İçeriğe atla

Mars sol

Mars'ta gün doğumu
Mars'ta gün batımı
InSight'ın yakaladığı görüntüler

Sol (Latince 'güneş' kelimesinden), Mars gezegenindeki bir güneş günü, yani bir Mars günüdür. Tıpkı Dünya'da bir günün Güneş'in aynı noktaya dönüşü ile ölçülmesi gibi, Mars'ta da Güneş'in aynı meridyeni (güneş saati zamanı) iki kez geçişi arasında geçen süredir. Mars'ta zamanı ölçmek için kullanılan birimlerden biridir.

Bir sol, Dünya gününden biraz daha uzundur ve yaklaşık olarak 24 saat, 39 dakika, 35 saniye sürer. Bir Mars yılı yaklaşık 668,6 soldur, bu da yaklaşık 687 Dünya gününe[1] veya 1,88 Dünya yılına eşittir.

Sol terimi, 1976'da Viking iniş aracı görevleri sırasında benimsenmiştir ve genellikle Mars keşif aracının kullanımı gibi zaman planlaması yapılırken NASA tarafından kullanılan bir zaman ölçüsüdür.[2][3]

Uzunluk

Mars'ta gündüz-gece döngüsünün ortalama süresi - yani bir Mars günü - 24 saat, 39 dakika ve 35.244 saniyedir,[3] 1,02749125 Dünya gününe eşdeğerdir.[4] Mars'ın yıldız dönüş periyodu (sabit yıldızlarla karşılaştırıldığında rotasyonu) 24 saat, 37 dakika ve 22,66 saniyedir.[4] Güneş günü daha uzun sürer çünkü Mars'ın dönüşü yörünge hareketi ile aynı yöndedir.[5]

Mars iniş zaman işleyişinde kullanım

Bir NASA uzay aracı Mars'ta operasyonlara başladığında, geçen Mars günleri (sollar) basit bir sayısal sayım kullanılarak takip ediliyor. İki Viking iniş aracı, Mars Phoenix, Mars Bilim Laboratuvarı gezgini Curiosity, InSight ve Perseverance gezici projelerinin tümü, iniş solunu "Sol 0" olarak saydı. Mars Pathfinder ve iki Mars Keşif Gezicisi bunun yerine konmayı "Sol 1" olarak tanımladı.[6] Genel olarak, Sol 0 veya Sol 1'den sayma arasındaki seçim, Sol 1'in "anlamlı" veya "yararlı" iniş operasyonlarına sahip ilk sol olmasını sağlayacak şekilde yapılmıştır.[3] Böylece, Mars günü geç saatlerde inen iniş yapanlar sol sayımına 0'dan başlarken, günün erken saatlerinde inen iniş yapanlar sol sayımına 1'den başladı.

Her ne kadar NASA'nın Mars'a iniş görevleri çiftler halinde iki kez gerçekleştirilmiş olsa da, her bir çift içindeki iki iniş aracının sol sayımlarını senkronize etmek için hiçbir çaba gösterilmedi. Bu nedenle, örneğin, Spirit ve Opportunity, Mars'ta aynı anda çalışmak üzere gönderilmiş olsa da, her biri iniş tarihini "Sol 1" olarak saydı ve takvimlerini yaklaşık 21 sol uyumsuz hale getirdi.

Terminoloji

"Yestersol" (yesterday+sol) kelimesi, MER misyonunun başlarında NASA Mars operasyon ekibi tarafından önceki sol'a ("yesterday"in (dün) Mars versiyonu) atıfta bulunmak için türetildi ve 2003'teki Mars Exp Rover görevi sırasında bu organizasyon içinde oldukça yaygın bir şekilde kullanıldı.[7] Sonunda basın tarafından alındı ve kullanıldı.[8] Diğer neolojizmler arasında "tosol" (Mars'ta "today" (bugün) anlamına gelir) ve "tomorrow" (yarın) kelimesinin üç Mars versiyonundan biri bulunur: "nextersol", "morrowsol" veya "solmorrow".[9] NASA planlamacıları "dayanışma" terimini en azından 2012'de, zamanın aşamalı olması veya gezegensel programların senkronizasyonu nedeniyle izinli günleri ifade etmek için icat ettiler.[10]

Dönüşüm

Mars'ın olası bir kolonileşmesi düşünüldüğünde ortaya çıkan sorulardan biri şuydu: "Bir Sol, standart Dünya saatine nasıl dönüştürülür?" Kim Stanley Robinson'un bilimkurgu dizisi Mars üçlemesinde, Mars yerleşimcileri, zaman işleyişine devam etmeden önce gece yarısı 39 dakika 40 saniye boyunca tik tak etmeyi bırakan geleneksel Dünya saatlerini kullanıyor. Bu, Güneş ile Dünya günü arasındaki zaman farkını telafi eden "büyücü saat" gibi bir şey yaratır. Bu, daha önce Philip K. Dick'in Martian Time-Slip adlı romanında verdiği yöntemi takip ediyor.

Spirit görevi için, küçük bir saatçi mağazası, görev ekibi için, Dünya günü başına 10 saniyeden fazla fark olmadan Mars saatini tutan mekanik saatler üretti.[11] 2022 yılında saat üreticisi Omega'nın halka dijital-analog hibrit saatler satmaya başladığı bildirildi.[12]

Kaynakça

  1. ^ "Mars' Calendar". 11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  2. ^ Snyder, Conway W. (1979). "The extended mission of Viking". Journal of Geophysical Research. 84 (B14): 7917-7933. doi:10.1029/JB084iB14p07917. 
  3. ^ a b c Allison, Michael; Schmunk, Robert (30 Haziran 2015). "Technical Notes on Mars Solar Time as Adopted by the Mars24 Sunclock". Goddard Institute for Space Studies. National Aeronautics and Space Administration. 11 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  4. ^ a b Allison, Michael (15 Ağustos 1997). "Accurate analytic representations of solar time and seasons on Mars with applications to the Pathfinder/Surveyor missions". Geophysical Research Letters. 24 (16): 1967-1970. doi:10.1029/97GL01950. 
  5. ^ Belloni, Mario; Timberlake, Todd (2014). "Sidereal and Solar Day JS Model". compadre.org. American Association of Physics Teachers. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  6. ^ "Phoenix Mars Mission - Mission - Mission Phases - On Mars". Phoenix.lpl.arizona.edu. 29 Şubat 2008. 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2012. 
  7. ^ Rusch, Elizabeth (2012). The Mighty Mars Rovers: The Incredible Adventures of Spirit and Opportunity. ISBN 978-0547822808. 
  8. ^ Chang, Alicia (3 Ağustos 2012). "MSL? EDL? A guide to NASA's Mars rover lingo". The Christian Science Monitor. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020. Yesterday on Mars is yestersol. 
  9. ^ Martínez-Frías, Jesús (28 Eylül 2002). "Marte: 'yestersol', 'tosol' y 'solmorrow'" [Mars: 'yestersol', 'tosol', and 'solmorrow']. El Mundo (İspanyolca). Madrid, Spain: Unidad Editorial S.A. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014. 
  10. ^ "MSL abbreviations and acronyms". an.rsl.wustl.edu. 31 Ekim 2012. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015. 
  11. ^ "Watchmaker With Time to Lose". JPL Mars Exploration Rovers. 2014. 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2015. 
  12. ^ Pearlman, Robert Z. (2022). "New Omega Marstimer watch keeps time on Earth and the Red Planet". Space.com. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mars</span> Güneş Sisteminde Güneşe en yakın 4. gezegen

Mars, Güneş Sistemi'nin Güneş'ten itibaren dördüncü gezegeni. Roma mitolojisindeki savaş tanrısı Mars'a ithafen adlandırılmıştır. Yüzeyindeki yaygın demir oksitten dolayı kızılımsı bir görünüme sahip olduğu için "Kızıl Gezegen" olarak da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Phoenix (uzay aracı)</span>

Phoenix, NASA'nın denetimi altında Mars Keşif Programı çerçevesinde Mars'a gönderilen robotik bir uzay aracı. Programda görev alan bilim insanları, Mars üzerinde mikrobiyal yaşam olup olmadığını ve orada suyun geçmişini araştırmak için Phoenix'in iniş bölümünün üstünde yer alan cihazları kullanacaklardır. Çok ortaklı program, NASA'nın Roket İtiş Laboratuvarı yönetimi altında Arizona Üniversitesi'ndeki Ay ve Gezegenler Laboratuvarı bölümünün başkanlığında yürütülmekteydi. Program ABD, Kanada, İsviçre, Filipinler, Danimarka, Almanya ve İngiltere'den çeşitli üniversitelerin; NASA, Kanada Uzay Ajansı, Finlandiya Meteoroloji Enstitüsü, Lockheed Martin Space Systems ve diğer uzay şirketlerinin ortak çalışmasıdır. Bir devlet üniversitesi tarafından yönetilen ilk uzay uçuşudur.

<span class="mw-page-title-main">Mars Exploration Rover</span>

Mars Exploration Rover (MER), NASA'nın Mars gezegenini inceleyen Mars keşif araçları, Spirit ve Opportunity'yi içeren robotik bir uzay göreviydi. 2003 yılında Mars yüzeyini ve jeolojisini araştırmak için iki keşif aracının fırlatılmasıyla başladı. Her iki araç da Ocak 2004'te farklı konumlarda Mars'a indi. Her ikisi de beklenen 90 sol'luk çalışma sürelerini çok aştı. MER-A Spirit 22 Mart 2010'a kadar faalken, MER-B Opportunity 10 Haziran 2018'e kadar faaliyetini sürdürebildi.

<span class="mw-page-title-main">Viking 1</span>

Viking 1, NASA'nın Viking Programı kapsamında Mars'a gönderdiği 2 görevden ilkidir. 20 Ağustos 1975'te başlayan yolculuk sonucunda, araç 19 Haziran 1976'da Mars yörüngesine oturtuldu. Yaklaşık 1 ay sonra, 20 Temmuz 1976'da Mars yüzeyine inerek, Mars yüzeyindeki ilk Amerikan nesnesi olmayı başardı. İlerleyen 6 yıl boyunca gönderdiği veriler ve fotoğraf Mars hakkında görüşlerin temelini oluşturdu ve bir sonraki NASA görevleri için yol göstericiydi.

<span class="mw-page-title-main">Mars Bilim Laboratuvarı</span>

Mars Bilim Laboratuvarı, NASA'nın Curiosity isimli keşif robotunu Mars'a indirmek amacıyla fırlatılan robotik uzay sondası görevi. 26 Kasım 2011'de fırlatılan robot Mars'ta Sharp dağı yakınındaki Gale kraterine 6 Ağustos 2012 tarihinde iniş yapmıştır. Robot Mars'a daha önceki denemelerden farklı bir şekilde iniş yaptı ve Mars'ın yüzeyini incelemeye başladı.

<span class="mw-page-title-main">Viking 2</span>

Viking 2 görevi, temelde Viking 1 göreviyle aynı olan ve bir yörünge aracı ile iniş aracından oluşan, Mars'ın hedeflendiği ABD Viking programının bir parçasıydı. Viking 2, Mars'ta 1281 sol süresince faaliyet gösterdi. Viking 2 iniş aracı yüzeyde 1316 gün veya 1281 sol boyunca çalıştı ve pilleri arızalandığında 12 Nisan 1980'de kapatıldı. Yörünge aracı, 25 Temmuz 1978'e kadar çalıştı ve Mars çevresindeki 706 yörüngede yaklaşık 16.000 görüntü gönderdi.

<i>Curiosity</i> (keşif aracı) Marstaki Gale kraterinde keşifte bulunan NASA robot keşif aracı

Curiosity, NASA'nın Mars Bilim Laboratuvarı (MSL) görevinin bir parçası olarak Mars'taki Gale krateri ve Aeolis Mons'u araştıran otomobil büyüklüğündeki bir Mars keşif aracıdır. Curiosity kelimesi Türkçede "Merak" anlamına gelir. Curiosity, 26 Kasım 2011 15:02:00 UTC'de Cape Canaveral'dan (CCAFS) fırlatıldı ve 6 Ağustos 2012 05:17:57 UTC'de Mars'taki Gale kraterinin içindeki Aeolis Palus'a iniş yaptı. Bradbury iniş alanı, 560 milyon km (350 milyon mi) yolculuğun ardından aracın iniş hedefinin merkezine 2,4 km 'den (1,5 mi) daha yakındı.

<span class="mw-page-title-main">İnsansız uzay gemisi</span> otomatik olarak uzayda uçabilen ve insansız uzay uçuşları için kullanılan uzay gemileri

İnsansız uzay gemisi ya da insansız uzay aracı, otomatik olarak uzayda uçabilen ve insansız uzay uçuşları için kullanılan uzay gemilerine verilen genel addır. Ne derece insanlardan bağımsız, yani özerk olduğu gemi modelleri arasında farklıdır. Uzaktan kumandalı, uzaktan güdümlü ya da tamamen özerk (robotik) olabilirler. Mesela Salyut 7, Mir ve UUİ'nun modülü Zarya, insansız uzaktan güdümlü şeklide istasyonu işletebilme, her iki yeniden ikmâl aracı ve yeni modüllerle kenetlenme imkânına sâhipti. En yaygın insansız uzay gemileri robotik uzay gemileri, insansız yeniden ikmâl araçları, uzay sondaları ve uzay rasathaneleridir. Her insansız uzay gemisi robotik olmamaktadır. Meselâ uzaya yollanan bir yansıtıcı top, robotik değildir.

<span class="mw-page-title-main">Viking programı</span> Uzay Sondası programı

Viking Programı, NASA tarafından Mars'a gönderilen Viking 1 ve Viking 2 uzay sondalarından oluşan görevlerdir.

<i>Mars Pathfinder</i>

Mars Pathfinder 1997 yılında Mars yüzeyine üzerinde bir ana istasyonu ve keşif robotunu başarıyla indirmiş bir Amerikan uzay aracıdır. İniş takımları ile birlikte Carl Sagan Hatıra İstasyonu olarak anılan tekerlekli ve hafif (10.6 kg/23 lb) keşif aracının adı ise Sojourner'dir.

<span class="mw-page-title-main">Güneş zamanı</span>

Güneş zamanı, Güneş’in gökyüzündeki konumunu temel alan zamanın yolunun bir hesaplamasıdır. Güneş zamanının temel birimi gündür. Görünen güneş zamanı ve ortalama güneş zamanı güneş zamanının iki tipidir.

<span class="mw-page-title-main">Mars keşif aracı</span>

Mars keşif aracı, Mars yüzeyinde seyahat etmek üzere tasarlanmış uzaktan kumandalı bir motorlu araçtır. Gezginlerin sabit iniş araçlarına göre çeşitli avantajları vardır: daha fazla alanı incelerler, ilginç özelliklere yönlendirilebilirler, kış aylarını atlatmak için kendilerini güneşli konumlara yerleştirebilirler ve çok uzaktan robotik araç kontrolünün nasıl gerçekleştirileceği bilgisini geliştirebilirler. Mars Reconnaissance Orbiter gibi yörüngesel uzay araçlarından farklı bir amaca hizmet ederler. Daha yeni bir gelişme ise Mars helikopteridir.

<span class="mw-page-title-main">InSight</span>

InSight, Mars gezegeninin derin iç kısımlarını incelemek için tasarlanmış robotik bir iniş aracıydı. Lockheed Martin Space tarafından üretildi, NASA'nın Jet İtki Laboratuvarı (JPL) tarafından yönetildi ve bilimsel araçlarının çoğu Avrupa ajansları tarafından üretildi. Görev, 5 Mayıs 2018 tarihinde saat 11:05:01 UTC'de bir Atlas V-401 fırlatma aracıyla başlatıldı ve 26 Kasım 2018 tarihinde saat 19:52:59 UTC'de Mars'taki Elysium Planitia'ya başarıyla iniş gerçekleştirildi. InSight, Mars'ta 1440 sol boyunca faaliyetini sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Mars 2020</span>

Mars 2020, NASA Mars Keşif Programı'nın bir parçasını oluşturan ve keşif aracı Perseverance, küçük robotik müşterek eksenli helikopter Ingenuity ve ilgili teslimat araçlarını içeren bir Mars keşif aracı görevidir. 30 Temmuz 2020'de 11:50:01 UTC'de bir Atlas V fırlatma aracıyla Dünya'dan fırlatıldı ve Mars krateri Jezero'ya iniş onayı 18 Şubat 2021'de saat 20:55 UTC'de alındı. NASA 5 Mart 2021'de, keşif aracının iniş yerini Octavia E. Butler iniş alanı olarak adlandırdı. Perseverance ve Ingenuity 15 Ekim 2024 itibarıyla, 1299 Mars güneş günü boyunca Mars'ta bulunuyor.

<span class="mw-page-title-main">Huygens (uzay aracı)</span>

Huygens, 2005'te Satürn'ün uydusu Titan'a başarıyla inen atmosferik bir giriş probuydu (sonda). Avrupa Uzay Ajansı tarafından inşa edilip işletilen bu uzay aracı, Cassini-Huygens misyonunun bir parçasıydı ve Titan'a inen ilk uzay aracı ve bir uzay aracının Dünya'dan şimdiye kadar yaptığı en uzak iniş oldu. Sonda, 1655'te Titan'ı keşfeden 17. yüzyıl Hollandalı gökbilimci Christiaan Huygens'in adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ingenuity</span> Mars 2020 Görevindeki NASA Helikopteri

Ingenuity,, Mars 2020 görevinin bir parçası olarak 2021'den 2024'e kadar Mars'ta faaliyet göstermiş otonom bir NASA helikopteriydi. Helikopter, 18 Şubat 2021'de iniş yapan Perseverance keşif aracının alt kısmında gezegene ulaştı. Ingenuity ilk uçuşunu 19 Nisan 2021'de gerçekleştirdi ve bu, herhangi bir hava aracının ilk tahrik motorlu, kontrollü dünya dışı uçuşu oldu. Başlangıçta beş uçuş yapması planlanan rotorlu araç beklentileri büyük ölçüde aşarak, rotor hasarı nedeniyle 2024'ün Ocak ayında görevin sona ermesine kadar yaklaşık 3 yıllık bir süre içinde toplam 72 uçuş gerçekleştirdi.

<i>Opportunity</i> (keşif aracı) NASA Mars keşif aracı

Opportunity, 2004'ten 2018 yılına kadar Mars'ta faaliyet göstermiş olan robotik bir keşif aracıdır. Opportunity Mars'ta 5111 sol boyunca faaliyetini sürdürmüştü. NASA'nın Mars Exploration Rover programının bir parçası olarak 7 Temmuz 2003 tarihinde fırlatılan araç, ikizi Spirit'in (MER-A) gezegenin diğer tarafına inişinden üç hafta sonra 25 Ocak 2004'te, Meridiani Planum'a iniş yaptı. Spirit, planlanan 90 sol faaliyet süresiyle 2009 yılında mahsur kalana ve 2010'da iletişimini kesene kadar işlev görürken, Opportunity inişten sonra 5111 sol boyunca çalışır durumda kalabildi. Güneş enerjisi kullanarak pillerinin sürekli şarj edilmesiyle gücünü ve kilit sistemlerini korudu, güç tasarrufu için toz fırtınaları gibi olaylar sırasında kış uykusuna yattı. Bu dikkatli operasyon, ilk taslak planı 14 yıl, 47 gün aşarak, Opportunity için tasarlanan ömrün 57 katı boyunca çalışmasını sağladı. Keşif aracı, NASA ile en son temasa geçtiği 10 Haziran 2018 tarihine kadar 45,16 kilometre mesafe kat etmişti.

<i>Zhurong</i> (keşif aracı) Mars keşif aracı

Zhurong, Çin'in başka bir gezegene indirdiği ilk Mars keşif aracıdır. Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA) tarafından yürütülen Tianwen-1 Mars görevinin bir parçasıdır.

<i>Spirit</i> (keşif aracı) NASAnın eski Mars keşif aracı

Spirit,, 2004'ten 2010 yılına kadar Mars'ta faaliyet göstermiş olan robotik bir keşif aracıydı. Spirit, Mars'ta 2208 sol veya 3,3 Mars yılı boyunca faaliyetini sürdürdü. Jet İtki Laboratuvarı (JPL) tarafından yönetilen NASA'nın Mars Exploration Rover programının iki keşif aracından biriydi. Spirit, ikiz kardeşi Opportunity'nin (MER-B) gezegenin diğer tarafına inmesinden üç hafta önce, 4 Ocak 2004 saat 04:35'te (UTC) Mars'taki Gusev kraterine başarıyla indi. Adı, NASA sponsorluğunda düzenlenen bir öğrenci deneme yazısı yarışmasıyla seçildi. Keşif aracı, 2009 sonlarında pillerinin şarj olmasını engelleyecek bir açıyla bir "kum kapanına" sıkışıp kaldı. Dünya ile son iletişimi ise 22 Mart 2010 tarihinde gerçekleşti.

<i>Sojourner</i> (keşif aracı) NASAnın eski Mars keşif aracı

Sojourner, 4 Temmuz 1997'de Oxia Palus dörtgeninin Chryse Planitia bölgesinde bulunan Ares Vallis kanalına inen robotik bir Mars keşif aracıydı ve 92 sol boyunca işlevsel kalmıştı. Dünya dışında başka bir gezegende dolaşan ilk tekerlekli araç olma ünvanına sahip olan Sojourner, Mars Pathfinder görevinin bir parçasını oluşturdu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.