Mavi Sular Muharebesi
| Mavi Sular Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Litvanya Büyük Dükalığı |  Altın Orda Devleti | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Algirdas Fyodor Koriatovych | Kutlug Bey Hacı Bey Demetrius | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 20,000–25,000 | 10,000–20,000 | ||||||||
Mavi Sular Muharebesi (Litvanca: Mūšis prie Mėlynųjų Vandenų, Belarusça: Бітва на Сініх Водах, Ukraynaca: Битва на Синіх Водах) 1362 veya 1363 sonbaharında, Güney Bug Nehri'nin sol kolu olan Syniukha Nehri kıyısında, Litvanya Büyük Dükalığı ile Altın Orda Devleti orduları arasında yapılan bir muharebedir. Litvanyalılar kesin bir zafer kazandılar ve Kiev Prensliği'ni fethetmelerini tamamladılar.
Arka plan
Hükümdarı Berdi Bey Han'ın 1359'da ölümünden sonra Altın Orda, yirmi yıl (1359-81) süren bir dizi veraset anlaşmazlığı ve savaşı yaşadı. Altın Orda ayrı bölgelere (ulus) ayrılmaya başladı. Altın Orda içindeki iç karışıklıktan yararlanan Litvanya Büyük Dükü Algirdas, Tatar topraklarına bir sefer düzenledi.[3] Litvanya Büyük Dükalığı'nın güney bölgelerini, özellikle de Kiev Prensliği'ni güvence altına almayı ve genişletmeyi amaçladı. Kiev, 1320'lerin başlarında İrpin Nehri Muharebesi'nden sonra zaten yarı Litvanya kontrolüne girmişti, ancak yine de Altın Orda'ya haraç ödüyordu.[4]
Muharebe
1362 veya 1363'te Algirdas, aşağı Dinyeper ile Güney Bug arasında yürüyüşe geçti.[5] İlk olarak Algirdas, Çernihiv Knezliği'nin kalan bölgelerini ele geçirdi, başkent Bryansk de dahil olmak üzere bölgenin büyük kısmı 1357-1358 civarında Litvanya kontrolüne girdi. Litvanyalılar daha sonra Don Nehri'nin bir kolu olan Bystraya Sosna Nehri'nin üst kesimlerinde bulunan kimliği belirsiz bir kale olan Korshev'e (Коршов) saldırdı.[6] Algirdas'ın eski Pereyaslav Knezliği topraklarını da fethettiğine inanılmaktadır. Bölge, Yeni Saray'a karşı sefer yürüten ve etkili direniş örgütleyemeyen Kırım ulusuna aitti. Sonbaharda, Litvanya ordusu batıya hareket etti ve Dinyeper Nehri'ni Podolya'ya doğru geçti. Podolya'nın üç Tatar beyi, işgale direnmek için bir ordu topladı.[6] Orduların günümüz Torhovytsia'sında (Ukraynaca: Торговиці) bir araya geldiğine inanılmaktadır. O zamanlar kasaba Türkçede Yabgu; Rusçada Sinie Vody veya Mavi Sular olarak biliniyordu.[6]
Muharebenin kısa bir anlatımı, Maciej Stryjkowski'nin 1582'de yayınlanan, geç ve pek güvenilir olmayan çalışmasından günümüze ulaşmıştır. Stryjkowski'ye göre, Algirdas ordusunu altı gruba ayırmış ve onları yarım daire şeklinde düzenlemiştir.[6] Tatarlar, Litvanya düzeninin yanlarına oklar atarak savaşa başladılar. Bu tür saldırıların çok az etkisi oldu ve mızrak ve kılıçlarla donanmış Litvanlar ve Rutenler ileriye doğru ilerledi ve Tatar ordusunun ön hatlarını dağıttı. Karijotas'ın Oğulları, Naugardukas birlikleriyle karşı tarafın kanatlarına tatar yayları ile saldırdı. Tatarlar, düzenlerini sürdüremediler ve dağınık halde geri çekilmeye başladılar.[6] Algirdas mutlak bir zafer kazandı.[6]
Neticesi
Zafer, Kiev ve seyrek nüfuslu Podolya ve Vahşi Ovalar da dahil olmak üzere günümüz Ukrayna'sının büyük bir bölümünün, genişleyen Litvanya Büyük Dükalığı'nın kontrolü altına girmesine neden oldu. Litvanya da Karadeniz'e erişim kazandı. Algirdas, oğlu Vladimir'i Kiev'de bıraktı.[5] Kiev'i aldıktan sonra Litvanya, Moskova Knezliği'nin doğrudan komşusu ve rakibi oldu.[7] Podolya, savaş sırasında Karijotas'ın oğulları, Algirdas'ın yeğenleri ve komutanları olan Aleksander, Yuri, Konstantin ve Fyodor'a emanet edildi.[5]
Tarihyazımı
Muharebe tarihçilerden nispeten az ilgi görmüştür.[8] Bunun bir sebebi olarak tarihi kaynakların eksikliğidir. Rutenler ve Rus vakainamelerinde küçük parçalar halinde geçer. Litvanya Vakainamesine dahil edilen Podolia hakkındaki Hikaye en önemli bilgi kaynağıdır. Hikaye, Litvanya İç Savaşı (1432-1438) sırasında, Litvanya'nın Podolya'nın kontrolü için Polonya'ya karşı savaştığında, Litvanyalılar tarafından yazılmıştır. Bu nedenle, Hikaye, Litvanya'nın Podolya üzerindeki iddialarını desteklemek ve askeri seferinin doğru bir anlatımını vermekten ziyade Karijotas'ın oğullarının erdemlerini yüceltmek için yazılmış bir siyasi propagandanın parçasıdır.[9] Slav tarihçileri savaşın önemini en aza indirme eğilimindeydiler.[8] Litvanyalı tarihçi Tomas Baranauskas, Rus tarihçilerin 1380 Kulikovskaya Muharebesi'nde Tatarlara karşı kazandıkları zaferi vurgulamayı seçtiklerini, Polonyalı tarihçilerin ise Litvanya'nın Podolya üzerindeki iddialarını vurgulamak istemediklerini iddia eder.[6] Örneğin, Jan Długosz savaştan hiç bahsetmez.[10]
Ancak son yıllarda savaşa ilgi artmıştır. Polonyalı tarihçi Stefan Maria Kuczyński, 1935'te özel bir Sine Wody çalışması üretti, Litvanyalı Romans Batūra, 1975'te Lietuva tautų kovoje prieš Aukso ordą. Nuo Batu antplūdžio iki mūšio prie Mėlynųjų Vandenų yayınladı ve Ukraynalı Felix Shabuldo çok sayıda makale yayınladı.[10] Ukraynalı tarihçiler 1997 ve 1998'de Kropıvnıtski'de iki konferans düzenlediler. Ortaya çıkan makale koleksiyonu 2005'te Ukrayna Tarih Enstitüsü tarafından yayınlandı (966-02-3563-1). 2012 yılında, Vytautas Magnus Üniversitesi tarafından savaşın 650. yıldönümüne adanmış başka bir konferans düzenlendi.[11]
Kaynakça
- ^ Labutis, Gintaras (10 Haziran 2010). "Kelionė po lietuvių mūšių su totoriais vietas" (Litvanca). Delfi.lt. 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012.
- ^ Ciocîltan, Virgil (2012). The Mongols and the Black Sea Trade in the Thirteenth and Fourteenth Centuries. Samuel Willcocks tarafından çevrildi. Brill. s. 221. ISBN 9789004226661.
- ^ Ivinskis, Zenonas (1978). Lietuvos istorija iki Vytauto Didžiojo mirties (Litvanca). Rome: Lietuvių katalikų mokslo akademija. ss. 261-262. LCC 79346776.
- ^ Rowell, C. S. (1994). Lithuania Ascending: A Pagan Empire Within East-Central Europe, 1295-1345. Cambridge Studies in Medieval Life and Thought: Fourth Series. Cambridge University Press. ss. 97, 100. ISBN 978-0-521-45011-9.
- ^ a b c Kiaupa, Zigmantas; Kiaupienė, Jūratė; Kunevičius, Albinas (2000). The History of Lithuania Before 1795. Vilnius: Lithuanian Institute of History. s. 121. ISBN 9986-810-13-2.
- ^ a b c d e f g Baranauskas, Tomas (23 Haziran 2012). "Mėlynųjų Vandenų mūšis: atminties sugrįžimas po 650 metų". Veidas (Litvanca) (25): 30-32. ISSN 1392-5156. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ Auty, Robert; Obolensky, Dimitri (1981). A Companion to Russian Studies: An Introduction to Russian History. Cambridge University Press. s. 86. ISBN 0-521-28038-9.
- ^ a b Pelenski, Jaroslaw (1998). The contest for the legacy of Kievan Rus'. East European Monographs. Columbia University Press. ss. 134-135. ISBN 0880332743. 25 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ Shabuldo, Felix (2005). "Синьоводська битва 1362 p. у сучасній науковій інтерпретації" (PDF). Синьоводська проблема у новітніх дослідженнях (Ukraynaca). Institute of History of Ukraine. ss. 9-10. ISBN 966-02-3563-1.
- ^ a b Shabuldo, Felix (2005). "Слово до читачів" (PDF). Синьоводська проблема у новітніх дослідженнях (Ukraynaca). Institute of History of Ukraine. s. 3. ISBN 966-02-3563-1.
- ^ Jankauskas, Vytas (2012). "Konferencija "Vidurio Rytų Europa mūšio prie Mėlynųjų Vandenų metu"" (PDF). Lietuvos istorijos metraštis (Litvanca). 1: 201-202. ISSN 0202-3342. 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2016.
Konuyla ilgili yayınlar
- Bilinsky, Volodymyr (2013). Частина четверта Таємниці Синьоводської битви. Arşivlenmiş kopya Україна–Русь (Ukraynaca). I. Kiev: Olena Teliha Publishing. ISBN 9789663551098. 20 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
