İçeriğe atla

Marko Manastırı

Koordinatlar: 41°53′57″K 21°24′34″D / 41.89917°K 21.40944°D / 41.89917; 21.40944
Marko Manastırı
Marko Manastırı içinde bulunan Aziz Demetrius Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumMarkova Sušica, Üsküp, Kuzey Makedonya
Koordinatlar41°53′57″K 21°24′34″D / 41.89917°K 21.40944°D / 41.89917; 21.40944
İnançHristiyanlık
MezhepMakedon Ortodoks
Durumkullanımda
Mimari
Mimari biçimBizans mimarisi
İnşaat başlangıcı1345
Tamamlanma1376

Marko Manastırı (Makedonca ve Sırpça: Марков Манастир - Markov Manastir), Kuzey Makedonya'da, Üsküp'ün güneybatısında, şehre yaklaşık 18 km uzaklıktaki Markova Sušica köyünde bulunan manastırdır. Manastırın inşasına Sırp Kral Vukašin önderliğinde 1345 yılında başlanmış olsa da, içindeki freskler dönemde yaşanan Osmanlı akınları ve iç karışıklıklar nedeniyle oğlu Prens Marko tarafından yaklaşık 30 yıl sonra tamamlanabilmiştir.[1] Manastırın Katholikon'u Aziz Dimitrios kilisesidir ve bu kilise manastır kompleksinin merkezini oluştur.

Kuruluşundan bu yana aktifliğini sürdüren manastır; öğrencilerin konaklayabileceği odalar, çan kulesi, kuyu, değirmen, fırın ve depolara da sahiptir. Marko Manastırı neredeyse zarar görmeden günümüze ulaşabilmiştir. 1467-1468 yıllarında kayıtlara geçtiğine göre Osmanlı döneminde manastırda yaklaşık 20 keşiş bulunmaktaydı.

Mimari

Aziz Dimitrios'a adanmış kilise Yunan haçı planlıdır ve üzeri merkezi kubbe ile örtülmektedir. Yapı, her ne kadar Sırp İmparatorluğu döneminde inşa edilmişse de, Ortodoks geleneğini takip eden freskleri ve mimarisi nedeniyle Bizans mimarisi ve sanatı altında değerlendirilir.

Kilise alanı 10 x 16 metre ve kubbenin yüksekliği yaklaşık 16 metre civarındadır. Üsküp yakınında bulunan kiliselerin gösterdiği benzer özellikler, özellikle de kubbenin kasnak üzerine oturtuluşu nedeniyle Slobodan Ćurčić tarafından bu kilise türü "Skopian Paradigm“ olarak tanımlanmıştır.[2] Kilise narteksi gün ışığı almayan kör bir kubbeye sahiptir. Narteks, Naos'tan tribelon olarak da adlandırılan iki sütun ile ayrılır. Bu durum narteksi ayrı bir bölme yapmaktan çok Naos'un bir uzantısı görüntüsüne sokmuştur. Zira duvarlarda bulunan freskler bir uyum içindedir ve konu olarak narteks ve naos arasında farklılık göstermezler.

Sekizgen bir kasnak üzerinde yükselen kubbe dört adet uzun sütun tarafından taşınır. Bu sütunlar tribelonu oluşturan sütunlardan daha uzunlardır. Kiliseye gerek batıdan gerekse güney cepheden giriş yapılabilir. Batı girişinin önünde Osmanlı döneminde inşa edilmiş bir exonarteks bulunur.[3] Güney girişinin önünde ise günümüzde artık var olmayan bir yapının kalıntıları bulunur. Bu yapının bir vaftizhane ya da Marko'nun babası Vukasin adına inşa ettirmiş olabileceği Pareklesion olabileceği yönünde çeşitli iddialar vardır.

Freskler

Manastır kilisesinin güney girişinde bulunan Marko ve Vukašin Mrnjavčević freski

Çirmen muharebesi sonrası Osmanlı vasalı konumuna düşen Marko, muhtemelen kilise fresklerini kendi bölgesinde özerk bir Osmanlı vasalıyken tamamlatmıştır. Manastır kilisesinin güney girişinde kilise banileri Marko ve Vukašin Mrnjavčević'in freskleri bulunur. Solda yer alan Marko mor kıyafetler içinde mücevherler ile süslenmiş bir taç ile tasvir edilmiştir. Marko'nun sol elinde tuttuğu metinde kiliseyi yaptıranın "dindar genç kral Marko" olduğu yazılıdır. Marko sağ elinde ise eski ahitte sözü geçen (Samuel 16:13) ve muhtemelen yağ boynuzunu sembolize eden bir boynuz tutmaktadır. Bu sahne eski ahitte de bildirildiği gibi eski ahit krallarının taç giyme törenlerinde kullanılan geleneklerden biriydi. Marko burada (eski ahitteki Davud gibi) tanrı tarafından Çirmen Muharebesi sonrası halkına önderlik etmek üzere seçilen Kral olarak tasvir edilmiştir.[4] Sağda yer alan Vukašin Mrnjavčević'i ile Marko'nun arasında Dimitrios 7 farklı tasvirle birlikte çevrelenmiş bir biçimde tasvir edilmiştir.[5]

Marko Manastırı'nın freskleri temel olarak kilise ilahileri ve litürjik metinlere dayanır. Freskleri ortaya koyan sanatçılara muhtemelen liturji en büyük kaynağı sağlamıştır. Fresklerin farklı sanatçılar tarafından ortaya konulduğu düşünülmektedir. Kilisenin en ünlü fresklerinden biri Betlehem'de tüm çocukların öldürülmesi ve Rahel'in ağıt yakışını konu edinen sahnedir. Bu sahne adeta Bizans sanatında bu zamana kadar görülen en kuvvetli ağıt sahnelerinden biridir. Kilisenin kuzey duvarında ise tahtında oturan İsa sağında ve solunda Meryem ve Yahya ile Deesis sahnesi bulunur. Bu sahneye birçok aziz ve kilise banilerinin freskleri de eklenerek yeni bir kompozisyon ortaya koyulmuştur. Bu artık alışılagelen, bilindik Deesis sahnesi olmaktan çıkmış, daha çok postbizans sanatı olarak adlandırabileceğimiz ve Rus kiliselerinde karşılaşılan farklı bir Deesis anlayışının ilk örneklerinden birini sergilemektedir.[6]

Kubbe'de Ortodoks geleneğine uygun olarak Pantokrator İsa görülür. Freskler İsa'nın hayatından, Ortodoks bayramlarına kadar uzanan geniş bir yelpazeye ve hristiyan sanatında nadir tasvir edilen sahnelere sahiptirler. Kilisede Akathist freskleri olarak adlandırılan fresk grubu da bulunmaktadır.[1]

Galeri

Dipnotlar

  1. ^ a b Skopje: Seven Monuments of Art and Architecture – 2010 – Ministry of Culture of Republic of Macedonia
  2. ^ Slobodan ĆurčićArchitecture in the Balkans: from Diocletian to Süleyman the Magnificent. New Haven 2010.
  3. ^ Antonie Nikolovski u.a., The cultural monuments of the people's Republic of Macedonia (Skopje 1961)
  4. ^ Mihaljčić 1975, p.168.
  5. ^ Fostikov 2002, pp.49–50.
  6. ^ Vojislav J. DurićByzantinische Fresken in Jugoslawien. München 1976.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kariye Camii</span> İstanbulda camiye çevrilen bir Rum Ortodoks kilisesi

Kariye Camii veya eskiden Azize Kurtarıcı Hora Kilisesi, İstanbul'un Fatih ilçesinin Edirnekapı semtinde camiye çevrilmiş bir Rum Ortodoks kilisesi ve müze.

<span class="mw-page-title-main">Zeyrek Camii</span> Bizans İmparatorluğu dönemine ait dinî yapı

Zeyrek Camii veya Pantokrator Manastırı, İstanbul'un Fatih ilçesine bağlı Fazilet Sokağı'nda Haliç'e bakan büyük bir camidir. İki eski Bizans kilisesi ve birleştirilmiş bir şapelden oluşur ve Konstantinopolis'teki Orta Bizans mimarisinin en iyi örneğini temsil eder. Ayasofya'dan sonra İstanbul'da ayakta kalan en büyük Bizans dinî yapısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Marko</span>

Marko ya da Marko Mrnjavčević, lakabı Kraljević (Sırp-Hırvatça telaffuz: [mâːrko mr̩̂ɲaːʋt͡ʃeʋit͡ɕ], 1371-1395 arasında de jure Sırp kralı ve Osmanlı Vasalı. Güney Slav halklarının ulusal kahramanıdır. Yaşamı ve kişiliği Sırp, Rumen, Bulgar ve Arnavut folklorunda zengin ayrıntılarla işlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Göreme'deki kiliseler listesi</span> Vikimedya madde listesi

Göreme'deki kiliseler listesi, Türkiye'deki Nevşehir şehrinin bir beldesi olan Göreme'de bulunan ilk Hristiyanlar tarafından inşa edilen kiliseleri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Aya Triada Rum Ortodoks Kilisesi (Beyoğlu)</span> İstanbul, Beyoğlunda bulunan kilise

Aya Triada İstanbul, Beyoğlu'nda bulunan Rum Ortodoks kilisesidir. Taksim Meydanı'nın güneybatısında; Meşelik Sokağı, İstiklal Caddesi ve Sıraselviler Caddesi'nin kesişiminde bulunan kilise, İstanbul'daki en büyük Rum Ortodoks mabetlerinden biridir. Halen Rum cemaati tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mrnjavčević ailesi</span> Orta Çağda yaşamış Soylu bir Sırp ailesi

Mrnjavčević ailesi ya da Mrnjavčević Hanedanı, Orta Çağda yaşamış soylu bir Sırp aile.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Panteleimon Kilisesi (Nerezi)</span>

Aziz Panteleimon Kilisesi Makedonya Üsküp yakınlarında bulunan 12. yüzyıla ait bir Bizans kilisesidir. Hristiyan azizlerinden Panteleimon'a adanan kilise, Komnenos Hanedanı döneminde inşa edilen yunan haçı planlı kiliselere iyi bir örnek teşkil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Georgij Kilisesi (Staro Nagoričane)</span> Makedonyada bir Orta Çağ kilisesi.

Aziz Georgij Kilisesi, Kuzey Makedonya'ndeki Kumanova'nın Staro Nagoričane köyünde bulunan bir Makedon Ortodoks kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Lesnovo Manastırı</span> Makedonyada bir manastır

Lesnova Manastırı ya da resmi adıyla Başmelek Mikail ve Lesnova'lı keşiş aziz Gabriel manastırı Orta Çağ Makedonya'sının en önemli anıtlarından biridir. günümüze ulaşan yapı bir 14. yüzyıl bir Sırp soylusu olan Jovan Oliver tarafından yaptırılmıştır. Manastırın katholikonu genel olarak iyi korunmuş freskleri ile ünlüdür ve bugün hala Makedon Ortodoks Kilisesi'ne bağlı olarak aktifliğini sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Giorgi Kilisesi (Kurbinovo)</span>

Aziz Giorgi Kilisesi Makedonya'da Kurbinovo mercinde Prespa Gölü kenarında, Baba Dağı'nın eteklerinde bulunan bir Bizans kilisesidir. Kazıların gösterdiğine göre kilise 12. yüzyılda bir yerleşim alanı içinde bulunmaktaydı. Ancak bu yerleşim 18. yüzyılda terkedilmiş, halk günümüzde Kurbinovo olarak bilinen, kiliseden yaklaşık 2 km uzaklıkta bulunan köye yerleşmiştir. Kilise 303 yılında Nikomedia'da öldürülen Yorgi'ye adanmıştır. 19. yüzyılda çeşitli restorasyonlar geçiren kiliseye 20. yüzyılın başlarında ahşap bir tavan ve sundurma eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Aziz Apollinare Bazilikası</span> Geç antik çağda bir bazilika

Yeni Aziz Apollinare Bazilikası (Sant’Apollinare Nuovo), 35 metre uzunluğunda ve 21 metre genişliğinde, Teoderik tarafından 500lü yıllarda inşa ettirilen bir geç antik çağ bazilikasıdır. Yapıyı ilginç kılan özelliklerinden birisi Konstantinopolis'ten getirilen Prokonnesos mermeri yapımı olan sütunları ve yapı içerisindeki eşşiz mozaiklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Yuhanna Kilisesi (Kaneo)</span>

Aziz Yuhanna Kilisesi Kuzey Makedonya'nın Ohri ilinde Kaneo sahilindeki sarp kayalık üzerinde Ohri gölüne hakim bir arazide bulunan bir Makedon Ortodoks kilisesidir. Aziz ve Havari Yuhanna'ya adanan kilisenin ne zaman inşa ettirildiği bilinmezken, kilise mülklerinin yazıldığı bir belge sonucu 1447 yılı öncesinde inşa edilmiş olabileceği kabul edilir. Arkeologlar kilisenin Osmanlı İmparatorluğu'nun yükselişinden kısa bir dönem önce inşa edilmiş olabileceğini düşünmektedirler. 1964 yılında yürütülen restorasyon çalışmaları sırasında kubbesinde bulunan bazı freskler keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması</span>

Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması, İstanbul Fatih'te bulunan bir Bizans kilisesi ve ayazmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yol Gösterici Meryem mozaiği (Kariye Camii)</span> Kariye Müzesinde bir mozaik

Yol gösterici (Odigitria) Meryem mozaiği, günümüzde Kariye Camii olarak kullanılan Azize Kurtarıcı Hora Manastır kilisesinde ana ibadet binasının (naos) bölümünde, günümüze ulaşmış üç adet mozaik panodan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">İsa ve Ataları (Kariye Camii)</span>

İsa ve Ataları mozaiği, günümüzde Kariye Camii olarak kullanılan Azize Kurtarıcı Hora Manastır kilisesinde iç narteks (esonarteks) bölümünün güney kubbesinde yer alan mozaik sahnedir.

<span class="mw-page-title-main">Meryem ve Ataları (Kariye Camii)</span>

Meryem ve Ataları mozaiği, günümüzde Kariye Camii olarak kullanılan Azize Kurtarıcı Hora Manastır kilisesinde iç narteks (esonarteks) bölümünün kuzey kubbesinde yer alan mozaik sahnedir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Ohrili Klement Kilisesi</span>

Aziz Ohrili Klement Kilisesi genellikle basitçe Soborna Crkva olarak anılan Üsküp, Kuzey Makedonya'da yer alan, Makedon Ortodoks Kilisesi'nin en büyük katedralidir.

Kiriakoselia Girit'teki Hanya bölgesel biriminde, Apokoron belediyesinde bir köy. 2011 nüfus sayımına göre 32 sakini bulunan köy Hanya'ya 31 km uzaklıktadır ve deniz seviyesinden 360 m yükseklikte kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Panagia tou Mutulla</span>

Panagia tou Mutulla Kilisesi (çev.'Mutulla'lı Kutsal Meryem Kilisesi', Kıbrıs'ta, Lefkoşa'daki Marathasa vadisinde, Trodos sıradağlarının merkezindeki Mutulla köyünde bulunan dört yüzlü tek nefli bir Bizans kilisesidir. Kilise, 1985'ten beri UNESCO Dünya Mirası alanı "Troodos Bölgesindeki Duvar Kiliseleri"nin bir parçasıdır. Panagia tou Mutulla Kilisesi'ndeki freskler, Kıbrıs'ta yer alan freskler arasında günümüze ulaşan 13. yüzyıl eserlerinden tek kesin tarihli eseridir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Nicetas Kilisesi, Banjane</span>

Aziz Nicetas Kilisesi, Banjane köyünde, Čučer-Sandevo ve Gornjane köylerinin ortasında bulunan bir Orta Çağ Doğu Ortodoks kilisesidir. bu nedenle Čučer'de sıklıkla Aziz Nicetas olarak da anılmaktadır. Kilise ve tüm köyler Kuzey Makedonya'nın Čučer-Sandevo belediyesinin bir parçasıdır. Kilise günümüzde Ohri Başpiskoposluğunun Üsküp piskoposluğuna aittir.