İçeriğe atla

Marta Catellani

Marta Catellani
Milliyetİtalyan
Mezun olduğu okul(lar)Parma Üniversitesi
Tanınma nedeniCatellani reaksiyonu
Kariyeri
DalıKimya
Çalıştığı kurumlarParma Üniversitesi

Marta Catellani, 1997 yılında Catellani reaksiyonunu keşfetmesiyle tanınan İtalyan bir kimyagerdir. 2016 yılında Avrupa Bilimler Akademisi'ne seçilmiştir. Catellani 2019 itibarıyla profesör olarak görev yapıp Organik Kimya Bölümü'ne başkanlık yaptığı Parma Üniversitesi'nden 1971 yılında kimya alanında doktora derecesini almıştır.[1][2][3]

Catellani doktora sonrası eğitimini Chicago Üniversitesi'nde tamamlamıştır. Moskova Devlet Üniversitesi'nde (1992), Pekin Teknoloji Enstitüsü'nde (2004) ve Xi'an Üniversitesi'nde (2004) misafir profesör olarak görev yapmıştır. 2012 yılında Japonya Bilimi Teşvik Derneği'ne üyelik kazanmıştır.[2][3]

Araştırmaları çok adımlı organik reaksiyonlar için katalizör olarak paladyum üzerine odaklanmaktadır.[2][3]

Catellani reaksiyonu

Kimyada sentez olarak bilinen bir uygulama vardır. Bu işlem, daha basit bileşiklerden daha karmaşık kimyasallar oluşturmak için kullanılır. Bu karmaşık bileşikler, çeşitli yetenekleri ve özellikleri nedeniyle tercih edilir. Karmaşık bileşiklerin üretilmesi için daha basit olanların belirli bir şekilde “işbirliği yapması” gerekir. Bu çok zor olabilir ve sabır gerektirir, çünkü bağların kullanım ve özelliklerinin test edilebilmesi için yapılması gereken süre nedeniyle. Yeni bileşiklerin geliştirilmesini ve test edilmesini hızlandırmak için bu sürecin optimizasyonuna ihtiyaç vardır. 1997 yılında Catellani ve ekibi bu süreci optimize etmek için uygun bir yöntem buldular.[4] Catellani, arzu edilen karmaşık bileşiklerin verimini basitleştiren ve artıran bir zincir reaksiyon sürecini keşfetti.[5] Catellani Reaksiyonunun oluşturmak için yoğun olarak kullanıldığı bağlardan biri Karbon-Karbon bağlarıdır.[6] Bu bağlar kararlılıkları ve güçleri nedeniyle tercih edilir.[7] Bu nitelikler bağları daha karmaşık bileşiklerin oluşumunda çok faydalı kılar.[5]

Catellani Reaksiyonu, keşfinden bu yana kimyadaki diğer keşiflere veya gelişmelere kapı açmıştır. Özellikle ilaç dünyasında Catellani Reaksiyonu, ilaçların daha verimli bir şekilde sentezlenmesi ve bunların geliştirilmesine yardımcı olmak için yararlı bir araç olmuştur. Lenoxipen, Catellani Reaksiyonlarının keşfiyle elde edilmesi artık çok daha kolay olan karmaşık bileşiklerden biridir.[8] Bu bileşik, Lignanlar olarak bilinen, ağrının hafifletilmesinde yararlı olan ve kanser hastalarına fayda sağlayabilen bir bileşik grubuna aittir.[8] Catellani Reaksiyonlarının kullanımlarına ilişkin bu örnekler, keşfinin büyük ve dolaylı faydalarını göstermektedir. Kimyacılara göre Catellani Reaksiyonu, yeni bileşiklerin yapımına yönelik prosesi optimize etmeye yarayan bir araçtır. Bu yeni bileşikler kimya yoluyla mümkün olanı ilerletmek için çok önemlidir.

Kaynakça

  1. ^ "European Academy of Sciences - Marta Catellani". www.eurasc.org. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2019. 
  2. ^ a b c "Prof. Dr. Marta Catellani « ISHC 2018" (İngilizce). 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2019. 
  3. ^ a b c Olson, Julie A.; Shea, Kevin M. (17 Mayıs 2011). "Critical Perspective: Named Reactions Discovered and Developed by Women". Accounts of Chemical Research. 44 (5): 311-321. doi:10.1021/ar100114m. ISSN 0001-4842. PMID 21417324. 23 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2023. 
  4. ^ Liu, Ze-Shui; Gao, Qianwen; Cheng, Hong-Gang; Zhou, Qianghui (17 Ekim 2018). "Alkylating Reagents Employed in Catellani-Type Reactions". Chemistry: A European Journal. 24 (58): 15461-15476. doi:10.1002/chem.201802818. ISSN 1521-3765. PMID 30016558. 
  5. ^ a b Yamamoto, Y.; Murayama, T.; Jiang, J.; Yasui, T.; Shibuya, M. (31 Ocak 2018). "The vinylogous Catellani reaction: a combined computational and experimental study". Chemical Science (İngilizce). 9 (5): 1191-1199. doi:10.1039/C7SC04265E. ISSN 2041-6539. PMC 5885779 $2. PMID 29675164. 
  6. ^ Martins, Andrew; Mariampillai, Brian; Lautens, Mark (2010). Synthesis in the Key of Catellani: Norbornene-Mediated ortho C-H Functionalization. Topics in Current Chemistry (İngilizce). 292. ss. 1-33. Bibcode:2010cha..book....1M. doi:10.1007/128_2009_13. ISBN 978-3-642-12355-9. PMID 21500401. 
  7. ^ Wheeler2019-03-18T08:06:00+00:00, Philip. "Creating carbon–carbon bonds via transition metal catalysis". Chemistry World (İngilizce). 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020. 
  8. ^ a b Weinstabl, Harald; Suhartono, Marcel; Qureshi, Zafar; Lautens, Mark (10 Mayıs 2013). "Total Synthesis of (+)-Linoxepin by Utilizing the Catellani Reaction". Angewandte Chemie International Edition in English. 52 (20): 5305-5308. doi:10.1002/anie.201302327. ISSN 1433-7851. PMC 3715096 $2. PMID 23592590. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Organik kimya</span> karbon temelli bileşiklerin yapılarını, özelliklerini, tepkimelerini ve sentez yollarını inceleyen kimya dalı

Organik kimya, organik bileşiklerin ve organik maddelerin yani karbon atomlarını içeren çeşitli formlardaki maddelerin yapısını, özelliklerini ve reaksiyonların bilimsel çalışmasını içeren, kimyanın bir alt dalıdır. Yapının incelenmesi yapısal formüllerini belirler. Özelliklerin incelenmesi, fiziksel ve kimyasal özellikleri ve davranışlarını anlamak için kimyasal reaktivitenin değerlendirilmesidir. Organik reaksiyonların incelenmesi doğal ürünlerin, ilaçların ve polimerlerin kimyasal sentezini ve bireysel organik moleküllerin laboratuvarda ve teorik çalışma yoluyla incelenmesidir.

Georg Wittig Alman kimyager. Wittig reaksiyonunda fosfonyum ilürleri olarak adlandırılan bileşikler kullanılarak aldehit ve ketonlardan alkenlerin sentezi için bir yöntem bulmuştur. 1979 yılında Herbert C. Brown ile birlikte Nobel Kimya Ödülü'nü paylaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Polisülfür</span>

Polisülfürler kükürt atom zincirleri içeren bir sınıf kimyasal bileşiklerdir. Polisülfürler iki ana sınıfa ayrılır: anyonlar ve organik polisülfürler. Anyonlar S2−ngenel formülüne sahiptir. Bu anyonlar hidrojen polisülfürlerin H2Skonjüge bazlarıdır. Organik polisülfürler genellikle RSnR formülüne sahiptir, burada R = alkil veya arildir.

<span class="mw-page-title-main">Enantiyoselektif sentez</span>

Enantiyoselektif sentez ya da asimetrik sentez, bir kimyasal sentez şeklidir. IUPAC, bir veya daha fazla yeni kiralite elementinin bir substrat molekülünde oluşturulduğu ve stereoizomerik ürünleri eşit olmayan miktarlarda üreten kimyasal reaksiyon olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Boran</span> kimyasal bileşik

Trihidridoboron, boran veya borin, BH3 kimyasal formülü ile gösterilen dengesiz ve oldukça reaktif bir moleküldür. Boran karbonilin BH3(CO) hazırlanması, boran kimyasının araştırılmasında büyük rol oynamıştır. Ancak, BH3 molekül türleri çok güçlü Lewis asidilerdir. Sonuç olarak, oldukça reaktifdir ve doğrudan bir akış sisteminde, sürekli olarak üretilen, geçici bir ürün olarak veya lazerle çıkarılmış atomik borun hidrojen ile reaksiyonundan doğrudan gözlenebilir.

<span class="mw-page-title-main">Bölgesel seçicilik</span>

Kimyada, bölgesel seçicilik, kimyasal bağlanma ya da kırma sırasında bir yönün, diğer tüm yönlere tercih edilmesidir. Hangi protonun hangi olası pozisyonlardan hangisini etkileyeceği, örneğin hangi protonun güçlü bir bazın bir organik molekülden soyutlanacağı veya ikame edilmiş bir benzen halkası üzerinde başka bir ikame edicinin ekleneceği gibi birden fazla pozisyonun etkileneceği durumlarda uygulanır.

<span class="mw-page-title-main">Trioksidan</span>

Trioksidan, hidrojen trioksit veya dihidrojen trioksit olarak da adlandırılan, H[O]3H (H2O3 olarak da yazılır) kimyasal formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Kararsız hidrojen polioksitlerdendir. Sulu çözeltilerde, trioksidan su ve tekli oksijen oluşturmak için ayrışır:

<span class="mw-page-title-main">Kimyasal reaksiyon mühendisliği</span>

Kimyasal reaksiyon mühendisliği, kimya mühendisliği ve endüstriyel kimya alanında kullanılan kimyasal reaktörler ve tepkime kinetiği ile ilgilenen bir uzmanlık alanıdır. Tepkime kinetiği ve reaktör tasarımını birleştiren kimyasal reaksiyon mühendisliği, birçok endüstriyel kimyasalın üretimi için gerekli temel bir unsurdur. Kimyasal reaksiyon mühendisliği disiplininin günlük hayatta pek çok uygulama alanı bulunur. Kimyasal üretimi, ilaç üretimi ve atık arıtımı faaliyetlerinde reaksiyon mühendisliği kullanılır. Enzim kinetiği, farmakokinetik, ısı etkileri, ani reaksiyonlar ve tesis güvenliği gibi konularda da kimyasal reaksiyon mühendisliği disiplininden faydalanılır. Kimyasal reaksiyon mühendisliği ilk kez 1940'lar ve 1950'lerde hızla büyüyen kimya ve petrokimya sanayisinin ihtiyaçlarını karşılamak için ortaya çıkmış ve günümüze kadar plastiklerin, kimyasalların, ilaçların ve diğer pek çok maddenin üretim süreçlerinde kullanılan bir yöntem olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nitro bileşiği</span>

Nitro bileşikleri, bir veya daha fazla nitro fonksiyonel grubu (−NO2) içeren organik bileşiklerdir. Nitro grubu, dünya çapında kullanılan en yaygın eksplosoforlardan (bileşiği patlayıcı madde yapan fonksiyonel grup) biridir. Nitro grubuda güçlü bir elektron çeken gruptur. Bu özellik nedeniyle, nitro grubuna alfa (bitişik) olan C-H bağları asidik olabilir. Aynı nedenden dolayı, aromatik bileşiklerde nitro grubunun varlığı elektrofilik aromatik sübstitüsyonu yavaşlatsa da nükleofilik aromatik sübstitüsyonu kolaylaştırır. Nitro grupları, doğada nadiren bulunur ve nitrik asit ile başlayan nitrolama reaksiyonları tarafından neredeyse her zaman üretilir.

Organik kimyada, Diels-Alder tepkimesi, ikame edilmiş bir sikloheksen türevi oluşturmak için konjuge bir dien ile ikame edilmiş bir alken -genellikle dienofil olarak adlandırılır- arasında gerçekleşen kimyasal bir reaksiyondur. İlk kez 1928'de Otto Diels ve Kurt Alder tarafından tanımlandı. Bu kişiler bu reaksiyonun keşfi için 1950'de Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldüler. İki yeni karbon-karbon bağının eşzamanlı olarak inşası yoluyla, Diels–Alder reaksiyonu, bölgesel ve stereokimyasal sonuçlar üzerinde iyi bir kontrole sahip altı üyeli halkalar oluşturmak için güvenilir bir yol sağlar. Sonuç olarak, doğal ürünlerin ve yeni malzemelerin sentezinde kimyasal karmaşıklığın girişi için güçlü ve yaygın olarak uygulanan bir araç olarak hizmet etmiştir. Tipik olarak negatif ΔH° ve ΔS° değerlerine sahip olmalarından dolayı, bir Diels–Alder reaksiyonunun mikroskobik tersi, yüksek sıcaklıklarda elverişli hale gelir, ancak bu sadece sınırlı bir grup Diels-Alder eklenme ürünü için sentetik önem taşır. Bu ters reaksiyon, retro-Diels-Alder tepkimesi olarak bilinir.

Organik sentez, kimyasal sentezin özel bir dalıdır ve organik bileşiklerin kasıtlı olarak yapılandırılmasıyla ilgilidir. Organik moleküller genellikle inorganik bileşiklerden daha karmaşıktır ve sentezleri organik kimyanın en önemli dallarından biri haline gelmiştir. Genel organik sentez alanı içinde birkaç ana araştırma alanı vardır: tam sentez, yarı sentez ve metodoloji.

<span class="mw-page-title-main">Olefin metatezi</span>

Olefin metatezi, karbon-karbon çift bağlarının bölünmesi ve yenilenmesi yoluyla alken parçalarının (olefinler) yeniden dağılımını gerektiren organik bir reaksiyondur. Olefin metatezi görece basitliğinden dolayı, genellikle alternatif organik reaksiyonlara göre daha az istenmeyen yan ürün ve tehlikeli atık oluşturur. Yves Chauvin, Robert H. Grubbs ve Richard R. Schrock, reaksiyon mekanizmasını aydınlatmaları ve çeşitli yüksek derecede aktif katalizörleri keşfetmelerinden dolayı 2005 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldüler.

Organik kimyadaki çapraz bağlama reaksiyonu, iki fragmanın bir metal katalizör yardımıyla birleştirildiği bir reaksiyondur. Çapraz bağlanma reaksiyonu, birleştirme reaksiyonlarının bir alt kümesidir. Genellikle arilasyonlarda kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Grignard reaktifi</span> Organik sentezlerde kullanılan organometalik bileşik

Bir Grignard reaktifi veya Grignard bileşiği, X'in bir halojen ve R'nin normalde bir alkil veya aril olduğu organik bir grup olduğu genel formül R−Mg−X'e sahip kimyasal bir bileşiktir. İki tipik örnek, metilmagnezyum klorür Cl−Mg−CH
3
ve fenilmagnezyum bromür (C
6
H
5
)−Mg−Br
'dir. Organomagnezyum bileşiklerinin bir alt sınıfıdır.

Polanyi Madalyası, gaz kinetiği alanına olağanüstü katkılarından dolayı Kraliyet Kimya Derneği'nin iki yılda verdiği bir kimya ödülüdür. Madalya, ödül sahibi tarafından verilen genel bir konferansın ardından Uluslararası Gaz Kinetiği Sempozyumu'nda takdim edilir.

<span class="mw-page-title-main">Morten Meldal</span> Danimarkalı kimyager

Morten Peter Meldal Danimarkalı bir kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi bilim insanı. Kopenhag, Danimarka'daki Kopenhag Üniversitesi'nde kimya profesörüdür. En çok Valery V. Fokin ve K. Barry Sharpless ile aynı anda ancak onlardan bağımsız olarak çalıştığı CuAAC-click reaksiyonunu geliştirmesiyle tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Baldwin kuralları</span>

Baldwin'in organik kimyadaki kuralları, alisiklik bileşiklerde halka kapanma reaksiyonlarının göreceli olumlu yönlerini özetleyen bir dizi kılavuzdur. İlk olarak 1976'da Jack Baldwin tarafından önerildi.

Sübstitüsyon reaksiyonu, kimyasal bileşikteki bir fonksiyonel grubun başka bir fonksiyonel grup ile değiştirildiği kimyasal bir reaksiyondur. Yer değiştirme reaksiyonları organik kimyada çok önemlidir. Organik kimyadaki ikame reaksiyonları, reaksiyonda yer alan bir reaktif ara maddenin bir karbokatyon, bir karbanyon veya bir serbest radikal olup olmadığına ve substratın alifatik veya aromatik olup olmadığına bağlı olarak ilgili reaktife bağlı olarak elektrofilik veya nükleofilik olarak sınıflandırılırlar. Bir reaksiyon türünün ayrıntılı olarak anlaşılması, bir reaksiyondaki ürün sonucunun tahmin edilmesine yardımcı olur. Ayrıca, sıcaklık ve çözücü seçimi gibi değişkenlere göre bir reaksiyonu optimize etmek için de yararlıdır.

<span class="mw-page-title-main">İrina Beletskaya</span> Rus kimyager

Irina Petrovna Beletskaya Moskova Devlet Üniversitesi'nde Sovyet ve Rus kimya profesörüdür. Organometalik kimya ve bunun organik kimyadaki problemlere uygulanması konusunda uzmanlaşmıştır. Aromatik reaksiyon mekanizmaları ve ayrıca karbanyon asitliği ve reaktivitesi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınır. Paladyum veya nikel katalizörleri kullanarak karbon-karbon bağı oluşumuna yönelik ilk yöntemlerden bazılarını geliştirdi ve bu reaksiyonları sulu ortamda çalışacak şekilde genişletti. Ayrıca organolantanitlerin kimyasının aydınlatılmasına da yardımcı oldu.

Karbon-karbon bağı, iki karbon atomu arasındaki kovalent bir bağdır. En yaygın şekli tekli bağdır: iki atomun her birinden birer tane olmak üzere iki elektrondan oluşan bir bağ. Karbon-karbon tekli bağı bir sigma bağıdır ve karbon atomlarının her birinden bir hibridize orbital arasında oluşur. Etanda orbitaller sp3-hibridize orbitallerdir, ancak diğer hibridizasyonlara sahip karbon atomları arasında oluşan tek bağlar meydana gelir. Aslında, tekli bağdaki karbon atomlarının aynı hibridizasyona sahip olması gerekmez. Karbon atomları ayrıca alken adı verilen bileşiklerde çift bağ veya alkin adı verilen bileşiklerde üçlü bağ oluşturabilir. Bir çift bağ, sp2-hibritleşmiş bir orbital ve hibritleşmeye dahil olmayan bir p-orbitali ile oluşturulur. Üçlü bağ, sp-hibritleşmiş bir orbital ve her atomdan iki p-orbitali ile oluşturulur. P-orbitallerinin kullanımı bir pi bağı oluşturur.