İçeriğe atla

Marino Ghetaldi

Marino Ghetaldi
Marin Getaldić
Doğum2 Ekim 1568(1568-10-02)
Dubrovnik, Ragusa Cumhuriyeti (günümüzde Hırvatistan)
Ölüm11 Nisan 1626 (57 yaşında)
Dubrovnik, Ragusa Cumhuriyeti
VatandaşlıkVenedik Cumhuriyeti
EğitimAccademia dei Lincei
EvlilikMarija Sorkočević
Çocuk(lar)3 (Anica, Franica ve Marija)
Kariyeri
DalıMatematik · fizik
Doktora
danışmanı
François Viète
Christopher Clavius

Marino Ghetaldi (LatinceMarinus Ghetaldus; HırvatçaMarin Getaldić; 2 Ekim 1568, Dubrovnik - 11 Nisan 1626, Dubrovnik), Ragusalı matematikçi ve fizikçidir. İtalya, İngiltere ve Belçika'da okuyan Ghetaldi; optik ve matematik konularında çalışmalar yapmıştır. François Viète'nin birkaç öğrencisinden biriydi.

Biyografi

Variorum problematum collectio isimli eseri, 1607

Ghetaldi soylu bir ailede doğdu. Ailenin altı çocuğudan biriydi. Cebirin geometriye uygulanması üzerine Promotus Archimedus (1603), De resolutione et ve Compositione matica (1630) eserleri başta olmak üzere 7 kitap yazdı. Geometrik optik alanındaki araştırmalarıyla tanındı. 1607 yılında 42 geometrik problemin, Variorum problematum colletio’nun çözümlerini içeren bir broşür hazırladı. Bu eser Geometrinin cebirselleşmesinin temellerini attı. Geometriye katkıları, İngiltere'de Halley kuyruklu yıldızı olarak bilinen yıldızın yörüngesini hesaplayan Hollandalı fizikçi Christiaan Huygens ve Edmond Halley tarafından kaynak olarak gösterildi.

Ghetaldi parabolik aynayı tasarladı. Bu ayna günümüzde Londra'daki Ulusal Denizcilik Müzesi'nde sergilenmektedir. Ayrıca konik lens yapımında öncü oldu.[1] Padova’da geçirdiği süre boyunca düzenli olarak yazıştığı Galileo Galilei ile tanıştı Fransız matematikçi François Viète'nin iyi bir arkadaşıydı. Avrupa'daki en prestijli üniversitelerinden biri olan Belçika'daki Leuven'de matematik profesörü olarak görev yaptı.

Marino Ghetaldi'nin portresi

Bir dönem siyasetle de uğraştı. Ragusa Cumhuriyeti'nin siyasi organları olan Büyük ve Küçük Konseyler üyesiydi. 1606'da Konstantinopolis'teki Ragusa Cumhuriyeti'nin elçisi olarak görev aldı. Marija Sorkočević ile evlendi. Çiftin Anica, Franica ve Marija adında üç kızı vardı.

Çalışmaları

Mirası

Dubrovnik'teki iki önemli yer Getaldić'in adıyla ilişkilendirilir: Marino'nun lakabından adını alan Bete Mağarası, aynaları tutuşturarak deneyler yaptığı yer; ve 1604 yılında Dubrovnik Cumhuriyeti yetkilileri tarafından inşa edilmesi için görevlendirildiği Ston tahkimat sistemindeki önemli bir stratejik kule olan Pozvizd.

Ayrıca bakınız

  • Gealdić'in Evi
  • Önemli Ragusalıların listesi

Kaynakça

  1. ^ "history and culture". www.vodice.org. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2016. 

Konuyla ilgili yayınlar

Bibliyografi

  • A. Favaro, "Marino Ghetaldi," Amici e corrisponsdenti di Galileo, 3 vols. (Firenze, 1983), 2, 911-34.
  • H. Wieleitner, "Marino Ghetaldi und die Anfänge der Koordinatengeometrie," Bibliotheca mathematica, 3rd ser., 13, pp. 242–247.
  • G. Barbieri, "Marino Ghetaldi," in Pietro F. Martecchini, Galleria di Ragusei illustri, (Ragusa, 1840).

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Galileo Galilei</span> İtalyan fizikçi ve astronom (1564–1642)

Galileo Galilei, İtalyan astronom, fizikçi, mühendis, filozof ve matematikçiydi.

Cebir sayılar teorisini, geometriyi ve analizi içine alan geniş bir matematik dalıdır. Temel matematik işlemlerinden, çember ve daire alanları bulmayı kapsayan geniş bir ilgi alanına sahiptir. Cebir, mühendislik ve eczacılık gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Kuramsal cebir, ileri matematiğin bir dalı olmakla birlikte sadece uzmanlar tarafından çalışılan bir koldur.

<span class="mw-page-title-main">Pierre de Fermat</span> Fransız matematikçi ve avukat

Pierre de Fermat, neredeyse eşitlik (“adequality”) tekniği de dahil olmak üzere sonsuz küçük hesaplara yol açan erken gelişmeler için yaptığı katkılarla bilinen bir Fransız matematikçiydi. Özellikle, eğri çizgilerin en büyük ve en küçük koordinatlarını bulmanın özgün bir yöntemini keşfetmesiyle tanınır; bu, o zamanlar bilinmeyen diferansiyel kalkülüsünkine benzer ve sayı teorisi üzerine yaptığı araştırmadır. Analitik geometri, olasılık ve optiğe kayda değer katkılarda bulundu. En çok ışık yayılımı hakkındaki Fermat ilkesi ve Diophantus'un Aritmeticasının bir kopyasının kenarındaki bir notta açıkladığı sayı teorisindeki Fermat'nın Son Teoremi ile tanınır. Aynı zamanda Fransa'nın Toulouse Parlamentosu'nda avukattı.

<span class="mw-page-title-main">İbnü'l-Heysem</span> Arap fizikçi, matematikçi ve astonom (965–1040)

İbn-i Heysem, Ḥasan Ibn el-Heysem, Batılıların söyleyişiyle Alhazen veya tam ismiyle Ebū ʿAlī el-Ḥasan ibn el-Ḥasan ibn el-Heysem, Arap matematikçi, astronom, ve İslam'ın Altın Çağının önemli fizikçilerinden biriydi. "Modern optiğin babası" olarak da anılır. Özellikle görsel algı dinamiklerine önemli katkılarda bulunmuştur. En etkili eseri, 1011–21 yılları arasında oluşturduğu ve Latince baskılar sayesinde günümüze kadar gelmiş Kitāb el-Manāzir olmuştur. Polimat, felsefe, teoloji ve tıp üzerine yaptığı birçok çalışmayı da kitaplarına kaydetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Apollonios (Pergeli matematikçi)</span> Konik kesitler üzerine yazılarıyla tanınan antik Yunan coğrafyacı ve astronom

Pergeli Apollonius, konik kesitler üzerindeki çalışmaları ile tanınan Antik Yunan geometri uzmanı ve astronom. Öklid ve Arşimet'in konuya katkılarından başlayarak, onları analitik geometrinin icadından önceki duruma getirdi. Elips, parabol ve hiperbol terimlerinin tanımları bugün kullanımda olanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Evangelista Torricelli</span> İtalyan fizikçi ve matematikçi

Evangelista Torricelli, İtalyan bir fizikçi ve matematikçidir. Barometreyi bulmasıyla ünlüdür ancak optik alanında yaptığı önemli çalışmalarla da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Johannes Kepler</span> Alman gökbilimci, matematikçi ve astronom

Johannes Kepler ; Alman gök bilimci, matematikçi ve astronomdur. 17. yüzyılın bilimsel devriminde, "Astronoma Nova", "Harmonik Mundi" ve "Kopernik Astronomi Özeti" adlı çalışmalarına bağlı olarak şahsen ortaya çıkardığı Kepler'in gezegensel hareket yasaları ile tanınır. Bu çalışmaları Isaac Newton’un evrensel yer çekimi kuvveti teorisine dayanak sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">François Viète</span> Fransız matematikçi (1540 – 1603)

François Viete Fransız matematikçi. Adıyla anılan Vieta formüllerini keşfetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Fizik tarihi</span> fizik biliminin tarihi

Fizik, felsefe ürünü bir çalışma alanıdır ve bu yüzden 19. yüzyıla kadar doğa felsefesi diye adlandırıldı. Ünlü fizik bilgini Isaac Newton (1642-1726) bile temel yapıtını "Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri" olarak adlandırmış ve kendisini de bir doğa filozofu olarak görmüştür. Günümüzde ise fizik; madde, enerji ve bunların birbiri arasındaki ilişkiyi inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlanır. Fizik bir bakıma en eski ve en temel kuramsal bilimdir; onun keşifleri doğa bilimleri'nin her alanı hakkındadır çünkü madde ve enerji; doğanın temel ögeleridir. Diğer bilim dalları genellikle kendi alanlarıyla sınırlıdır ve fizikten sonradan ayrılıp bir bilim dalı olmaya hak kazanmış diye düşünülebilinir. 16. yüzyılda fizik doğa bilimlerinden ayrılmış, Rönesans dönemi sonrasında hızla artan bilgi birikimi ile mekanik, optik, akustik, elektrik gibi alt bilim dalları ortaya çıkmıştır. Fizik günümüzde klasik fizik ve modern fizik olarak ikiye ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Bilim insanı</span> bilimsel çalışmalarla uğraşan kimse

Bilim insanı, bilimci veya bilimadamı-bilimkadını, evrene ilişkin olgulara ve değişkenlere yönelik bilimsel veri elde etme yöntemlerini kullanarak sistematik bir şekilde bilgi elde etmeye çalışan kişidir. Daha sınırlı anlamda ise bilimsel yöntem kullanan bir bireydir. Kişi bilimin bir veya birden fazla alanında uzman olabilir. Bilim insanları; fiziksel, matematiksel ve sosyal alanlar da dâhil olmak üzere bilimin tüm alanlarında araştırmalar yaparlar. Onlar olaylar hakkında soru soran ve bu soruları sistematik olarak cevaplama yoluna giden insanlardır. Doğaları gereği meraklı ve iyi organize insanlardır. Diğer insanların aksine, bilim insanları bir şeyleri gözlemleme yeteneğine ve gözlemlediklerinde bir şeyler görebilme yetisine sahip olurlar.

Matematik ve kuramsal fizikte, ayna simetrisi Calabi-Yau dağıtımlar olarak adlandırılan geometrik cisimler arasındaki ilişkidir. Bu olay, şekilleri geometrik olarak farklı görünen altı boyutlu iki dağıtım için gerçekleşebilir ama yine de eğer bu boyutlar sicim kuramının gizli boyutları ise eşdeğerdirler. Bu durumda, altı boyutlu dağıtımlar için biri diğerinin aynası denir. Ayna simetrisi ilk olarak fizikçiler tarafından keşfedilmiştir. 1990'larda ne zaman ki Philip Candelas, Xenia de la Ossa, Paul Green ve Linda Parks ayna simetrisinin Calabi-Yau dağıtımında rasyonel dalgaların sayımında kullanılabileceğini, yani eskiden beri süre gelen problemlerin çözümünde kullanılabileceğini göstermiş; o zaman matematikçiler ayna simetrisiyle ilgilenmeye başlamışlardır. Ayna simetrisine orijinal yaklaşım kuramsal fizikteki kesin olmayan fikirlere dayansa da matematikçiler ayna simetrisindeki bazı matematiksel tahminlerde kesin ispat yapmışlardır. Bugün, ayna simetrisi soyut matematikte ana araştırma konusudur ve matematikçiler fizikçilerin görülerine dayanan ayna simetrisi için matematiksel bir anlayış geliştirmeye çalışmaktadırlar. Ayrıca, ayna simetrisi sicim kuramındaki hesaplamalar için temel bir araçtır. Ayna simetrisi için ana yaklaşımlar Maksim Kontseviç'in homolog ayna simetrisi programını ve Andrew Strominger, Shing-Tung Yau ve Eric Zaslow'un SYZ varsayımını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Bonaventura Cavalieri</span>

Bonaventura Francesco Cavalieri İtalyan Matematikçi. ve cizvit din adamı. Fizikte optik ve hareket, kalkülüs hesabının başlangıcı olan "bölünebilirlikler" ve İtalya'ya logaritma hesabını getirmesi ile de iyi bilinmektedir. Geometri'de Katı Cisimlerin hacimleri konusunda geliştirdiği "Cavalieri Prensibi" adı ile anılan prensip ile integral hesaba giriş sağlaması ile meşhurdur. Cavalieri herhangi bir objenin hacminin, nesneden paralel, belirli aralıklarla kesilmiş 2 boyutlu kesitler sayesinde hesaplanabileceğini göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ruđer Bošković</span>

Roger Joseph Boscovich (Hırvatça: Ruđer Josip Bošković, Sırp-Hırvatça telaffuz: [rûd͡ʑer jǒsip bôʃkoʋit͡ɕ] ;, Ragusa'lı fizikçi, astronom, matematikçi, filozof, diplomat, şair, teolog, Cizvit rahip ve bilge

Optik, Mısır ve Mezopotamyalılar tarafından geliştirilen lenslerle başlamış ve Yunan ve Hint filozofları tarafından geliştirilen ışık ve vizyon teorileri takip etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Marin Mersenne</span> Fransız filozof (1588-1648)

Marin Mersenne, Marin Mersennus veya le Père Mersenne Fransız teolog, filozof, matematikçi ve akustiğin babası olarak anılan müzik teorisyeni ve rahip.

<span class="mw-page-title-main">Junije Palmotić</span>

Junije (Džono) Palmotić, Ragusa Cumhuriyeti'nden bir Hırvat barok yazar, şair ve oyun yazarı idi. Palmotić soylu ailesinin bir üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ İslam matematiği</span> yaklaşık 622 ile 1600 yılları arasında İslam medeniyeti altında korunan ve geliştirilen matematiğin bütünü

İslam'ın Altın Çağı'nda matematik, özellikle 9. ve 10. yüzyıllarda, Yunan matematiği ve Hint matematiği üzerine inşa edilmiştir. Ondalık basamak-değer sisteminin ondalık kesirleri içerecek şekilde tam olarak geliştirilmesi, ilk sistematik cebir çalışması (Hârizmî tarafından yazılan Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap adlı eser ve geometri ve trigonometride önemli ilerlemeler kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Matematik tarihi</span> matematik biliminin tarihi

Matematik tarihi, öncelikle matematikteki keşiflerin kökenini araştıran ve daha az ölçüde ise matematiksel yöntemleri ve geçmişin notasyonunu araştıran bir bilimsel çalışma alanıdır. Modern çağdan ve dünya çapında bilginin yayılmasından önce, yeni matematiksel gelişmelerin yazılı örnekleri yalnızca birkaç yerde gün ışığına çıktı. MÖ 3000'den itibaren Mezopotamya eyaletleri Sümer, Akad, Asur, Eski Mısır ve Ebla ile birlikte vergilendirmede, ticarette, doğayı anlamada, astronomide ve zamanı kaydetmede/takvimleri formüle etmede aritmetik, cebir ve geometri kullanmaya başladı.

<span class="mw-page-title-main">Geometri tarihi</span> Geometrinin tarihsel gelişimi

Geometri, mekansal ilişkilerle ilgilenen bilgi alanı olarak ortaya çıkmıştır. Geometri, modern öncesi matematiğin iki alanından biriydi, diğeri ise sayıların incelenmesi yani aritmetikti.

Bu liste, matematiğe kayda değer katkılarda bulunan veya matematikte başarı sağlayan kadınların eksik bir listesidir. Bunlar arasında matematiksel araştırma, matematik eğitimi, matematik tarihi ve felsefesi, kamusal sosyal yardım ve matematik yarışmaları gibi alanlar/konular kapsama alınmıştır.