İçeriğe atla

Mariya Spiridonova

Maria Aleksandrovna Spiridonova

Maria Aleksandrovna Spiridonova (Rusçası: Мария Александровна Спиридонова) (16 Ekim 1884 – 11 Eylül 1941), Rus devrimci. Ekim Devrimi döneminde Sol SR'ların lideri konumundaydı.

Gençliği

Hemşirelik yüksek okulunda öğrenciyken SR'lara katıldı. 1905 Devriminin sürmekte olduğu dönemde Ocak 1906'da Polis Müdürü General G.N. Luzhenovsky'yi öldürdü. Polis müdürü özellikle bastırılan devrimci girişim döneminde köylülere yaptığı eziyetlerle tanınmıştı. Spiridonova, polis müdürünü Borisoglebsk tren istasyonunda çok yakın mesafeden doğrudan suratına ateş ederek öldürdü. Suikastten sonra yakalandı ve tutuklu kaldığı dönemde çok ağır işkence ve cinsel tacize uğradı. Yapılan ağır işkenceler o kadar tepki çekti ki Çarlık rejimine bağlı bazı çevreler müdahale ederek uygulamalara son verilmesini talep etti. Bu tepkilerin sonucunda idam cezası o dönemin genel uygulaması olan sürgün cezasına çevrildi.

Sürgün

Cezasını çekmeye Sibirya'ya gönderildi. Buradaki Maltzevskaya Hapishanesine kondu. O dönem siyasi suçlulara davranışta adet olmamasına rağmen hapse kondu ve sürekli işkence gördü.

1917 yılı

1917 yılındaki Şubat Devrimi sonucu özgürlüğüne kavuştu. SR üyeleri onun kaldığı hapishaneyi dinamitlerle yıkacak ve bir daha kullanılamayacak hale getirdi. Derhal Sankt-Peterburg'a dönerek siyasetin içine katıldı.

Sol SR lideri

Siyasete yeniden döndüğünde SR'lardan ayrılan ve Bolşeviklere daha yakın duran Sol SR'ların lideri konumuna geldi. Ekim Devriminin başarılmasından sonra Bolşeviklerle birlikte ilk Sovyet Hükûmetinde Sol SR'ların yer almasını sağladı. Yapılan seçimlerin ardından 1918 Ocak ayında toplanan Kurucu Meclise SR vekil olarak katıldı ve Bolşevikler tarafından Meclis başkanlığına aday gösterilse de kazanamaz. Kurucu Meclis'in Bolşevikler tarafından kapatılmasını onayladı. Bolşeviklerle olan ortaklık 1918 yılı başında Almanya İmparatorluğu ile imzalanan Brest Litovsk Antlaşmasına kadar sürdü. Bu antlaşmaya karşı çıkan Sol SR'lar hükûmetten çekileceklerdir. Ayrıca Bolşeviklerin kırdaki uygulamalarına da karşı çıkmaktadır.

Ayaklanma

Almanya ile imzaladığı antlaşmanın bozulması için Sol SR yönetimiyle beraber Bolşeviklere karşı ayaklanma kararı alınma sürecinin içindeydi. Temmuz 1918'de Alman Elçisi von Mirbach'ın öldürülmesi, Lenin dahil olmak üzere önde gelen Bolşevik liderlere suikast ve iktidarı alma girişimi başlatıldı. Alman elçisi ölecek, Lenin suikastten ağır yaralı olarak kurtulacak ve Sol SR ayaklanması ise Bolşevik yanlısı askerler ve Çeka tarafından bastırılacaktır. Spiridonova tutuklandı. Mahkeme sürecinde idam cezası savcılık tarafından talep edilse de hiçbir Sol SR üyesi idam edilmeyecektir. Cezasını çekmek için yeniden sürgüne gönderildi.

Stalin dönemi

Stalin dönemindeki Büyük Temizlik adıyla anılan tasfiye hareketi sırasında sürgünde yaşadığı Ufa'da 12 diğer Sol SR liderle beraber yeniden tutuklandı. Köylüleri isyana kışkırtmak suçuyla itham edildi ve 8 Mart 1937 tarihinde 25 yıl hapse mahkûm edildi.

Ölümü

II. Dünya Savaşı sırasında 1941 yılında Nazi Almanyasının Sovyetler Birliğine saldırmasından sonra Oryol'da 11 Eylül 1941 tarihinde 157 Sol SR üyesi ile birlikte (içlerinden biri sürgünde evlendiği eşi) NKVD tarafından Medvedev ormanında kurşuna dizildi.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nisan tezleri</span>

Nisan Tezleri, 1917 Şubat Devrimi ile Rusya'daki Çarlık rejiminin devrilmesi üzerine sürgünde bulunduğu İsviçre’den, Mühürlü Tren ile Rusya’nın başkenti Petrograd’a gelen Bolşevik lider Lenin tarafından ilan edilen ve parti tarafından izlenmesi gereken siyasi hattı anlatan açıklamalar. Tezler daha çok Rusya’nın içinde bulunduğu durumu tahlil etmekte ve Bolşevikler tarafından yapılması gerekenleri sıralamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Roman Malinovski</span>

Roman Vatslavoviç Malinovski Rus Bolşevik Partisi Merkez Komitesine kadar yükselmiş Ohranka ajanıdır.

Mejrayontsi Rusça kelime anlamı olarak bölge birliği olarak çevrilebilir, Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi Menşevik grubuna bağlı Enternasyonalistler grubudur. 1913-1917 yılları arasında parti içindeki Sankt-Peterburg merkezli küçük bir siyasi gruptur, 1917 Ekim Devrimi sürecinde Bolşeviklerle birleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar</span> bir dizi askerî karışıklıklar

Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar, Ekim Devrimi'ni izleyen dönemde Sovyetler Birliği henüz resmen kurulmamışken SRlar, Sol SRlar, Menşevikler ve anarşistlerce iktidardaki Bolşeviklere yönelik planlanan ve yürütülen bir dizi ayaklanma eylemidir. Bu ayaklanmaların bazıları sürmekte olan Rus İç Savaşında Bolşevik iktidarına karşı oluşturulan Beyaz Orduyu desteklerken bazıları bağımsız hareketlerdir. Bu ayaklanmalar 1918 yılında başlayacak ve 1922 yılına kadar sürecektir. Bu ayaklanmalar sonucunda o döneme kadar diğer sol grupları da iktidara dahil etmek isteyen Bolşevikler bu çabaları bir kenara bırakarak ayaklanmaları askeri kuvvetle bastırma yoluna gitmiştir. Bazı çevreler tarafından gündeme getirilen sol ve devrimci partilerin koalisyon olarak iktidarı gerçekleşmeyecek Bolşevikler tek başlarına iktidarlarını sürdüreceklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sol SR</span>

Sol SR’lar, 1917 yılından itibaren Sosyalist Devrimci Partiden ayrılarak Bolşeviklerden yana tavır alan siyasi grup.

<span class="mw-page-title-main">Temmuz Günleri</span>

Temmuz Günleri, 1917 yılında Rusya’da Sankt-Peterburg şehrinde 3 - 7 Temmuz günleri arasında meydana gelen olayları anlatır. Olaylarda askerler ve sanayi işçileri Geçici Hükûmete karşı yoğun protesto gösterileri düzenlemişlerdir. Gösterilerin örgütlenmesinde bulunmamalarına rağmen Bolşevikler çoğu kendi parti sempatizanlarından oluşan gösterilere öncülük yapmaya çalışmışlar ve kontrol altına almaya çalışmışlardır. Geçici Hükûmete bağlı ordu birlikleri göstericileri ateş açarak dağıtmış ve Bolşeviklere karşı saldırılarda bulunmuşlardır. Bolşeviklerin lideri Lenin yeraltına çekilmiş ve çok sayıda Bolşevik önder tutuklanmıştır. Temmuz Günleri, Ekim Devrimi öncesinde Bolşeviklerin büyümesinde ve etkisinde bir düşüş dönemine karşılık gelir.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Çernov</span> Rus Politikacı

Viktor Mihailoviç Çernov Rus devrimci, SR partisinin kurucularından. Partinin teorik hattının oluşturulmasında önemli rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Komuç</span>

Kurucu Meclis Üyeleri Komitesi veya Komuç, Ekim Devrimi ile Bolşeviklerin iktidarı almasının ardından Bolşevik iktidarını tanımadığı için kapatılan Kurucu Meclis vekillerinin Bolşeviklere karşı başlatılan Rus İç Savaşı sırasında Samara kentinde 8 Haziran 1918 günü oluşturdukları iktidar organı.

<span class="mw-page-title-main">Wilhelm von Mirbach</span>

Wilhelm Graf von Mirbach-Harff Almanya İmparatorluğu diplomatı.

<span class="mw-page-title-main">Boris Savinkov</span>

Boris Viktoroviç Savinkov Rus yazar, devrimci ve silahlı eylemcidir. SR partisinin savaş örgütü liderlerindendi. Rus İmparatorluğunda Çarlık rejimi yöneticilerine düzenlediği gösterişli suikastlerle bilinir. 1917 yılındaki Şubat Devriminden sonra Geçici Hükûmette Savaş Bakan Yardımcılığı yapmıştır. Ekim Devriminden sonra çıkan Rus İç Savaşı sırasında Bolşeviklere cephe almış ve 1920 yılında ülke dışına kaçmıştır. 1924 yılında ülkeye gizlice geri dönmeye çalışırken yakalanmış, hapiste öldürülmüş veya intihar etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Moisey Uritski</span> suikast kurbanı Çeka şefi

Moisei Solomonoviç Uritski Rus Bolşevik lider. Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar kapsamında cinayet sonucu öldürülmüştür. Aynı gün Bolşeviklerin lideri Lenin de suikaste uğramış ve ağır yaralanmıştır. Bu saldırıların ardından Bolşevikler tarafından Kızıl Terör uygulamaları başlatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fanya Kaplan</span>

Fanni veya Fanya Yefimovna Kaplan, Bolşevik lideri Vladimir Lenin'e suikast girişiminde bulunan bir Rus sosyalist devrimci suikastçı. Çeka tarafından 1918 yılında tutuklandı ve idam edildi.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Terör</span>

Kızıl Terör, Ekim Devrimi ile Beyaz Terör'ün başlamasıyla beraber SSCB istihbarat ve güvenlik teşkilatı Çeka tarafından başlatılan toplu tutuklama, yargısız infaz gibi eylemlerin tümü. Devrimci terör uygulamalarının bir türü olarak kabul edilir. Tüm Rus İç Savaşı dönemi (1918-1922) boyunca iç savaş koşulları ülkede hakim olsa da Kızıl Terör dönemi 2 Eylül 1918 tarihinde Yakov Sverdlov tarafından yapılan resmî açıklamayla başlamış, Ekim 1918’de sona ermiştir. Kızıl Terör deyimi ise Fransız Devrimi sırasında Robespierre iktidarının sona erdiği 28 Temmuz 1794 tarihinden önceki altı haftalık terör döneminden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Mühürlü Tren</span>

Mühürlü Tren, I. Dünya Savaşı sırasında İsviçre'de sürgünde bulunan Rus Bolşevik lider Lenin ve beraberindekilerin 1917 yılı Şubat Devrimi ile birlikte yıkılan Çarlık rejiminden sonra Rusya'ya dönmelerini sağlayan çok taraflı organizasyonu anlatır. İsviçre sınırından sonra Almanya İmparatorluğu topraklarından geçen devrimcileri taşıyan tren, diplomatik olarak dokunulmaz olduğu ve yolcularının Almanya'da inmesi yasak olduğundan mühürlü tren ismi kullanılmıştır. Yolculuğun sonunda Lenin ve beraberindekiler İsviçre-Almanya-İsveç-Finlandiya üzerinden Sankt-Peterburg'a ulaşmışlardır. Lenin'in Rusya'ya gelişi Rus Devriminin kaderini etkilemiş ve gelir gelmez açıkladığı Nisan Tezleri ile Bolşevikleri iktidarın alınması doğrultusunda yeniden örgütlemiştir. Süreç sonunda Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklardır.

Tüm Rusya Kurucu Meclisi, Rusya’da 1917 Ekim Devriminden sonra toplanan ve demokratik seçimlerle seçilmiş olan yasama organı. 5-6 Ocak 1918 günlerinde sadece 13 saat toplanabilmiştir. Sovyet iktidarını tanımayı reddettiği için Bolşevikler tarafından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pavel Dıbenko</span>

Pavel Yefimoviç Dıbenko Rus devrimci ve Bolşevik bahriyeli. İlk Sovyet hükûmeti olan Sovnarkom'da yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Wolf-Heinrich von Helldorf</span> Alman politikacı

Wolf-Heinrich Graf von Helldorf, Nazi Rejiminin önde gelen isimlerinden biriydi. 1933'te Nazi Partisi üyesi oldu. 1938 yılında direniş grupları ile temas kurdu.

Lenin'in vurulması veya Lenin suikastı, 30 Ağustos 1918 günü Bolşevik lider Vladimir Lenin'e yapılan suikast girişimi. Olay günü Lenin, Moskova'da bulunan "Orak-Çekiç" adındaki bir silah fabrikasında Ekim Devrimi hakkında konuşma yapmaktaydı. Konuşmasının ardından fabrikadan ayrılıp arabasına binerken Fanya Kaplan tarafından üç kez ateş edilerek vuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Sol SR Ayaklanması</span>

Sol SR ayaklanması, Ekim Devrimi ile Rus İmparatorluğunda iktidarı alan Bolşeviklere karşı 1918 yılı Temmuz ayında Sol SRlar tarafından başlatılan silahlı ayaklanmadır. 6 Temmuz 1918 günü başlatılan ayaklanmanın amacı Brest Litovsk Antlaşması ile barış yapılan Almanya İmparatorluğu ile savaşın yeniden başlatılmasıydı. Ayaklanma Rus İç Savaşı sırasında Bolşeviklere karşı sol ayaklanmaların en önemlilerindendir. Ayaklanma bastırılmış ve ülkede Sol SR faaliyetleri yasaklanmıştır ancak yıkıcı faaliyetlerin şiddetine rağmen yaptırımlar görece hafifletilmiş şekilde uygulanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Faustschlag Harekâtı</span>

Faustschlag Harekâtı sürmekte olan I. Dünya Savaşının Doğu Cephesinde Alman İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu askerî birliklerinin Çarlık Rusyasında iktidarı 1917 Ekim Devrimi ile alan Bolşeviklere karşı başlattığı harekâttır.