Masiakasaurus
| Masiakasaurus | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||
|
Masiakasaurus (anlamı: hırçın kertenkele) Geç Kretase döneminde Madagaskar'da yaşamış noasaurid bir teropod cinsidir. Alt çenesinin önünde yer alan ve nadir görülen farklı diş yapılarıyla ünlüdür.
Köken bilim
Bu dinozorun cins adı Malgaşça hırçın anlamına gelen masiaka sözcüğüyle Antik Yunanca kertenkele anlamına gelen sauros sözcüğünün birleştirilmesinden oluşmuştur. Tür adının ise öyküsü oldukça ilginçtir. 1999'da Madagaskar'daki kazılarda görev alan ekip üyeleri dinlenme anlarında rock müzik dinliyorlardı. Ünlü müzisyen Mark Knopfler'in o zaman dağılan müzik grubunu dinledikten sonra kazı ekibi tesadüfen bu ilginç etçil dinozorun kalıntılarını buldu ve bunun üzerine araştırma grubunun bir üyesi olan Cathy Forster, bu canlının tür adını verme önerisiyle Mark Knopfler'in onurlandırılması gerektiği belirtmiştir. Öneriyi kabul eden grup geleneklere biraz aykırı olarak canlıya M. knopfleri adını vermiştir.[1]
Keşif
1999'da S. Sampson ve ark. tarafından Madagaskar'ın kuzeybatısında Berivotra köyü yakınlarında Geç Kretase yaşlı Maevarano Oluşumunun tek bir stratigrafik katmanında yer alan 93-18 bölgesinde 3 m²'lik bir alanda izole kalan fosil örnekleri bulunmuştur.[1] Holotip olan sağ alt çene UA 8680 dahil tüm iskelet yapıları buradan elde edilmiştir. Diğer tanımlanan örnekler de üst çene, alt çene, splenial, omurlar (boyun, sırt, kuyruk sokumu ve kuyruk), kaburganın sırt kısmı, kaval kemikleri, uyluk kemikleri, ayak parmağı kemiği ve el parmağı kemiklerinden oluşur.[2]
Fiziksel özellikler
Gregory S. Paul'un çalışmasına göre Masiakasaurus'un boyu 2 metre, ağırlığı ise 20 kg kadardır.[3]
Masiakasaurus'un en sıra dışı özelliği kafatasında yatmaktadır. Ön dişleri dikkat çekici biçimde ileriye doğru eğilmiş biçimde konumlanmıştır. Sadece dişlerin konumlanması noktasında değil aynı zamanda heterodont (dişlerin farklı yapıda olması) olması da bu canlının ilginçliklerinden biridir. Alt çenenin ilk dört diş dişi öne doğru çıkıntı yapar ve ilk diş yatayın sadece 10° üzerinde açılıdır. Bu dişler uzun ve kaşık şeklinde olup kancalı kenarlara sahiptir. Zayıf tırtıklı karinaları veya keskin kenarları vardır. Çenenin arka kısmındaki arka dişlerin ardında çentikler daha belirgindir, bunlar aynı zamanda diğer etçil dinozorların daha az olağandışı dişlerine benzeyen kıvrık ve yanal olarak sıkıştırılmış (yandan düzleştirilmiştir) dişlerdir.
Ön dişlerin yuvaları öne doğru yönlendirilecek şekilde alt çenenin kenarı aşağı doğru kıvrılır. Aslında, ilk dişin yuvası, alt çenenin geri kalanının alt kenarından daha aşağıda konumlanmıştır. Alt çenenin arka kenarının alt kısmı, ventral çıkıntı olarak bilinen uzun bir çatal yapısına sahiptir.[4] Bu, çok daha kısa bir ventral çıkıntıya sahip olan abelisauridlerdeki durumdan farklıdır. Diğer taraftan alt çenenin arka kenarının üst kısmı, Majungasaurus ve Carnotaurus gibi abelisauridlerinkine çok benzer.[5] Abelisauridlerin derin ve kısa kafataslarından farklı olarak Masiakasaurus uzun ve alçak kafatası yapısına sahiptirler.[5]
Boynu abelisauridlere görece dardır ve kalın boyun kaburgaları taşır. Pek çok teropodun s şekilli boynu varken, bu kaburgalar Masiakasaurus'un boynunu daha sert yapar, and boynun arkası neredeyse yatay olarak konumlanır, bu durum çok az kıvrılmasına neden olur. Diğer abelisauridlerinki gibi, omurları yoğun şekilde boşlukludur and görece kısa omur dikenleri taşır. Pnömatisite boyun ve daha çok sırt omurlarıyla sınırlıdır, yine de pnömatik boşluklar kafatasında da bulunur.[5]
Diğer ceratosaurlardaki gibi, skapula (kürekkemiği) and omuz kemeri scapulocoracoid adlı tek bir kemikte birleşmiştir. Bu kemik, diğer ceratosaurlarınkine görece bile çok büyük ve geniştir. Korakoid parça (glenoid altı) kıvrık bıçak şeklinde genişlerken, skapula kesimi arkaya doğru incelir. Abelisauridler oldukça ufalmış ön kollara sahipken, noasauridler ve Masiakasaurus uzun ön kollara sahiptirler. Üst kol kemiği narindir ve bilinen el kemikleri görece kısadır. Akraba cins Noasaurus, tıpkı Velociraptor gibi dromaeosauridlerde bulunan kanca biçimli büyük ve kıvrık bir ayak pençesi taşır. Yakın zamanda bu, bir el pençesi olarak yeniden değerlendirilmiştir.
Noasaurus'ta sondan bir önceki pençe, kıvrık raptor pençesinden hemen önce gelir ve Masiakasaurus cinsinde de vardır ve benzer görünümdedir. Büyük pençenin bu cinste olup olmadığı belli değildir. Masiakasaurus cinsinin üyelerinin dört parmaklı olduğu varsayılmaktadır, diğer ceratosaurlardaki gibi ortadaki iki parmak en uzun parmaklardır.[5]
Sınıflandırma
Onun ilk 2001 tanımlamasında Masiakasaurus, Noasaurus ve Laevisuchus cinslerine yakın akraba bazal bir abelisaurid olarak sınıflandırılmıştır. Ertesi yıl Carrano ve ark. (2002)) Masiakasaurus'u noasauridae kladı içine yerleştirdi. Onlar Masiakasaurus'tan gelen karakteristiklerle abelisauroidlerin filogenetik çözümlemelerini yürüttüler. Aşağıda bu evrimsel ilişkiler kladogramda gösterilmiştir.[6]
| Abelisauroidea |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleobiyoloji
Beslenme
Masiakasaurus'un diyeti ile ilgili görüşler onun ilginç diş yapısı nedeniyle hayli yer kaplar. Öndeki devrik dişleri parçalamaya değil avlanmaya uygun görünmektedir. Bu devrik dişlerde keskin köşeler dişlerin tabanındadır ve bu da onların parçalamaktan çok ufak avları tutmaya yaradığını düşündürmektedir. Daha gerideki dişleri teropodlardaki diş yapısına genel olarak benzerdir ve kesmeye ve doğramaya uygundur. Masiakasaurus'un ufak omurgalılarla, omurgasızlarla ve hatta meyveyle beslendiği düşünülmektedir.[4]
Bir Masiakasaurus fosilinde sağ scapulocoracoid üzerinde çürükçüllere veya avlanmaya ait olabilecek yıpranma işaretleri gözlemlenmiştir ve bu işaretler, Masiakasaurus'un Maevarano oluşumundan bilinen büyük abelisaurid Majungasaurus tarafından avlandığı şekilde yorumlanabilir.[5]
Büyüme
Geç Kretase'de Güney kıtalarını domine eden abelisaurid ceratosaurlar arasında en iyi korunmuş ve en tam noasaurid iskeletleri Masiakasaurus'tan gelir. Lee ve O'Connor (2013) tarafından yapılan bir çalışmada Masiakasaurus fosillerinin geniş bir ontojenik gelişim aşaması skalası sunduğu ortaya konmuştur. Masiakasaurus'un alligator'den yüzde 40 hızlı büyümesine rağmen, kuş olmayan dinozorlardan Velociraptor ve Coelophysis gibi cinslerden yüzde 40 yavaş büyüdüğü histolojik incelemeler sonucu belirlenmiştir. Üstelik Masiakasaurus cinsinin küçük boyutlarda yetişkinliğe ulaştığı ortaya konmuştur, bu evrimsel durum ilgili canlının kıt ve kurak mevsimlerde daha az besinle yaşamını sürdürme noktasında optimum dayanıklılık kazanmasını sağlar. Masiakasaurus ortalama 8-10 yılda büyük bir köpek boyutuna ulaşmaktadır.[7]
Kaynakça
- ^ a b Sampson, Scott (2009). Dinozorların Destansı Yolculuğu. İstanbul: Alfa. s. 72. ISBN 978-605-171-148-5.
- ^ Sampson, Scott; Carrano, Matthew T.; Forster, Catherine A. "A bizarre predatory A bizarre predatory dinosaur from theLate Cretaceous of Madagascar from theLate Cretaceous of Madagascar". www.researchgate.com. 18 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. New Jersey: Princeton University Press. ss. 88-89. ISBN 978-0-691-16766-4.
- ^ a b Carrano, Matthew T.; Sampson, Scott D.; Forster, Catherine A. "The osteology of Masiakasaurus knopfleri, a small abelisauroid (Dinosauria: Theropoda) from the Late Cretaceous of Madagascar". www.tandfonline.com/. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e Carrano, Matthew T.; Loewen, Mark A.; Sertich, Joseph J. W. "New Materials of Masiakasaurus knopfleri Sampson, Carrano, and Forster, 2001, and Implications for the Morphology of the Noasauridae (Theropoda: Ceratosauria)" (PDF). 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2022.
- ^ Rauhut, Oliver W. M.; Carrano, Matthew T. "The theropod dinosaur Elaphrosaurus bambergiJanensch, 1920, from the Late Jurassic of Tendaguru, Tanzania". academic.oup.com/zoolinnean. 26 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Lee, Andrew H.; O'Conner, Patrick M. "BONE HISTOLOGY CONFIRMS DETERMINATE GROWTH AND SMALL BODY SIZE IN THE NOASAURID THEROPOD MASIAKASAURUS KNOPFLERI" (PDF). 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2022.
