Maskeli Balo

Maskeli Balo
	; Maskeli Balo'dan sonra düello; (Ressam:Jean-Leon Gerome)
Özgün isim	Un ballo in maschera
Müzik	Giuseppe Verdi
Libretto	Antonio Somma
Gala	17 Şubat, 1859
İlk gösterim yeri	Teatro Apollo, Roma, İtalya
Oyuncular	Riccardo: Warwick Baronu ve Boston valisi ; veya Gustavo: İsveç Kralı, tenor; Amelia: Renato'nun karisi, Riccardo'yu sevmekte, soprano; Renato (veya Anckarström Kontu): Amelia'nin kocasi; Riccardo'nun katibi, bariton; Oscar: genc hizmetli, soprano; Ulrika (veya Madam Arvidsson): bir kahin, kontralto; Bir hakim: tenor; Silvano (veya Kristiano): bas; Amelia’nin uşaği: tenor; Samuel (veya Ribbing Kontu), bas; Tom (veya Horn Kontu): bas;

Festival ve karnaval türü için Maskeli balo sayfasına bakın

Maskeli Balo (İtalyanca: Un ballo in maschera) Giuseppe Verdi tarafından bestelenen üç perdelik bir opera eseridir. Eserin librettosu Antonio Somma tarafından hazırlanmıştır. Prömiyeri Roma′da Teatro Apollo′da 17 Şubat 1859'da yapılmıştır.

Bu opera birçok opera evi repertuvarında bulunup zaman zaman sahnelenmeye devam etmektedir. Türkiye'de ilk sahnelenmesi 1940'lı yıllarda Ankara Devlet Operasında yapılmıştır. Librettonun Türkçeye çevirisi Saadet İkesus tarafından hazırlanan opera çeviri eserleri arasındadır.

Eser ilk planlandığı zaman, İsveç Kralı Gustav III'un bir komplo suikaste maruz kalıp öldürülmesini incelemek hedefi ile hazırlanmakta iken değişik İtalyan devletleri sansür idarelerinin karışması nedeniyle konu değişmiş ve tarihsel gerçeklerden uzaklaşmıştır. 17. yüzyılda bir hayali Boston Koloni valisinin bir komplo ile bir maskeli balodan sonra bir düello yapılmaya zorlanıp düelloda yaralanıp ölmesi şekline sokulmuştur.

Eser incelediği konu ve sonucu bakımdan bir trajedidir. Fakat konunun işlenmesi çok ustaca yapılmış ve kara bir trajedi yanında yapılan ince alaylarla bir parlaklık kazanmıştır.

Hazırlanışı

Operanın konusu 1833'te, Fransız oyun yazarı Eugène Scribe tarafından yazılmış Gustav III adlı oyundan alınması planlanmıştı. Bu eserin konusu gerçekte 1792'de İsveç Kralı Gustav III'ün bir komplo sonucu suikaste maruz kalıp bir maskeli balodan sonra bir düelloda yaralanıp 13 gün sonra yaralarından dolayı ölmesidir. Scribe oyununda bu gerçekleri ve olaya karışan kişilerin asıl isimlerini kullanmış, ama oyunun büyük bir kısmı yazarın hayalinden ortaya çıkartılmıştı. Bu oyunun kapsadığı konular ve kişiler açıkça ilgilenen herkes tarafından bilinir halde idi. Ayrıca bu oyunu diğer opera bestecileri de (örneğin "Auber") asıl metin olarak kullanmıştı.

Verdi bu eseri kullanıp bir opera hazırlamak için Napoli'deki Teatro San Carlo bir anlaşma yapmıştı. Fakat Napoli Krallığı sansür idaresi yakın zamanlarda bir Avrupa ülkesinde hüküm süren bir kralın bir suikastle öldürülmesini devlete siyasal bakımdan zararlı olacağı nedeniyle sansürden geçirmek istedi. Verdi bazı değişmeleri yapmayı kabul etti. Fakat sansürün diğer değişikliklerini uygun görmeyerek kontratını feshetti ve Napoli'deki tiyatro bunun için dava açtığından onlar aleyhinde karşı bir dava açtı. Bu karmaşık hukuki çatışmalar sonucunda sansür nedeniyle yapılan anlaşmanın geçersiz olduğu kararı alındı ve Verdi bu sefer hazırladığı eseri Roma'da Roma Operası ile anlaştı.

Fakat bu defa Roma sansür idaresi operanın zaman ve mekânının uygun olmadığını belirtti. Bunun üzerine eserini bir kenara bırakmaktansa Verdi eserin mekânını ve zamanının değiştirilmesini uygun buldu. Bu nedenle işlenen olay 18. yüzyıl Avrupası'ndan 17. yüzyılda Boston'a, o şehrin bir İngiliz kolonisi olduğu döneme nakledilmiştir. Suikaste maruz kalan kişi bir Avrupa ülkesi kralı olmaktan çıkartılıp bir koloni valisi olan Riccardo, Warwick Kontu, olarak adlandırılmıştır. Buna uygun olarak oyuncuların isimleri de değiştirilmiştir.

Fakat 20. yüzyılın başından itibaren bu operayı sahnelemek isteyen opera evlerinden bir karşı reaksiyon ortaya çıkmış ve özellikle 1935'te Kopenhag Operası yapımı için gerçekte ve Scribe'in oyunda bulunan isimler ve mekân olarak İsveç kullanılmaya başlanmıştır. Sonraki birçok yapım bu yeni geleneği uygulamaktadırlar.^[1]

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde rol, 17 Şubat 1859^[2] (Orkestra şefi: - )
Riccardo, Warwick Baronu ve Boston valisi (veya Gustavo, İsveç Kralı)	tenor	Gaetano Fraschini
Amelia, Renato'nun karisi, Riccardo'yu sevmekte	soprano	Eugenia Julienne-Dejean
Renato (veya Anckarström Kontu), Amelia'nin kocasi Riccardo'nun katibi	bariton	Leone Giraldoni
Oscar, genc hizmetli	soprano	Pamela Scotti
Ulrika (veya Madame Arvidson), bir kahin	kontralto	Zelina Sbriscia
Bir hakim	tenor	Giuseppe Bazzoli
Silvano (veya Kristiano)	bas	Stefano Santucci
Amelia'nin uşaği	tenor	Luigi Fossi
Samuel (veya Ribbing Kontu)	bas	Cesare Rossi
Tom (veya Horn Kontu)	bass	Giovanni Bernardoni

Konu özeti

Mekân: İsveç veya Boston, ABD .

Zaman: İsveç 1792, veya Boston: 17. yüzyıl sonu.^[3]

I. Perde

1. Sahne: Riccardo sarayında bir halka açık toplantı. Katılanlanların çoğu kralın destekçisi fakat aralarında kralın düşmesini isteyen düşmanları da bulunmakta

Riccardo verilmekte olan bir maskeli baloya davet edilecek misafirler listesini incelemektedir. Listede sevdiği kadın olan Amelia'nın ismi de bulunmasından çok sevinir. (Riccardo Arya: La rivedrà nell'estaşı - "Onun yüzünü büyük sevinçle göreceğim.") Amelia danışmanı ve arkadaşı ola Renato'nın karısıdır. Renato huzuruna geldiği zaman, Riccardo'yu kendisine karşı gelişen bir komplo hakkında ikaz eder. (Renato arya: Alla vita che t'arride- "San bahsedilmiş hayat için"). Fakat Riccardo bu ikaza umursamaz.

Sonra Riccardo önüne büyücülükle de itham edilen bir kahin olan Ulrica aleyhinde bir şikayet mektubu getirilir. Bir yörel hakim onun sürgüne gönderilmesini istemektedir. Fakat valinin genç hizmetlisi olan Oscar bu kadını müdafaa eder (Oscar aria: Volta la terrea - "Bu somurtkan sürat"). Riccardo durumu kendisi araştırmaya karar verir ve mahkeme üyelerine ait bir kıyafete değiştikten sonra kendini Ulrikca'nın ikamet ettiği evin kapısı önünde bulmalarını söyler.

2. Sahne: Ulrica’nın ikamet ettiği ev

Ulrica büyü gücü ile fenalıkları çağırmaktadır. (Ulrica: Re dell'abisso, affrettati - "Cehennem kralı daha çabuk olmalı") Bir balıkçı kıyafetine bürünmüş olan Riccardo herkesten önce Ulrica evi önüne gelir. Amelia'nın da Ulrica'nın evine gelmekte olduğunu görünce hemen saklanıp olanı biteni gözetlemeye başlar. Ulrica'yı yalnız gören Amelia Riccardo'ya karşı duyduğu sevginin kendine büyük eziyet verdiğini itiraf eder ve Ulrica'dan kalbine biraz refah getirmek için bir çare bulmasını ister. Ulrica bazı büyüsel güçleri olan bir otu arayıp bulmasını söyler. Riccardo Amelia'nın bu otu bulduğu zaman yanında bulmaya karar verir. Amelia ayrılır.

Riccardo ortaya çıkıp oraya gelen diğer bütün saraylılarla Ulrica'nın evine girer. Ulrica'dan fal bakıp kendine ne olacağını söylemesini ister. (Ricardo Arya: Di' tü se fedele - "Söyle! Acaba deniz beni sadıkhane bekliyor mu") Ulrica hemen sonradan kendisinin elini ilk sıkacak kişinin onu öldüreceğini söyler. Riccardo bu önbiliciliği kahkahalarla alaya alır. Etrafında bulunan saraylılara elini sıkmak için uzatır, ama hiçbiri elini sıkmayı kabul etmez. Tam o sırada Renato gelir ve Riccardo'nun uzatmış olduğu elini hemen sıkar. O zaman Riccardo'nun şehir valisi olduğu açıklanır ve etraftaki halk onu alkışa başlar.

II. Perde

Amelia' korkularını yenerek, Ulrica'nın salık verdiği otu toplamak üzere tek başına gelmiştir. (Amelia Arya: Ma dall'arıdo stelo divulsa - "Eğer bu işe yaramaz saplardan") Burada onunla buluşmaya kararlı Riccardo'yu görünce şaşırır. Şimdi ikisi de birbirlerine âşık olduklarını itiraf ederler. Fakat beklenmedik bir şekilde Renato'da gelir. Amelia daha kocası yakınlaşmadan yüzüne eşarbını bir peçe gibi örter. Renato Riccardo'ya aleyhinde komplo kuranların kendini kovaladıklarını ve hayatını kurtarmak için oradan kaçması gerektiğini bildirmek için gelmiştir. Riccardo hemen oradan ayrılır. Ancak peçeli kadını hiç hüviyetini sorup öğrenmeden şehre götürmesini Renato'dan rica eder. Komplo suikastçıları gelirler ve Renato'ya hücum ederler. Kavga sırasında Amelia'nın peçesi düşer. Renato Amelia ile Riccardo arasında bir zina ilişkisi olduğunu sanmaya başlar. Komploculardan Tom ve Samuel'e kendisini ertesi gün görmelerini söyler.

III. Perde

1. Sahne: Renato’nun evi

Renate karısı Amelia'yı kendini aldattığı ve namusunu yerlere batırdığı için öldürme kararı almıştır. Amelia kendini masum olduğunu iddia eder ve oğlunu son bir defa görmesine izin vermesi için yalvarır. (Amelia Arya: Morrò, ma prima in grazia - "Öleceğim ama son bir isteğim var"). Renate buna inanır ve bu şerefsizliği Amelia değil Riccardo'nun ortaya çıkardığını ve bu nedenle onun ölümü hak ettiğini bildirir. (Renato Arya: Eri tü che macchiavi quell'anima - "Bu ruhu lekeleyen sendin").

Komplocular Tom ve Samuel gelir ve Renato onlarla birlikte hareket etmek istediğini bildirir ve eğer onları aldatırsa ufak oğlunun hayatını almaya hak kazanacaklarını söyler. Riccardo'yu kim öldüreceğine tespit etmek için aralarında bir kura çekmeye karar verirler. Amelia kurayı çekmeye ve kurayı kazanın ismini açıklamaya zorlanır: kazanan Renato'dur.

Riccardo'nun genç hizmetlisi Oscar maskeli baloya davetler ile gelir. Komplocular suikastın burada yapılması üzerine anlaşırlar.

2. Sahne: Balo

Riccado görev hissi ve bir kadına olan aşkı arasında bocalamaktadır. Sonunda görev aşktan üstün gelir ve aşkından vazgeçerek Amelia ve kocası Renato'yu İngiltere'ye geri göndermeye karar verir. (Riccardo arya: Ma se m'è forza perderti - "Fakat seni kaybetmeye zorlanırsam").

Maskeli baloya Riccardo'nun hangi kıyafetle geleceğini Renato Oscar'dan sorup öğrenir. Oscar önce bunu ifşa etmeyi reddeder (Şaper vorreste - "Ne elbise giydiğini öğrenmek mi istiyorsun"). Fakat sonunda söyler: Riccardo bir siyah pelerin giyip üstünde bir kırmızı kurdele taşıyacaktır. Baloda Riccardo Amelia'yı tanımayı başarmıştır ve ona verdiği kararı bildirir. Tam birbiriyle elveda etmeye hazırlanırken Renato gelir ve elindeki kamayı Riccardo'ya saplar. Ağır yaralı Riccardo, Amelia'ya aşık olmakla beraber hiçbir zaman birlikte olmadıklarını ve onun evlilik yeminine karşı bir şey yapmadığını açıklar. Bütün komploya karışanları af eder. Bütün arkadaşlarına ve vatanına veda ettikten sonra hayatına gözlerini kapar.

Önemli müziksel parçalar

I. Perde

La rivedrà nell'estasi - Riccardo
Alla vita che t'arride - Renato
Volta la terrea - Oscar
Re dell'abisso, affrettati- Ulrica
È scherzo od è follia- Ensambl

II. Perde

Ma dall'arido stelo divulsa - Amelia
Non sai tu che se l'anima mia - Riccardo ve Amelia
Ve', se di notte qui con la sposa- Ensambl

III. Perde

Morrò - ma prima in grazia - Amelia
Eri tu che macchiavi quell'anima- Renato
Dunque l'onta di tutti sol una - giuramento
Di che fulgor, che musiche- üçlü Oscar, Amelia ve Renato
Ma se m'è forza perderti - Riccardo
Saper vorreste - Oscar
Ah, perché qui! fuggite... - Amelia ve Riccardo
Ella è pura: in braccio a morte- Finale ensambl

Seçilmiş ses kayıtları

Yil	Roller (Riccardo, Amelia, Renato, Oscar, Ulrica)	Orkestra şefi, Opera evi ve orkestra	Marka
1954	Jan Peerce, Herva Nelli, Robert Merrill Virginia Haskins	Arturo Toscanini, NBC Senfoni Orkestrasi Robert Shaw Chorale	Audio CD: RCA Victor
1956	Giuseppe di Stefano, Maria Callas, Tito Gobbi Eugenia Ratti, Fedora Barbieri	Antonino Votto, Orchestra e Coro del Teatro alla Scala di Milano	Audio CD: EMI Classics
1961	Carlo Bergonzi, Birgit Nilsson, Cornell MacNeil, Sylvia Stahlman, Giulietta Simionato	Georg Solti, Coro e Orchestra dell'Accademia di Santa Cecilia	Audio CD: Decca
1966	Carlo Bergonzi, Leontyne Price, Robert Merrill, Reri Grist, Shirley Verrett	Erich Leinsdorf RCA Italiana Opera Korosu ve Orkestrası	Audio CD: RCA Victor
1975	Plácido Domingo, Katia Ricciarelli, Piero Cappuccilli, Reri Grist ??	Claudio Abbado, Royal Opera House Orkestra ve korosu	DVD: Kultur Video
1979	José Carreras, Montserrat Caballé, Ingvar Wixell, Sona Ghazarian, Patricia Payne	Sir Colin Davis, Royal Opera House Orkestra ve korosu	Audio CD: Philips Kat: 426 560-2
1980	Plácido Domingo, Katia Ricciarelli, Renato Bruson, Elena Obraztsova ??	Claudio Abbado, Teatro alla Scala Orkestra ve korosu	Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: 453 148-2
1990	Plácido Domingo, Josephine Barstow, Leo Nucci, Sumi Jo ??	Georg Solti, Viyana Devlet Operasi, Viyana Filarmonik Orkestrası	DVD: TDK Video Kat: 8 24121 00109 4

Not: "Kat:" ses kayıt şirketinin verdiği katalog numarası

Medya

Maskeli Balo eserindeki I. Perde'de ansambl şarkı olan "È scherzo od è follia" Enrico Caruso, Frieda Hempel, Maria Duchêne, Andrés de Segurola and Léon Rothier tarafından icra edilmekte (1914):

Kaynakça

^ Holden, Amanda (ed.) (2001), The New Penguin Opera Guide, New York: Penguin Putnam, say. 999. ISBN 0-14-029312-4
^ Orijinal şarkıcılar listesi kaynağı: Budden,Julian: The Operas of Verdi (Cassell), C.2, say. 360.
^ Konu özeti uyarlama kaynağı: Melitz,Leo The Opera Goer's Complete Guide, 1921 edisyonu.