İçeriğe atla

Maurya İmparatorluğu

MÖ 265 yılında Maurya İmparatorluğu

Maurya İmparatorluğu, Antik Hindistan'da Demir Çağı'nda coğrafi olarak geniş bir tarihsel güç olan, M.Ö. 322 yılından M.Ö. 185 yılına kadar Mauryan hanedanı tarafından yönetilen imparatorluktur. Kökeni Hint yarımadasının doğusunda, Hint-Ganj Ovası'da (günümüzde Bihar ve doğu Uttar Pradesh) hüküm süren Magadha Krallığı'na dayanan imparatorluğun başkenti Pataliputra (günümüzde Patna) oldu. İmparatorluk, Nanda İmparatorluğu'nu yıkan Chandragupta Maurya tarafından M.Ö. 322 yılında kuruldu. Büyük İskender'in generallerinden biri olan Seleukos'a karşı kazandığı zaferin ardından M.Ö. 305'te Afganistan'ın ve günümüz Pakistan'ının pek çok bölgesini ele geçirdi. Maurya, MÖ 324-297 yılları arasında, kendi rızasıyla oğlu Bindusara'ya tahtı bırakana kadar hüküm sürdü. Bindusara tahtta kaldığı (M.Ö. 297-272) dönemde Güney Hindistan'ın büyük bir bölümünü ele geçirdi. Ölümü Bindusara'nın oğlu Asoka ve kardeşi arasında geçen bir savaşa yol açtı. Kardeşini yenen Asoka, M.Ö. 268 yılında tahta çıktı, küçük bir krallık olan Kalinga'yı ele geçirdi. Bütün hayatını Budizm'in yayılmasına adayan Asoka, Maurya Hanedanlığı'nın en başarılı ve güçlü hükümdarlarından biri oldu. Asoka'nın M.Ö. 232 yılında ölümünün ardından imparatorluk küçük krallıklara ayrılır. M.Ö. 2. yüzyılda nüfusu elli milyon olarak tahmin edilen büyük bir imparatorluktur.[]

Ordu

Dönemin en büyük düzenli ordusu olan Maurya Ordusu, imparatorluğun genişlemesi ve rakip devletlere karşı savunulmasında çok önemli rol oynadı. Araştırmacılara göre imparatorluk 600.000 piyade, 30.000 süvari ve 9.000 savaş filinden oluşan bir orduya sahipti. Geniş bir casus ağı, hem içeride hem dışarıda güvenlik amacıyla istihbarat topladı. İmparator Asoka, Budizme inanmaya başladıktan sonra diğer topluluklara saldırı anlamı taşıyan savaşlarını ve genişlemeyi reddetse de (bu fikre Kalinga Krallığı ile yapılan savaşta kapıldı) imparatorluğu dış tehditlerden korumak ve Batı ile Doğu Asya'da düzen ve barışı sağlamak amacıyla düzenli orduyu devam ettirdi.[1]

Merkezileşme

Merkezi hükûmet sistemi, ticaret ve tarımla uğraşmayı oldukça kolaylaştırıyordu. Maurya bütün Hindistan'da geçerli tek bir para birimi ile birlikte bir yerel yönetici ve idareciler ağı oluşturdu ve aynı zamanda tüccarlar ve çiftçiler için adalet ve güvenlik sağlamayı amaçlayan bir kamu hizmeti başlattı.[1]

Maurya İmparatorluğu'nun disiplinli merkezi otoritesi sayesinde çiftçiler, yerel kralların vergi ve mahsul toplama zorunluluklarından kurtuldu. Onun yerine, ülke çapında uygulanan bir vergi sistemi aracılığıyla ödemelerini yaptılar. Sistem, Arthashastra prensipleri altında çalışıyordu. Bir Antik Hint yazısı olan Arthashastra, vergi toplamak, ticaret ve tarım kaynaklarını yönetmek, diplomasiyi idare etmek, hatta savaşmak dahil pek çok konuda tavsiyelerde bulunuyordu.[1]

Ticaret

Maurya İmparatorluğu'nun siyasi birliği ve iç barışı, Hindistan'da ticaretin genişlemesini teşvik etti. Asoka'nın hükümdarlığı sırasında hükûmet, ana yolların yapımını denetledi ve Maurya'nın uluslararası ticaret ağı genişledi. Hindistan'ın Baktria ve İran gibi bölgelere ihraç ettiği ürünler arasında ipek, tekstil ve baharatlar vardı.[1]

Dağılma

Asoka'nın ölümüyle birlikte Maurya İmparatorluğu dağılmaya başladı. Askerlerin ve devlet memurlarının yüksek maaşlarından ötürü merkezi hazine sonunda iflas etti. Geniş bir imparatorluk yerine yerel yöneticilerin küçük bölgelerin başına geçtiği ve kendilerini stratejik olarak ticaret yolları üzerinde konumlandırdığı bir düzen ortaya çıktı. Bu büyük imparatorluk birkaç yüzyıl sonra yerini Hindistan'ın altın çağını yaşatacak olan Gupta İmparatorluğu'na bırakacaktı.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "Maurya ve Gupta İmparatorlukları". 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hindistan</span> Güney Asyada bir ülke

Hindistan, resmî adıyla Hindistan Cumhuriyeti, Güney Asya'da bulunan bir ülkedir. Dünyanın en büyük yedinci coğrafi alanı ve en büyük nüfusuna sahip olan ülkenin ulusal marşı Jana Gana Mana'dır. Ülkede resmî dilleri İngilizce ve Hintçe oluşturur, ancak 22 adet tanınmış bölgesel dil de bulunur. Hindistan'da baskın din Hinduizm olup, ülke Endonezya ve Pakistan'dan sonra sayıca en kalabalık Müslüman nüfusa sahiptir. Hindistan nominal fiyatlarla dünyanın en büyük on ikinci ekonomisine ve satın alma gücü paritesine göre dünyanın en büyük dördüncü ekonomisine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İnka medeniyeti</span> Kolomb öncesi Amerikan uygarlığı

İnka medeniyeti, Güney Amerika'nın batı kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri civarında, efsanevi kralları ve ilk Sapa Inca olan Manco Capac'ın 11. yüzyılda Cuzco Krallığı'nı kurmasıyla başlamıştır. Manco Capac'ın soyunun egemenliğinde Krallık bölgedeki diğer Andlı topluluklar gibi büyümeye devam etmiş ve 1438 yılında adının birebir çevirideki anlamı yer sallayan olan Pachacutec liderliğindeki İnkalar sınırlarını genişleterek diğer Andlı toplulukları egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Böylece, Pachacutec Amerika kıtasında Kolomb öncesi var olan en büyük imparatorluk olan İnka İmparatorluğu'nu (Tawantinsuyu) kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Antik Çağ'da savaş</span> Antik Çağ Savaşları

Antik çağlarda savaş yazılı tarihin başlangıcından antik dönemin sonuna kadar geçen dönemdeki savaş tarzıdır. Avrupa'da Eski Çağ'ın sonu genellikle Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla (476) eş tutulur. Çin'de de aynı şekilde beşinci yüzyılın sonu sayılabilir.

Helenistik Dönem, Büyük İskender'in istilalarıyla başlayan, Antik Dünya'da Grek etkisinin doruğa ulaştığı dönemdir. Dönem, Klasik Grek Dönemini izlemiştir ve Helenistik Dönem'in ardından, Klasik Grek egemenliğindeki bölge Roma Cumhuriyeti hakimiyetine geçmiştir. Bu dönemde dahi Klasik Grek kültürü hâlen Roma hakimiyetine sızmıştır. Öyle ki Latincenin yanı sıra Grekçe konuşulmaya ve yazılmaya devam edildi. Helenistik Dönem bazen, Klasik Grek Uygarlığı'nın gerileme ve çöküş dönemi olarak görülmektedir. Bir başka açıdan da Klasik Grek Uygarlığı ile Roma Uygarlığı arasında bir geçiş dönemi olarak görülür. Dönemin başlangıcı çoğu kez Büyük İskender'in ölüm tarihi olan MÖ 323 olarak alınır. Dönemin sonu ise Yunanistan Yarımadası'nın Roma Cumhuriyeti tarafından işgal edildiği MÖ 146 olarak kabul edilir. Bazı tarihçiler ise Büyük İskender'in imparatorluğu'ndan kalan son devlet olan Ptolemaios Hanedanlığı'nın Aktium Savaşı'nda yenilgiye uğrayıp yıkıldığı tarih olan MÖ 31-30 tarihini Dönem'in sonu olarak kabul ederler.

<span class="mw-page-title-main">Selefkî İmparatorluğu</span> Antik Helen devleti

Seleukos İmparatorluğu, Türkçe kullanımlar ile Selefkos veya Selevkos, İskender'in ölümünden sonra Makedonya İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla İskender'in generallerinden I. Seleukos tarafından kurulan Helenistik imparatorluk. Başkentleri önce Seleukia, sonraları ise Antakya'ydı. Doğu Akdeniz'de, Irak'ta, İran'da, Türkmenistan'da, Pamir'de ve Hindistan'ın batısında bulunan topraklarda egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Toprakları Roma İmparatorluğu tarafından ele geçirilinceye kadar Doğu Akdeniz'in hâkimiydiler. Seleukosların geniş toprakları 25 civarında eyalete bölünmüştü. “Strategos” veya “satrap” unvanlı valilerce yönetilen bu eyaletler Pers zamanındaki satraplıklardan daha küçüktü.

<span class="mw-page-title-main">I. Darius</span> Ahameniş İmparatorluğunun dördüncü kralı

Büyük Darius, MÖ 522 - 485 yılları arasında Pers İmparatoru. Modern Farsçada adı داریوش (Dâryûş), İbranice kaynaklarda דַּרְיָוֶשׁ (Daryaweş) Antik Yunancada Δαρεῖος (Darios), Latince ve Romalı tarihçilerin notlarında ise Darius biçiminde geçer. Ayrıca Darius yaptığı fetihler ile Persler için çok önemli sayılır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Asoka</span>

Asoka veya MÖ 304 ile MÖ 232 arasındaki adıyla Dhamma, "Adil, Dindar, Erdemli"), MÖ 273 ile MÖ 232 arasında egemen olan Maurya Hanedanlığı'nın Hint imparatoruydu. Asoka, bir dizi askeri fetihten sonra günümüzde Hindistan'ın bulunduğu alana hükmetmiştir. İmparatorluğu; günümüzdeki Pakistan, Afganistan ve İran'ın batısındaki topraklardan, Hindistan'ın doğusunda yer alan Bengal ve Assam eyaletlerine ve güneyde Karnataka eyalet sınırları içinde kalan Mysore'a kadar uzanan bir alana yayılmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Asoka Fermanları</span>

Asoka Fermanları Asoka Sütunlarının üstünde olduğu kadar, kayalar ve mağara duvarları üstünde yer alan ve Mauryan Hanedanlığından olup M.Ö. 272 ile 231 yılları arasında hüküm süren İmparator Büyük Asoka tarafından yazdırılmış olan 33 kitabelik bir koleksiyondur. Bu kitabeler günümüz Pakistan ve kuzey Hindistan'ına dağılmıştır ve Budizmin ilk anlamlı varlığını temsil etmektedir. Bu fermanlar Budizmin Hindistan tarihinin en güçlü krallarından birinin desteğinde ilk geniş yayılımını en ufak ayrıntısına kadar tanımlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Seleukos</span>

I. Seleukos Nikatōr Büyük İskender'in Makedon kumandanı. İskender'in ölümünden sonra başlayan Diadoki Savaşları'nda Seleukos, Seleukos hanedanını ve Seleukos İmparatorluğu'nu kurmuştur. Krallığı İskender'den sonra kurulan devletler arasında Roma yayılmasına karşı en uzun süre direnen ülkelerden biridir. Mısır'daki Ptolemaios Krallığı Seleukosların çöküşünden sonra 34 yıl daha dayanabilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gupta İmparatorluğu</span>

Gupta İmparatorluğu, MS 4. yüzyılın başlarından MS 6. yüzyılın sonlarına kadar var olan eski bir Hint imparatorluğuydu. Zirvesinde, yaklaşık MS 319'dan 467'ye kadar, Hindistan Yarımadası'nın çoğunu kapsıyordu. Bu dönem tarihçiler tarafından Hindistan'ın Altın Çağı olarak kabul edilir. İmparatorluğun yönetici hanedanı, kral Sri Gupta tarafından kuruldu; hanedanın en önemli yöneticileri Chandragupta I, Samudragupta, Chandragupta II ve Skandagupta idi. MS 5. yüzyıl Sanskrit şairi Kalidasa, Guptaların hem Hindistan içinde hem de dışında, Parasikas, Hunas, Kambojas krallıkları, batı ve doğu Oxus vadilerinde bulunan kabileler olan Kinnaras, Kiratas ve diğerleri dahil olmak üzere yaklaşık yirmi bir krallığı fethettiğini söyler.

<span class="mw-page-title-main">Brahmi alfabesi</span>

Brahmi alfabesi, ünlüleri ünsüz sembollerle ilişkilendirmek için bir aksan işaretleri sistemi kullanan bir abugidadır. Yazı sistemi, Maurya döneminden erken Gupta dönemine kadar yalnızca nispeten küçük evrimsel değişiklikler geçirdi ve MS 4. yüzyılda bile okuma yazma bilen bir kişinin Maurya yazıtlarını hala okuyabildiği düşünülmektedir. Bundan bir süre sonra, orijinal Brahmi yazısını okuma yeteneği kayboldu. En eski ve en iyi bilinen Brahmi yazıtları, kuzey-orta Hindistan'daki Asoka'nın MÖ 250-232'ye tarihlenen kayaya oyulmuş fermanlarıdır. Brahmi'nin deşifresi, 19. yüzyılın başlarında, Hindistan'daki Doğu Hindistan Şirketi yönetimi sırasında, özellikle Kalküta'daki Bengal Asya Topluluğu'nda, Avrupa'nın akademik ilgisinin odak noktası haline geldi. Brahmi, Cemiyetin sekreteri James Prinsep tarafından 1830'larda Cemiyetin dergisinde yayınlanan bir dizi bilimsel makalede deşifre edildi. Buluşları, diğerleri arasında Christian Lassen, Edwin Norris, H. H. Wilson ve Alexander Cunningham'ın epigrafik çalışmalarına dayanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hintler</span> Hindistan vatandaşları veya sakinleri

Hintler veya Hindistanlılar, geniş anlamda etnik vurgu yapmayan Hindistan vatandaşları, dar anlamda ise anadili Hintçe olan etnik grup. Türkçede Hint kelimesi esas olarak hem Hintler hem de Hint toprakları (Hindistan) için kullanılır. İngilizcede Hintler için kullanılan Indian kelimesi Yeni Dünya'nın keşfinden sonra Kızılderililer için de kullanılmaya başlanmış, son dönemlerde ise bu ikili karışık anlamı bertaraf etmek için Kızılderililer American Indian tamlamasından kısaltma Amerindian adıyla da anılmaktadır. 1 milyar 250 milyonluk nüfuslarıyla dünya nüfusunun %17,31 kadarını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Harşa Vardhana</span> Pushyabhuti Hanedanına mensup Hint imparatoru

Harşa Vardhana, 606 ile 647 yılları arasında başkent Kanauc'tan Kuzey Hindistan'ı yöneten, Pushyabhuti Hanedanına mensup Hint imparatorudur. Prabhakara Vardhana'nın oğlu ve Rajva Vardhana'nın küçük kardeşidir. Thanesar ve daha önceden 'Doğu Pencap' olarak bilinen Haryana kralıdır. İmparatorluğu en geniş sınırlarında iken Pencap bölgesi, Gucerat, Bengal, Odişa ve Narmada Irmağının kuzeyinde kalan bütün Hint-Ganjetik ovasını kaplamaktaydı. Kendisinden önce gelen Gupta İmparatorluğu'nun 6. yüzyılda çöküşünden sonra, Kuzey Hindistan küçük cumhuriyetlere ve Gupta yöneticileri tarafından yönetilen monarşik devletlere bölündü. Harşa daha sonradan Budizm'i kabul etmişti. Pencap'tan orta Hindistan'a kadar oluşmuş küçük cumhuriyetleri birleştirdi ve bu devletlerin temsilcileri Nisan 606'daki toplanmalarında Harşa sadece 16 yaşında iken O'na mihrace sıfatını vererek kraliyet tacını giydirdiler. Harşa Kanociya'ya ait oldu. Bütün kuzey Hindistan'ı kontrolü altına aldı. Sağlanan barış ve refah ortamı içinde Harşa'nın sarayı uzak ve geniş bir alandan bilginleri, sanatçıları ve dinsel ziyaretçileri çeken kozmopolit bir yer durumuna geldi. Çinli gezgin Xuan Zang, Hindistan'da kaldığı 13 yılın (630-643) 8 yılını Harşa'nın sarayında geçirdi. Burada çok sayıda bilgiler içeren yazılar kaleme aldığı notlarında Harşa'nın adilliğinden ve cömertliğinden uzun uzun anlatılar yaptı. Xuan Zang'ın notları sayesinde günümüzde Harşa, Asoka'dan sonra ve 12. yüzyıla kadar olan yöneticiler arasında hakkında en çok bilgi sahibi olunan hükümdarlardan birisi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Asya tarihi</span> Kıta Tarihi

Asya tarihi, Asya'nın çeşitli bölgelerinde, merkezi Avrasya bozkırlarındaki duruma bağlı olarak daha fazla veya daha az bağlama sahip Doğu Asya, Güney Asya ve Orta Doğu'nun tarihi olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Greko-Budizm</span>

Greko-Budizm veya Grek Budizmi, MÖ 4. yüzyıl ile MS 4. yüzyılları arasında Baktriya ve Hindistan altkıtasında gelişmiş, Helenistik kültür ve Budizm arasındaki kültürel senkretizmdir. Bu etkileşim, İskender'in Yunan birlikler ile Hindistan'a yaptığı seferlerin kültürel bir sonucudur.

<span class="mw-page-title-main">Grek-Baktriya Krallığı</span>

Grek-Baktriya Krallığı, Orta Asya'daki Baktriya ve Soğdya'yı MÖ 250'den 125'e kadar kontrol etmiş, Hint-Yunan Krallığı ile birlikte Helenistik dünyanın en doğusundaki devlet. Günümüz Afganistanının kuzeyinde merkezlenmiştir. Devletin günümüzdeki doğu Afganistan ve Pakistan'a MÖ180'de genişlemesi, MS 10'a kadar devam edecek Hint-Yunan Krallığı'nı kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Pakistan tarihi</span>

Pakistan coğrafyasında gerçekleşmiş olayları kapsar. Pakistan 14 Ağustos 1947'de bağımsızlığını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Endonezya tarihi</span>

Endonezya tarihi Endonezya'da meydana gelen olayları kapsar. Endonezya çok uluslu yapıda bir ülkedir. İlk defa insanlar Asya üzerinden gelmiştir. Çağlar boyunca Bizans, Çin, Hindistan ve Araplar için önemli bir ticaret noktası oldu. Portekiz ve Hollanda tarafından kolonileştirildi. Japon işgalinin ardından gene Hollanda sömürgesine girdi. Ahmet Sukarno ile birlikte bağımsızlığını kazandı.

Sömürge Hindistanı, Keşifler Çağı sırasında Hint alt kıtasının Avrupalı sömürgeci güçler tarafından işgal edilen kısmıdır. Keşifler Çağı boyunca Portekiz, Hollanda Cumhuriyeti, İngiltere, Fransa ve Danimarka-Norveç gibi Avrupalı güçler Hindistan alt kıtasının Sömürge Hindistan'ı olarak bilinen bölümlerini işgal edip sömürgeleştirmiştir. Bu ülkeler, özellikle baharat ticareti yoluyla zenginlik ve refah elde etmeye çalıştılar. Amerika kıtasının kolonileştirilmesi, Hindistan'da zenginlik arayışıyla motive edildi. Vasco da Gama, 15. yüzyılın sonlarında Afrika'yı dolaşarak Hindistan ile doğrudan ticareti yeniden kuran ilk Avrupalı oldu. Seylan'da bir üsse sahip olan Hollandalılar da Hindistan'a doğru genişleme girişiminde bulundular ancak Colachel Savaşı'nda Travancore Krallığı tarafından yenilgiye uğratıldılar. Avrupalı güçler 17. yüzyılın başlarında Hindistan'da ticaret merkezleri kurdular ve Babür ve Maratha İmparatorlukları zayıfladıkça birçok istikrarsız Hint devletini manipüle edip kontrol altına almayı başardılar. 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyılın başlarında İngiltere ve Fransa, hem vekil yöneticiler hem de doğrudan askeri müdahale yoluyla Hindistan'da hakimiyet mücadelesi verdi. Nihayetinde İngiltere Hindistan'ın büyük bir bölümünün kontrolünü ele geçirdi ve Hindistan "İngiliz tacının mücevheri" olarak anılmaya başlandı. Hindistan 1947 yılında bağımsızlığını kazanmış ve Hindistan Dominyonu ile Pakistan Dominyonu olarak ikiye bölünmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Chandragupta Maurya</span>

Chandragupta Maurya M.Ö. 322 yılında, henüz 25 yaşındayken kendi adıyla anılan Maurya İmparatorluğu'nu kurar. Maurya'nın kariyeri eski çağ Hindistan tarihine ışık tutar. Onun sayesinde ilk kez bir hükümdarın asası altında Hindistan'ın en büyük politik birleşimi olmuştur.