İçeriğe atla

Masalitler

Masalitler
Masalit
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Ouaddaï Bölgesi (Çad); Batı Darfur (Sudan)
 Çad959.000
 Sudan145,000[1]–350,000[2]
Diller
Masalitçe, Arapça (Çad ve Sudan Şiveleri)
Din
Sünni İslam
İlgili etnik gruplar
Fulaniler, Zaghawalar

Masalit (Masalit dili: masala/masara; (Arapça: ماساليت) batı Sudan ve doğu Çad'da yaşayan etnik bir gruptur. Masalit dilini konuşurlar.

Genel bakış

Masalitler öncelikle Batı Darfur'un başkenti El Cuneyna'da yaşamaktadır, ancak birkaç bin kişi de Sudan'ın doğusundaki El Kasarif ve Güney Darfur'da yaşamaktadır.[3] Ethnologue'a göre, 2011 yılı itibarıyla 350.000'i Sudan'da olmak üzere toplam 440.000 Masalit dili konuşuru bulunmaktadır.[3]

Masalit geleneği kökenlerini Tunus'a dayandırır. Çad üzerinden göç ettikten sonra bugünkü Sudan'a yerleşmişlerdir.[4]

Masalitler aynı zamanda Kana Masaraka/Masaraka, Mesalit ve Massalit olarak da bilinirler. Yer fıstığı ve darı yetiştiren Masalitler öncelikle geçimlik tarımcılardır. Bölgelerinin daha güneyinde, sorgum da dahil olmak üzere çeşitli başka ürünler yetiştirirler. Tipik Masalit konutu konik biçimli olup ahşap ve sazdan inşa edilmiştir.[4]

Masalit kabileleri, 2003 yılında başlayan Darfur Savaşı sırasında Sudan merkezi hükûmetine ve hükûmet yanlısı Cancavid milislerine karşı savaşan isyancı gruplar arasındaydı. Misillemeler ve etnik temizlik iki yıl içinde tahminen 170.000 kişinin ölümüne yol açtı ve sonrasında aralıklı şiddet devam etti. Sudan'daki 2023 iç savaşı'nın bir parçası olarak, Hızlı Destek Güçleri (RSF) (Cancavid'in halefi) Darfur'da yeni bir etnik temizlik harekâtı başlattı. Haziran 2023'te, bir Masalit ve Batı Darfur (eyalet) valisi olan Khamis Abakar, RSF'yi soykırımla suçladı; daha sonra öldürüldü.[5]

Dar Masalit Sultanlığı

Masalit halkı, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında var olan küçük bir devlet olan Dar Masalit sultanlığı altında yaşıyordu. 1874'ten önce Masalitler bölgedeki birden fazla yönetim arasında bölünmüş durumdaydı. Ancak 1874'te Darfur Sultanlığı'nın Osmanlılar ve Mısırlılar tarafından fethedilmesinin ardından Masalit, Hajjam Hasab Allah tarafından bir Sultanlık olarak birleştirildi. Ancak Haccam'ın yönetimi Masalit halkı tarafından baskıcı olarak görüldü.[6] Böylece 1883 yılında[6] Sultanlığın kontrolünü ele geçiren İsmail Abdül Nebi tarafından devrildi.[7]

Dil

Masalitler, Nil-Sahra dilleri ailesi'nin Maban dil grubu'na ait olan Masalit dili'ni konuşurlar.[3] Masalit birkaç lehçeye ayrılır ve Güney Darfur'da konuşulan çeşitlilik Batı Darfur'dakinden farklıdır. Kuzey Masalit lehçesi El Cuneyna'nın doğusunda ve kuzeyinde konuşulur.[3] Masalit dili en çok Marfa, Maba ve Karanga dilleriyle yakın akrabadır. Sözcük dağarcığının %45'ini Marfa, %42'sini Maba ve %36'sını Karanga ile paylaşır.[3]

Masalitlerin çoğu, Nilo-Sahra yerel dilinin ağırlıklı olarak konuşulduğu orta bölge dışında Arapça dilinde iki dillidir.[3] Masalitçe Latin alfabesi kullanılarak yazılır.[3]

Genetik

Hassan ve diğerlerine (2008) göre, Masalitlerin yaklaşık %71,9'u E1b1b baba haplogrubunun taşıyıcısıdır. Bunların %73,9'u V32 alt kümesini taşımaktadır. Yaklaşık %6,3'ü J1 haplogrubuna da aittir. Bu durum, komşu Afro-Asyatik diller-konuşan popülasyonlardan önemli ölçüde babasoylu gen akışına işaret etmektedir. Geriye kalan Masalitler esas olarak Nilotikler arasında yaygın olan A3b2 soyunun (%18,8) taşıyıcılarıdır.[8]

Hassan'a (2010) göre, Masalitler maternal olarak tamamen makrohaplogrup L'nin Afrika kökenli türevlerine aittir. Bu mtDNA kladlarından L0a1 (%14,6) ve L1c (%12,2) soyları en sık görülen soylardır. Bu durum, Masalitlerin atalarının nüfusuna genetik geçişin asimetrik olduğunu ve kadınlardan ziyade Afro-Asya dili konuşan erkekler aracılığıyla gerçekleştiğini göstermektedir.[9]

Önemli Masalit insanları

  • Usumain Baraka (1994 doğumlu), aktivist[10]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Peoples of Darfur". 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023. 
  2. ^ "Masalit". Ethnologue. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2023. 
  3. ^ a b c d e f g "Masalit language" |url= değerini kontrol edin (yardım). Ethnologue. 20 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016. 
  4. ^ a b Olson, James Stuart (1996). The Peoples of Africa: An Ethnohistorical Dictionary. Greenwood Publishing Group. s. 375. ISBN 0-313-27918-7. 13 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016. 
  5. ^ "Genocide returns to Darfur". The Economist. 5 Ekim 2023. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  6. ^ a b Kapteijns, Lidwien (c. 1983). "Bir Sudan Devletinin Ortaya Çıkışı: Dar Masalit, 1874-1905". The International Journal of African Historical Studies. 16 (4). ss. 601-613. doi:10.2307/218268. JSTOR 218268. 
  7. ^ Davies, R. (c. 1924). "THE MASALIT SULTANATE". Sudan Notes and Records. 7 (2). ss. 49-62. JSTOR 41715557. 
  8. ^ Hassan, Hisham Y.; ve diğerleri. (Kasım 2008). "Sudanlılar arasında Y kromozomu varyasyonu: Kısıtlı gen akışı, dil, coğrafya ve tarihle uyum" (PDF). American Journal of Physical Anthropology. 137 (3). ss. 316-323. doi:10.1002/ajpa.20876. PMID 18618658. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016. 
  9. ^ Mohamed, Hisham Yousif Hassan. uofk.edu/bitstream/handle/123456789/6376/Genetic%20Patterns%20of%20Y-chromosome%20and%20Mitochondrial.pdf?sequence=1 "Genetic Patterns of Y-chromosome and Mitochondrial DNA Variation, with Implications to the Peopling of the Sudan" |url= değerini kontrol edin (yardım) (PDF). University of Khartoum. Erişim tarihi: 21 Eylül 2016. []
  10. ^ Haaretz başlık=These African asylum seekers came to Israel alone as kids.Now they could face deportation: 'Israel is part of who I am' https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-these-africans-came-to-israel-as-kids-now-they-could-be-deported-1. başlık=These African asylum seekers came to Israel alone as kids.Now they could face deportation: 'Israel is part of who I am' |url= değerini kontrol edin (yardım).  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)[]

Dış Bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hint-Avrupa dil ailesi</span> dil ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sudan</span> Doğu Afrikada bulunan bir ülke

Sudan, resmî adıyla Sudan Cumhuriyeti, Kuzey Doğu Afrika'da bir ülkedir. Başkenti Hartum, en yüksek nüfuslu şehri Omdurman'dır. Sudan kuzeyden Mısır, kuzey doğudan Kızıldeniz, doğudan Etiyopya ve Eritre, güneyden Güney Sudan, batıdan Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad, kuzey batıdan da Libya'yla çevrilidir. Yüz ölçümü bakımından Afrika'nın en büyük üçüncü ülkesidir. Nil, Sudan'ı Batı ve Doğu Sudan olmak üzere ikiye ayırır. Hartum'un Rafediye bölgesi yakınlarında Beyaz Nehir ile Mavi Nehir birleşir. Sudan'ın ortasından, dış ilişkilerinde kültürel, toplumsal ve ekonomik olarak büyük rol oynayan Nil Vadisi geçer.

<span class="mw-page-title-main">Türk dilleri</span> Çinin batısından, Sibirya ve Doğu Avrupaya dek uzanan bir alana yayılmış dil ailesi

Türk dilleri veya Türkî diller, Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Çin'in batısına dek uzanan bir alana yayılmış ve içerisinde 35 yaşayan dil barındıran dil ailesi. Toplamda yaklaşık 180 ile 200 milyon kişi tarafından konuşulan Türk dillerinin en çok konuşulan lehçesi Türkçe olup tüm Türk dili konuşurlarının %40'ı bu dili konuşmaktadır. Bu dili Azerice, Özbekçe, Uygurca, Kazakça, Türkmence ve Tatarca takip etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Belarusça</span> Belarusun resmî dili olan doğu Slav dili

Belarusça veya Beyaz Rusça, Rusça ile beraber Belarus'un resmî dili. Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri grubunun Doğu Slav dilleri alt grubuna dahil olup toplam konuşan sayısı yaklaşık 7 milyondur. Mevcut Anayasa uyarınca Belarus Cumhuriyeti'nde Rusça ile birlikte iki resmî dilden biridir. Ek olarak, Rusya, Litvanya, Letonya, Polonya ve Ukrayna'nın bazı bölgelerinde bu ülkelerdeki Belaruslu azınlıklar tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Afroamerikalılar</span> Amerika Birleşik Devletlerinde Afrika kökenli ırksal veya etnik grup

Afroamerikalılar veya Siyahi Amerikalılar olarak da bilinen Afrikalı Amerikalılar, Afrika'nın Siyah ırk gruplarından herhangi birinden kısmen veya tamamen gelen Amerikalılardan oluşan etnik bir gruptur. Afrikalı Amerikalılar, Beyaz Amerikalılar ile Hispanik ve Latino Amerikalılardan sonra ABD'deki en büyük üçüncü ırksal veya etnik grubu oluşturmaktadır. "Afroamerikalı" terimi genellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde köleleştirilen Afrikalıların torunlarını ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Aşkenaz Yahudileri</span> Yahudi etnik grup

Aşkenaz/Aşkenazi Yahudileri, İbranice: יְהוּדֵי אַשְׁכְּנַז‎) veya İbranice -im ekinden gelen Aşkenazim, Yahudi-Roma savaşlarından sonra galip gelen Roma tarafından, Anadolu ve İberya üzerinden Avrupa'ya sürgün edilen İbrani kökenli Kenanlı Yahudilerdir.

<span class="mw-page-title-main">İsrail</span> Batı Asyada bulunan bir ülke

İsrail, resmî adıyla İsrail Devleti (İbranice: מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎,

<span class="mw-page-title-main">Kutbşahlar</span> Gülkonda Sultanlığını 1518-1687 arasında yöneten hanedan

Kutub Şah Hanedanı, soyu Türk kökenli Karakoyunlu hükümdarı Kara İskender'e dayanan ve 1512-1687 yılları arasında Hindistan'ın güneyine hakim olmuş hanedan. Behmeni Sultanlığı'nın yıkılmasından sonra Kutbşahlar hanedanı 1512'de iktidara geldi. Bu hanedanın ilk hükümdarı Sultankulu Kutbü'l-Mülk'tür. İngilizce kaynaklarda bu hükümdara genellikle Guli Kutubşah adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Türkiye ilişkileri</span> ikili ilişkiler

Türkiye-İsrail ilişkileri, Türkiye ile İsrail’in, Türkiye’nin İsrail’i tanıdığı Mart 1949 tarihinden sonra kurdukları ikili ilişkilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Darfur Sultanlığı</span>

Darfur Sultanlığı — günümüz Sudan'da sömürge öncesi bir devleti. 1603'ten 24 Ekim 1874'e kadar vardı, Sudanlı savaş ağası Rabih üz-Zübeyr tarafından fethedildi ve yine 1898'den 1916'ya ne zaman İngilizler tarafından fethedildi ve Britanya-Mısır Sudan'ına entegre edildi.

<span class="mw-page-title-main">Abdülfettah el-Burhan</span> Sudanlı politikacı, Sudan Egemenlik Konseyinin başkanı

Abdülfettah Abdurrahman el-Burhan, Sudan'ın fiili yöneticisi olan Sudanlı bir ordu generalidir. Nisan 2019'daki Sudan Devrimi'nin ardından, protestocuların ilk lider Ahmed Avad bin Avf'dan memnuniyetsizliği nedeniyle, kurulduktan bir gün sonra askeri cunta olan Geçici Askeri Konsey'in kontrolü kendisine verildi. Ağustos 2019'da sivillerle imzalanan anayasa deklarasyonu taslağı yürürlüğe girene ve yine başlangıçta el-Burhan'ın başkanlık edeceği kolektif bir devlet başkanı Geçici Egemenlik Konseyi kurulana kadar AGK'nin başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Darfur Savaşı</span>

Darfur Savaşı, Sudan'ın Darfur bölgesinde Şubat 2003'te Sudan Kurtuluş Hareketi (SLM) ve Adalet ve Eşitlik Hareketi (JEM) adlı grupların, Darfur'un Arap olmayan nüfusunu ezmekle suçladıkları Sudan hükûmeti ile savaşmaları sonucunda başladı. Hükûmet, saldırılara Darfur'un Arap olmayan etnik gruplarına karşı etnik temizlik kampanyası yürüterek karşılık verdi. Bu, yüz binlerce sivilin ölümüne yol açtı ve Sudan Devlet Başkanı Ömer el Beşir'in Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından soykırım, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan ithamı ile sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Hızlı Destek Güçleri</span>

Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) daha önce Sudan Hükûmeti tarafından işletilen paramiliter güçlerdir. Darfur'daki Savaş sırasında Sudan hükûmeti adına savaşan ve sivillere yönelik zulümden sorumlu olan Janjaweed milislerinden doğdu ve esas olarak onlardan oluşuyor. Darfur'daki eylemleri, İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre insanlığa karşı suç olarak nitelendiriliyor.

<span class="mw-page-title-main">Darfur Soykırımı</span>

Darfur soykırımı, Sudan'ın batısında devam eden çatışmalar sırasında etnik Darfuri halkının sistematik olarak öldürülmesidir. Aksi yönde iddialar ve Sudan eski devlet başkanı Ömer el-Beşir'ce böyle bir soykırımın olmadığı buradaki katliam olduğu iddia olunan olaylara Sudan ordusunun katılmasının söz konusu olmadığı ve rakamların şişirildiği belirtilsede Fulani, Masalit ve Zaghawa etnik gruplarına karşı yürütülen soykırım iddiaları, önce Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1769 sayılı kararı almasına sonrasına Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) insanlığa karşı suçlar, tecavüz, zorla nakil ve işkence suçlarından şu anki Sudan eski devlet başkanı başta olmak üzere birçok kişiyi itham etmesine yol açmıştır. 2003 ve 2005 yılları arasında tahminen 200,000 kişi öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">2023 Masalit Soykırımı</span>

2023 yılında Sudan Çatışmaları sırasında, Sudan Silahlı Kuvvetlerinden ayrılarak Hızlı Destek Güçleri adı altında örgütlenen birlikler Sudan Hükûmeti ve ordusuna karşı iktidarı ele geçirmek için isyan ettiler. Ülkenin her yanında Sudan Ordusu ile bu birlikler arasında çatışmalar çıktı. Darfur'daki birçok kasabaya sızma yapıp hükûmet güçleri ve Sudan ordusu ile çarpışan isyancı Hızlı Destek Güçleri tarafından aynı zamanda Masalitlere yönelik bir dizi katliam gerçekleştirilmiştir. Bu katliamlar arasında hepsi Masalit sivilleri hedef alan Ardamata katliamı, Misterei katliamı ve El Cuneyna Muharebesi ile birlikte El Cuneyna katliamı bulunmaktadır. Bu katliamlar The Economist, Genocide Watch, ABD'li akademisyen Eric Reeves, ve Khamis Abakar tarafından "soykırım" olarak nitelendirilmiştir. Ancak bu durum halen tartışmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ardamata</span>

Ardamata (Arapça:اردمتا) El Cuneyna, Sudan'ın kuzeydoğusunda bulunan bir köydür. Köy yakınında Sudan Silahlı Kuvvetleri'nin 15. Piyade Tümeni kampı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">El Cuneyna Muharebesi</span>

El Cuneyna katliamı olarak da bilinen El Cuneyna Muharebesi, Sudan'daki Batı Darfur'un başkenti El Cuneyna'nin kontrolü için paramiliter Hızlı Destek Güçleri (RSF) ile Sudan Silahlı Kuvvetleri (SAF) arasında yaşanan bir muharebedir. 25 Nisan 2023'e gelindiğinde çatışmalar yoğunlaştı. Masalit ve Arap olmayan halkların, —Sudan Kurtuluş Hareketi/Ordusu ve Adalet ve Eşitlik Hareketi dahil olmak üzere eski isyancı gruplardan oluşan Ortak Darfur Gücü'nün— tamamı, bizzat hükûmet gücü olan Sudan Silahlı Kuvvetlerini, isyancı RSF ve müttefik Arap milislere karşı desteklemesiyle muharebe kabile hatlarına yayıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ardamata Katliamı</span>

8 Kasım 2023 tarihinde, Sudan, Batı Darfur, Ardamata'da, Hızlı Destek Güçleri ve Cancavid milisleri tahminler değişmekle birlikte 800 ile 1,300 arasında kişiyi katletti. Saldırı Sudan Silahlı Kuvvetleri'nin 15. Piyade Tümeni kampının Çad'a çekilmesinin ardından gerçekleşti. Yaşanan şiddet olayları akabinde 20.000 kişi mülteci olarak Çad'a kaçmak zorunda kalmıştır. Raporlar, özellikle Masalit topluluğunun etnik olarak hedef alındığını göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Misterei Katliamı</span>

27-28 Mayıs 2023 tarihleri arasında, isyancı Hızlı Destek Güçleri'ne (RSF) bağlı silahlı Araplar, El Cuneyna Muharebesi sırasında Batı Darfur'un Misterei kasabasına saldırarak Sudan İttifakı ve Masalit öz savunma gruplarıyla kısa süreli çatışmaların ardından 97 Masalit sivili öldürdü ve kasabayı tahrip etti.

<span class="mw-page-title-main">Hausalar</span>

Hausalar Batı Afrika kökenli bir etnik gruptur. Afro-Asya dil ailesinde Arapçadan sonra en çok konuşulan ikinci dil olan Hausa dilini konuşurlar. Esas olarak Güney Nijer ve Kuzey Nijerya'nın Sahel ve seyrek savan bölgelerinde yaşayan, kültürel olarak homojen bir halktır. Nüfusları yaklaşık olarak 86 milyondur. Hausa dilini konuşan topluluklar Batı Afrika'nın her yerine dağılmıştır ve Sahra'dan geçen geleneksel Hac güzergahı üzerinde de Hausa yerleşimleri bulunmaktadır. Özellikle Agadez kasabası ve çevresinde büyük bir nüfus bulunmaktadır. Hausaların bir kısmı son 500 yıl içerisinde Lagos, Port Harcourt, Accra, Abidjan, Banjul ve Cotonou şehirlerine ve Libya gibi Kuzey Afrika ülkelerine göç etmiştir. Hausaların çoğunun geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Hausa aristokrasisi tarihsel olarak binicilik temelli bir kültür geliştirmişti. Daura, Hausa halkının kültür merkezidir. Kasaba, Hausa gelenek ve kültürün yaşatıldığı en eski kasabadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.