Matchbox

Matchbox, kibrit kutusuna benzer kutularda satılan oyuncak otomobil modelleri. Günümüzdeki sahibi Mattel Inc. firmasıdır.

Matchbox (Kibrit Kutusu) ismi gerçekte üretici firmanın adı değil, 1953 yılında İngiliz Lesney firması tarafından yaratılan tescilli bir markadır. En önemli özelliği model arabalarının detaylı ve gerçekçi olmalarına karşın ilk satış fiyatının düşük (dünya genelinde 1 USD civarında) olmasıdır. Bu sayede ilgi görmüş ve yaygın olarak satılmıştır.

Tarihçe

Kuruluş Yılları: Lesney Firması, Matchbox isminin ortaya çıkışı

Lesney firması 2. Dünya Savaşı'ndan hemen sonra endüstriyel kalıp döküm üretimi yapmak üzere kurulmuştu. Firma kurucuları Leslie Smith ile Rodney Smith'in ön adlarının birleşimi Lesney ismini yaratmıştır. Lesney, Londra’nın doğusundaki Homerton bölgesinde yerleşmişti. Basit ancak ilginç bir gelişme ile kurulduktan kısa bir süre sonra firma 1953 yılında oyuncak üretmeye başlayacaktır. Firmanın tasarımcısı ve ortağı Jack Odell, fabrikada kızı için kalıp döküm bir oyuncak üretir. O tarihte İngiltere’de çocukların okula oyuncak getirebilme izni, getirilen oyuncağın “kibrit kutusuna sığması” ile kısıtlanmıştır. Odell'in kızı için tasarlayıp üretmiş olduğu asfalt silindiri, damperli kamyon ve beton mikseri 1-75 serisinin ilk üç modelini oluşturacaktır.

Odell'in ürettiği oyuncağı kibrit kutusuna koyması yöntemi, pazar arayışı içinde olan firmanın 30 yıllık geleceğini belirler. “Matchbox” ismiyle oyuncak üretimine başlanır. Oyuncaklar gerçekten de kibrit kutusunun boyutlarına yakın kutularda satılmaktadır.

Model yelpazesi

Matchbox'ın başlıca ürünü “1-75” adı verilen otomobil, kamyon ve otobüslerden oluşan seridir. 1-75 serisi 75 adet modelden oluşur. Yeni bir model üretildiği zaman içlerinden bir tanesinin üretimi durdurulur, numarası yeni gelene verilir. 1950'lerin ortasından 1982'ye kadar üretilen modellerde model numarası araçların tabanında yer alır.

Bundan sonra gelen ikinci model ailesi “Models of Yesteryear”(Geçmişin Modelleri) olmuştur. Adından da anlaşılacağı üzere bu seride otomobil çağının başlangıcındaki klasik otomobilleri yer alır. Bu seri koleksiyonerlere yönelik üretilmiştir.

Lesney, 1969 senesinden itibaren piyasada rekabetin artması üzerine, uçak(Sky Busters), gemi (Sea Kings), tank, jip, panzer gibi savaş araçları (Battle Kings) ve büyük ölçekli araba modelleri (Super Kings ve Speed Kings) gibi serileri de üretmişti.

Ölçek

Modellerin ölçeği için basit bir çözüm geliştirilmiştir. Modellerin sabit bir ölçeği yoktur ancak sabit uzunlukları vardır. Genele bakıldığında iki ana ölçeğin yaygın olarak kullanıldığı görülür.

1-75 serisi, alt grupları Regular Wheels, Superfast serileri gibi küçük modeller genellikle 1:64 ölçeğiyle üretilmiştir. Bu ölçeğin uygun olmayacağı kamyon, otobüs gibi modellerde 1:100'ün üzerine çıkılarak modelin uzunluğunun aynı kalması sağlanmıştır. 1-75 serisi modelleri 1968'e kadar yaklaşık 5 cm uzunluğa sahiptir. 1968'den günümüze kadarsa modeller yaklaşık 7 cm uzunluğa sahip olacak biçimde üretilmiştir.

Speed Kings, Super Kings ve Models of Yesteryear gibi büyük modellerde ölçek genellikle 1:43'tür. Modellerin uzunluğu 9–10 cm. arasında değişir.

Galeri

Kaynakça

Falkensteiner, Christian (2007), http://www.mboxcommunity.com/cfalkens/index.html 11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Mack, Charlie (2004), The Big Book of Superfast Matchbox Toys: 1969-2004: Product Lines and Indexes, Schiffer Book for Collectors.
Mack, Charlie (2005), Encyclopedia of Matchbox Toys, Schiffer Book for Collectors
Özgen, Sinan (2007), "Kibrit Kutusu'ndaki Otomobiller", Yapı Dergisi Sayı 311, İstanbul, s. 118,
Paolo Rampini, The Golden Book of modelcars 1900-1975, Edizioni P.R. 1995 .