İçeriğe atla

Marko Krizin

Aziz Marko Stjepan Krizin
Rahip
Doğum1589
Križevci, Hırvatistan Krallığı, Habsburg İmparatorluğu
Ölüm7 Eylül 1619
Kassa,
Macaristan Krallığı
KutsayanlarRoma Katolik Kilisesi (Hırvatistan)
Kutsanma15 Ocak 1905
Aziz ilanı2 Temmuz 1995, Košice, Slovakya, II. Ioannes Paulus tarafından
TürbeEstergon Bazilikası ve
Košice Kutsal Teslis Kilisesi
Yortu7 Eylül
Estergon Bazilikasında Marko Krizin'e ait kemikler

Marko Stjepan Krizin (ya da Marko Križevčanin) 17.Yüzyılda yaşamış Hırvat rahip, teoloji profesörü ve misyonerdir. Aktif olduğu dönemde Katoliklik ve Kalvinizm arasında mücadeleler bulunan Krizin, inançları dolayısıyla 1619 yılında idam edilmiştir. 1905 yılında Katolik Kilisesi tarafından aziz ilan edilmiştir.

İlk yılları

Krizin 1589 yılında Križevci'de dünyaya gelmiştir. Eğitimine Viyana'daki Jesuit Koleji'nde başlamış devamında Graz Üniversitesi'nde Feslefe Doktoru derecesiyle mezun olmuştur.

Zagrep Piskoposluğuna aday olarak Roma'ya giden Krizin, Katolikliğin önemli ilahiyat fakültelerinden olan Collegium Germanicum et Hungaricum'a kabul edilmiştir. Kolej kayıtlarında milliyeti Hırvat olarak belirtilen[1] Krizin, 1611-1615 yılları arasında fakültedeki eğitimini tamamlamıştır.

Rahipliği

Mezuniyetinden sonra kendi piskoposluğuna geri dönen Krizin bir süre burada kalmıştır. Estergon Başpiskoposu Kardinal Péter Pázmány Krizin'i Zagrebe çağırmış, Zagreb İlahiyat Fakültesi Rektörlüğüne ve Zagreb Katolik Kilisesi heyet üyeliğine atamıştır.[2]

1619 yılında Košice yakınlarındaki eski Aziz Benedict Tarikatı manastırına yönetici olarak atandı. Bu esnada bir Kalvinist olan Transilvanya Prensi Gabor Bethlen, Habsburg yönetimine karşı bir isyan başlattı.[2]

Ölümü

O dönemde Kassa (Košice) kenti Kalvinizmin Macaristan'daki kalesi konumundaydı.İmparator Matthias tarafından atanmış olan kentin valisi Andrija Dóczi, azınlıktan kalan katoliklerin konumunu güçlendirmek için kente iki katolik papaz getirtmiştir. Bu iki papazın varlığı şehirdeki Kalvinist çoğunluk için rahatsızlık yaratmıştır.[3]

13 Temmuz 1919'da Kalvinistler, Katolik azınlığı kundakçılıkla suçlayarak bir isyan başlattılar. Eylül ayının başında kent Kalvinistlerce kuşatıldı ve 5 Eylül'de şehri savunan paralı askerlerin ihanetiyle düşürüldü.[2] Bethlen Macaristan İmparatoru ve Kalvinistlerin koruyucusu ilan edildi. Bu esnada Krizin Košice Kutsal Teslis Kilisesinde bulunuyordu. Kalvinistler üç papazı birden tutukladı, yemek ve su dahi vermeden üç gün zindanda tuttu.

Bu üç günlük süre içinde kentteki Katolik nüfusun kaderi yapılan toplantılarla belirlenmeye çalışıldı. Kent Konseyi başkanı Reyner, Alvinczi adlı bir Kalvinist bakanın kışkırtmasıyla şehrin tüm Katoliklerinin idam edilmesini talep etti. Fakat Protestanların çoğunluğu böyle bir katliama karşı çıktı. Yine de papazların idamı onaylandı.[2]

Kalvinistlerin komutanı George I Rákóczi Krizin'e Katoliklikten vazgeçerek Kalvinist olması halinde canının bağışlanacağını ve kendisine bir kilise verileceğini vadetti. Krizin bu teklifi reddetti. Bunun üzerine üçü birden işkence gördü ve devamında boyunları vurularak idam edildi.[4]

Ölümü Macaristan'daki Katolik ve Protestan cemaati için şok etkisi yarattı. Hoşnutsuzluk ve itirazlara rağmen Prens Gabriel üç papazın kutsal bir mekana gömülmesini reddetti. Definleri ancak altı ay sonra İmparatoriçe Katalina Pálffy'in ricası üzerine gerçekleşti.

Mirası

Üç rahip 15 Ocak 1905 tarihinde Papa X.Pius tarafından kutsanmış, devamında üç papaz Papa II. Jean Paul tarafından 2 Temmuz 1995 tarihinde aziz ilan edilmiştir.[5] Košice'de öldürülen üç papazın kalıntıları günümüzde başta Estergon Bazilikası olmak üzere çeşitli kilise ve manastırlarda bulunmaktadır. "Aziz Marko Križevčanin Günü" 7 Eylül'tür. Križevci'de düzenlenen bir haftalık şenliklerle her yıl kutlanır.

Kaynakça

  1. ^ "sv. Marko Križevčanin-život, zivot". Križevci.net (Çekçe). 16 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017. 
  2. ^ a b c d "San Marco Crisini (Krizevcanin)". Santi e beati (İtalyanca). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017. 
  3. ^ "dziedzictwo.ekai.pl". 23 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2022. 
  4. ^ "Parish of Bielsku-Białej". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2022. 
  5. ^ "Diocese of Bielsko-Żywiecka". 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hristiyanlık</span> tek tanrılı İbrahimî bir din

Hristiyanlık, Nasıralı İsa'nın yaşamına, öğretilerine ve vaazlarına dayanan, tek Tanrılı İbrahimî bir dindir. Günümüzde Hristiyanlık, dünya nüfusunun yaklaşık %30,1'ini oluşturmaktadır ve 2,4 milyarı aşkın takipçisi ile dünyanın en kalabalık dinidir. Takipçilerine, "Mesihçi" anlamına gelen Hristiyan veya Nasıralı İsa'ya ithafen İsevi veya Nasrani denir. Kitâb-ı Mukaddes'e inanan takipçileri, Yahudi metni olan Tanah'ta kehanet edilen İsa'nın Mesih olarak gelişinin bir Yeni Ahit olduğuna inanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Reform (tarih)</span> 16. yüzyılda yalnızca Kutsal Kitapa dayanan bir ilahiyat anlayışını ortaya çıkaran hareket

Reform veya Yenilikçi Devrim 16. yüzyılda başlatılarak tüm Avrupa’yı etkilemiş ve Katolik Kilisesi’ne karşı yapılmış dinsel bir harekettir. Bu hareket Avrupa'nın değişim ve dönüşümüne sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">II. Ioannes Paulus</span> 264. Katolik Kilisesi papası (1920-2005; pd. 1978-2005)

II. Ioannes Paulus, Türkçe II. Yuhanna Pavlus, kaynaklardaki yaygın adıyla II. Jean Paul, ya da doğum adıyla Karol Józef Wojtyła, Katolik Kilisesi'nin Polonya kökenli ilk papası.

<span class="mw-page-title-main">Jean Calvin</span>

Jean Calvin, Fransız din reformcusu veya devrimcisi. 16. yüzyılda Avrupa'da gelişen Reform hareketinin en önemli önderlerinden olan Jean Calvin, Kalvinizm mezhebinin kurucusudur. Ayrıca, Presbiteryenlik üzerinde derin izler bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Otuz Yıl Savaşı</span> Avrupada 1618-1648 arası sürmüş savaş

Otuz Yıl Savaşı ya da Otuz Yıl Savaşları, çoğunlukla Kutsal Roma İmparatorluğu'nun sınırları içerisinde 1618'den 1648'e kadar sürmüştür. Avrupa tarihinin en yıkıcı savaşlarından birisi olan savaş sonucunda tahminen 4,5 ila 8 milyon arasında insan ölmüştür ve Almanya'nın bazı bölgelerinde %50'nin üzerinde nüfus düşüşü olmuştur. Seksen Yıl Savaşı, Mantova Veraset Savaşı, Fransız-İspanyol Savaşı ve Portekiz Restorasyon Savaşı da Otuz Yıl Savaşı ile bağlantılı savaşlardır.

Protestanlık, Hristiyanlığın en büyük üç ana mezhebinden biridir. 16. yüzyılda Martin Luther ve Jean Calvin'in öncülüğünde Katolik Kilisesi'ne ve Papa'nın otoritesine karşı girişilen Reform hareketinin sonucunda doğmuştur (1529).

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı</span> Orta Avrupada uzun yıllar hüküm süren bir krallık

Macaristan Krallığı, Orta Çağ'dan 20. yüzyıla kadar yaklaşık bin yıl boyunca Orta Avrupa'da varlığını sürdüren bir monarşiydi. Macaristan Prensliği, ilk kral I. István'ın 1000 yılı civarında Estergon'da taç giymesi üzerine bir Hristiyan krallığı olarak ortaya çıktı; ailesi 300 yıl boyunca monarşiyi yönetti. 12. yüzyıla gelindiğinde krallık Avrupalı bir güç haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">I. James (İngiltere kralı)</span> İskoçya, İngiltere ve İrlanda kralı

I. James, İskoçya, İngiltere ve İrlanda kralı.

<span class="mw-page-title-main">IV. Henri</span> Eski Fransa kralı

Bearn Prensi ve Fransa Kralı IV. Henri, 1589-1610 yılları arasında Fransa kralı, 1572-1610 yılları arasında Navarra kralı.

<span class="mw-page-title-main">Bağımsız Hırvatistan Devleti</span>

Bağımsız Hırvatistan Devleti, II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya'nın Nazi Almanyası tarafından işgali üzerine kurulan kukla devlettir. NDH'nin kuruluşu 10 Nisan 1941'de Zagreb'de ilan edildi. Almanlar Bosna, Hersek ve Srem'i Hırvatistan'a bağlayarak Ustaşa lideri Ante Paveliç'in yönetiminde faşist bir rejim kurdular. Hırvat faşistler Bağımsız Hırvatistan Devleti'nde çok sayıda Sırp, Yahudi ve Çingene nüfusunu öldürerek ortadan kaldırdılar.

II. Dünya Savaşı'nda Sırplara yönelik zulüm, 1941-1945 yılları arasında Faşist ve Nazi destekli unsurların Sırplar'a karşı yürüttüğü etnik temizlik uygulamasıdır. Belgrad Üniversitesi Profesörü Ljubodrag Dimic'in yayınladığı incelemedeki rakamlara göre Sırp tarafının toplam kaybı 1.000.000'dur. Hırvatistan Bağımsız Devleti, Sırp halkın büyük çoğunluğunu Ortaçağ Engizisyonu yöntemleriyle öldürdü. Papa XII. Pius, Zagreb başpiskoposu Alojzije Stepinac, Saraybosna başpiskoposu Ivan Šarić, reis-ül ulema Fehim Spaho, Zagreb müftüsü Ismet Muftić, Kudüs Baş Müftüsü Muhammed Emin el-Hüseyni ve başka Katolik-Müslüman din adamları, NDH'deki katliamları desteklediler. II. Dünya Savaşı boyunca Ustaşa rejimi sırasında 700.000 Sırp'ı öldürmüş, 400.000'i göç etmek ve 250.000'i de Katolik olmak zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Makam</span> Katolik Kilisesinin Piskoposluk Yönetimini ile Vatikanı yönetmek için piskoposlarca yönetilen bir yetki alanı oluşumu

Santa Sede (Latince: Sancta Sedes) veyahut Papalık Makamı; Batı Avrupa dillerinde "Aziz Sandalye", "Apostolik Makam", "Kutsal Koltuk" olarak adlandırılır. Bu isimlendirme Vatikan'ın devlet pozisyonunu belirleyen resmi isimlendirmesidir. Nihayetinde Roma’da bulunan Katolik Kilisesi'nin Piskoposluk Yönetimi'ni içerir ve devleti yönetmek için piskoposlarca yönetilen bir yetki alanı oluşumudur. Bu isimlendirme ise; Papa ile beraber Devlet Sekretaryasını, farklı Kongregasyonlarını ve papalık konseylerini içerir. Bütün bu sistemin başında bulunan kişiye de 'Başpiskopos' denir ve bu haliyle 'Papa'ya işaret etmektedir. Kısaca, Papalık Makamı, Katolik Kilise'sinin merkezi yönetimi olarak kabul edilebilir ve nihayetinde alışılagelen en basit isimlendirmesiyle buna Vatikan denilir.

<span class="mw-page-title-main">IV. Sixtus</span> 9 Ağustos 1471 - 12 Ağustos 1484 arasında papalık yapmış din adamı

IV. Sixtus, gerçek adıyla Francesco della Rovere, 9 Ağustos 1471 - 12 Ağustos 1484 arasında papa olarak görev almış bir din adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Antonio Priuli</span> venedik dükası

Antonio Priuli, 17 Mayıs 1618 – 12 Ağustos 1623 tarihleri arasında, 5 yıl 2 ay 26 gün süren dönemde, Venedik Cumhuriyeti'nde "Doçe" unvanı ile devlet başkanlığı yapan 94'üncü dükadır.

<span class="mw-page-title-main">Johann Martin Schleyer</span> Alman Katolik papaz

Martin Schleyer 18 Temmuz 1831 - 16 Ağustos 1912) yapay dil Volapük'ü icat eden bir Alman Katolik papazdı. Resmi adı "Martin Schleyer" idi, Johann adını vaftiz babasını anmak için gayriresmî olarak ekledi.

<span class="mw-page-title-main">Bosna Kilisesi</span>

Bosna Kilisesi, 11. yüzyılda Bosna'da kurulmuş olan ve hem Katolik, hem de Ortodoks Kilisesi tarafından sapkın sayılan bağımsız bir kiliseydi. Bosna'daki Katolik piskoposluğundan ayrılmış olan Kilise, önce Bosna Banlığı, ardından da Bosna Krallığının kontrolündeyken, Bosna'nın Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethinden sonra ortadan kaybolmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Protestan iş ahlakı</span>

Protestan iş ahlakı, Kalvinist iş etiği veya Püriten iş etiği; teoloji, sosyoloji, ekonomi ve tarihte çalışkanlığın, disiplinin ve tutumluluğun bir kişinin değerlere bağlılığının bir sonucu olduğunu vurgulayan bir iş etiği kavramıdır. Protestan inancı, özellikle Kalvinizm tarafından benimsenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">III. Sixtus</span> Papa

Aziz Papa III. Sixtus ya da Xystus, 3 Temmuz 432'den ölümüne kadar Katolik Kilisesinin papasıdır. En çok saltanatı sırasında Roma'nın yeniden inşasıyla bilinir. Yortu Günü 28 Mart tarihinde Katolikler tarafından kutlanır.

İslam ve Protestanlık, Balkanlar'da genişleyen Osmanlı İmparatorluğu'nun bugünkü Macaristan ve Transilvanya'da Kalvinizm ilk kez karşılaştığı 16. yüzyılın başlarında temas kurdu. Her iki taraf da Avusturya Kutsal Roma İmparatoru'na ve Katolik Kilisesi müttefiklerine karşı çıktıkça, dini benzerlikleri ve ticaret ve askeri ittifak olasılıklarını araştıran çok sayıda fikir alışverişinde bulundu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.