Triyas, 251,902 milyon yıl önce (myö) Permiyen Dönemi'nin sonundan 201,4 myö Jura Dönemi'nin başlangıcına kadar 50,5 milyon yılı kapsayan jeolojik bir dönem ve sistemdir. Triyas, Mezozoyik Zaman'ın ilk ve en kısa dönemidir. Dönemin hem başlangıcı hem de sonunda büyük yok oluşlar görülmüştür. Triyas Dönemi, Erken Triyas, Orta Triyas ve Geç Triyas olmak üzere üç devreye ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">İklim değişikliği</span> Dünyanın ortalama sıcaklığındaki mevcut artış ve buna bağlı olarak hava modellerindeki büyük ölçekli değişimler

İklim değişikliği, küresel ısınmayı ve bunun Dünya'nın iklim sistemi üzerindeki etkilerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Biyom</span> Bir çevre ile ilişkili organizmalar topluluğu

Biyom, bulundukları fiziksel çevreye ve ortak bir bölgesel iklime tepki olarak oluşmuş biyolojik bir topluluktan oluşan biyocoğrafik bir birimdir. Bir diğer tanıma göre, biyosferin aynı iklim koşullarında ve aynı bitki örtüsünün egemen olduğu çok geniş bölümlerini belirten çevrebilim terimidir. Yeryüzündeki birbirine bitişik, benzer yayılmış yaşam alanları olarak da tanımlanabilir. Biyomlar birden fazla kıtaya yayılabilir. Biyom, habitattan daha geniş bir terimdir ve çeşitli habitatları içerebilir.

<span class="mw-page-title-main">Mangrov</span> Acı suda yetişen çalı

Mangrov, gelgit sonucu oluşan haliçlerde, tuzlu bataklıklarda ve çamurlu kıyılarda sık ormanlar oluşturan bazı ağaç ve çalı türlerine ve oluşturdukları ormanlara verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Gelgit düzlüğü</span>

Gelgit daireler olarak bilinen gelgit düzlüğü veya çamur daireleri, gelgit ya da nehir tarafından depolanarak oluşturulan kıyı sulak alanlardır. Bunlar; koylar,lagünler,haliç gibi korunaklı alanlarda bulunurlar. Jeolojik katmanlar olarak gelgit düzlüğü nehir ağzında silt, kil ve deniz hayvanlarının tortu birikimi sonucunda çamura maruz kalarak katmanlar halinde görülebilirler. Bir gelgit düzlüğü içinde tortu çoğunlukla gelgit bölgesinin içindedir. Günde yaklaşık olarak iki kez çamura maruz kalırlar.

<span class="mw-page-title-main">Mildred Dresselhaus</span> Amerikalı fizikçi (1930 – 2017)

Mildred Dresselhaus ya da bilinen adıyla karbon biliminin kraliçesi, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde fizik ve elektrik elektronik mühendisliği alanlarında profesördür.

<span class="mw-page-title-main">Kurum</span> kimyasal madde

Kurum ya da siyah karbon, hidrokarbonların eksik yanmasıyla ortaya çıkan ve saf olmayan karbon parçacıklarından oluşan kütledir. Çeşitli kanser ve akciğer hastalıklarına neden olduğu kanıtlanan kurum çoğunlukla fosil bazlı yakıt kullanımıyla ortaya çıkmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Deniz seviyesinin yükselmesi</span> İklim değişikliği nedeniyle deniz seviyelerinde mevcut ve öngörülen artış

Deniz seviyesinin yükselmesi, küresel ısınma ile bağlantılı olarak dünyanın ortalama deniz seviyesindeki son ve öngörülen artışla yaşanan deniz seviyesinin değişmesi durumuna denir.

<span class="mw-page-title-main">Deniz yüzeyi sıcaklığı</span> okyanusun yüzeyine yakın bir noktada ölçülen sıcaklık değeri

Deniz yüzeyi sıcaklığı bir okyanusun yüzeyine yakın bir noktada ölçülen sıcaklık değeridir. Yüzeye yakınlık ölçüm yöntemine göre farklılık göstermekte ve 1 milimetre (0,04 in) ile 20 metre (70 ft) arasında olmaktadır. Dünya atmosferindeki hava kütleleri deniz yüzeyi sıcaklığından yoğun biçimde etkilenmektedir.

Sera gazı giderimi olarak da bilinen Karbon dioksit giderimi (CDR), amacı karbondioksit'in atmosferden büyük ölçekli uzaklaştırılması olan bir grup teknolojiyi ifade eder. CDR, CO2'nin enerji istasyonu gibi büyük fosil yakıt nokta kaynaklarının baca emisyonlarından giderilmesine farklı bir yaklaşımdır. İkincisi atmosfere olan emisyonu azaltır, ancak atmosferde bulunan karbondioksit miktarını azaltamaz. CDR karbondioksiti atmosferden giderdiğinden, ev tipi ısıtma sistemleri, uçaklar ve araç egzozları gibi küçük ve dağınık nokta kaynaklarından gelen emisyonları dengeleyen negatif emisyonlar 'yaratır'. Bazıları tarafından bir iklim mühendisliği formu olarak kabul edilirken diğer yorumcular bunu karbon yakalama ve depolama veya aşırı iklim değişikliği hafifletmesi olarak tanımlamaktadır. CDR'nin "iklim mühendisliği" veya "jeomühendislik" ile ilgili ortak tanımları karşılayıp karşılamayacağı genellikle üstlenileceği ölçeğe bağlıdır.

Kıyı taşkını, normalde kuru halde bulunan yüzeyin deniz suyu ile sular altında kalmasıyla meydana gelir. Kıyı taşkınlarının kapsamı, su basmasına maruz kalan kıyı arazilerinin topografyası tarafından kontrol edilen iç su taşkınlarının nüfuz etmesinin bir fonksiyonudur. Deniz suyu, araziyi birkaç farklı yoldan sular altında bırakabilir:

<span class="mw-page-title-main">Ekosistem hizmetleri</span> Sağlıklı doğa, ormanlar ve çevresel sistemlerin sağladığı faydalar

Ekosistem hizmetleri insanlara doğal çevre ve sağlıklı ekosistemler tarafından sunulan birçok ve çeşitli faydalardır. Bu tür ekosistemler arasında, örneğin, tarımsal ekosistem, orman ekosistemi, otlak ekosistemi ve su ekosistemleri bulunmaktadır. Sağlıklı ilişkiler içinde çalışan bu ekosistemler, bitkilerin doğal tozlaşması, temiz hava, aşırı hava koşullarını hafifletme, insan zihinsel ve fiziksel refahı gibi şeyler sunar. Toplu olarak, bu faydalar 'ekosistem hizmetleri' olarak bilinir ve genellikle temiz içme suyu, ayrışma ve gıda ekosistemlerinin dayanıklılığı ve verimliliğinin ayrılmaz bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">İnsanın çevre üzerindeki etkisi</span>

İnsanın çevre üzerindeki etkisi veya çevre üzerindeki antropojenik etki, biyofiziksel ortamlarda ve ekosistemlerde, biyoçeşitlilikte ve doğal kaynaklarda doğrudan veya dolaylı olarak insanlar tarafından neden olunan küresel ısınma, çevresel bozulma, okyanusların asitlenmesi, kitlesel yok oluş, biyoçeşitlilik kaybı, ekolojik kriz, yasak avlanma ve ekolojik çöküş gibi değişikliklerdir. Doğayı toplumun ihtiyaçlarına göre şekillendirmenin şiddetli etkileri, aşırı insan nüfusu artışı ile daha kötü bir hale gelmiştir. İnsanların çevrede hasara yol açan aktivitelerine nüfus artışı, aşırı tüketim, aşırı kullanma, çevre kirliliği ve ormansızlaşma örnek verilebilir. İnsanların yol açtığı bu sorunlardan bazıları, örnek olarak küresel ısınma ve biyoçeşitlilik kaybı, insanlık için bir varoluşsal risk teşkil etmektedir ve aşırı insan nüfusu artışı bu sorunlarla yakından ilişkilidir.

<span class="mw-page-title-main">Ekstrem hava olayları</span> Hava durumu

Ekstrem hava olayları veya aşırı hava olayları, beklenmedik, olağandışı, iklimsel ve mevsimsel olmayan şiddetli hava koşullarının yaşanmasıdır. Çoğu zaman, ekstrem olaylar, bir yerin kayıtlı hava durumu geçmişine dayanır. Küresel İklim değişikliği'nin aşırı hava olaylarının yoğunluğunu artırdığını gösteren bulgular vardır.

<span class="mw-page-title-main">Deniz yaşamı</span>

Deniz yaşamı veya okyanus yaşamı, denizler ve okyanusların tuzlu sularında veya kıyı haliçlerinin acı sularında yaşayan bitkiler, hayvanlar ve diğer organizmalardır. Deniz yaşamı, gezegenin doğasını temelden etkiler. Deniz canlıları, oksijen üretir ve karbon tutarlar. Deniz yaşamı kıyı şeritlerini kısmen şekillendirir ve korur. Hatta bazı deniz organizmaları yeni habitatların oluşmasına yardımcı olur.

Su ekosistemi, karasal ekosistemlerin aksine, bir su kütlesinin çevrelenmesiyle oluşan bir ekosistemdir. Su ekosistemleri, birbirlerine ve çevrelerine bağımlı olan organizma topluluklarını içerir. İki ana su ekosistemi türü, tuzlu su ekosistemleri ve tatlı su ekosistemleridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.