İçeriğe atla

Marie Meade

Marie Meade (d. 1947), Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Nunapitchuk şehrinde doğan Yupik Eskimolarından transkripsiyon ve çeviri yapan Yupikçe uzmanı, öğretmen, hikâye anlatıcısı ve geleneksel dansçıdır.[1][2]

Amerikalı kültürel antropoloji uzmanı olan antropolog Ann Fienup-Riordan ile birlikte Yupik kültürünü ortaya koyup tanımlayan kitaplara imza atan Meade, Yupik maskelerinin Agayuliyararput sergisiyle geniş kitlelere tanıtılmasında da aktif rol oynamıştır.

Ailesi

Kuskokwim Nehri ile Bering Denizi arasındaki Nunapitchuk (Nunapicuar) kasabasında doğan Meade'nin babası Upayuilnguq, annesi ise Nelson Adasından (Qaluyaaq) Narullgiar'dır. Üç oğlan annesi ve babaannedir.[1]

Eğitim ve hizmetleri

Liseyi Bethel'de (Mamterilleq) bitirdi. 1970 yılında kendi kasabasında Bureau of Indian Affairs altındaki okulda iki dilli eğitim vermesi için topluluk tarafından seçildi. Daha sonra aynı iki dilli eğitimi Anchorage School District ve Bethel'deki Kuskokwim Community College'de sürdürdü.[1] 1997 yılında Almanya'ya Berlin'e giderek müzede 1882-83 yıllarında toplanmış 2000 kadar Yupik kültür nesnelerinin tasnif ve tanımında çalıştı.[1] Alaska Pacific University'de Yupikçe eğitimi verdi. Nunamta Yupik dans grubuyla dünyada turnelere katıldı. Hâlen University of Alaska Anchorage'da Yupik dili ve kültürü üzerine öğretmenlik yapmaktadır.

Ödülleri

2002 yılında Governor’s Award on Distinguished Humanities Educator ödülünü aldı.[1]

Kitapları

  • 1996 : Marie Meade (transcribed and translated) and Ann Fienup-Riordan (edited), Agayuliyararput, Kegginaqut, Kangiit-llu / Our Way of Making Prayer, Yup'ik Masks and the Stories They Tell, Anchorage Museum of History and Art in association with the University of Washington Press, Seattle and London, 1996[3]
  • 1996 : Ann Fienup-Riordan (editor), Marie Meade (translator), Barry McWayne (photographer), The Living Tradition of Yup'ik Masks: Agayuliyararput, Our Way of Making Prayer. Seattle, WA: University of Washington Press[4]
  • 2005 : Ann Fienup-Riordan (editor), Marie Meade and Alice Rearden (transcribers and translators), Yup'ik Words of Wisdom: Yupiit Qanruyutait. University of Nebraska Press.
  • 2005 : Ann Fienup-Riordan (editor), Marie Meade (translator), Ciuliamta Akluit / Things of Our Ancestors: Yup'ik Elders Explore the Jacobsen Collection at the Ethnologisches Museum Berlin. University of Washington Press with Calista Elders Council, Bethel, Alaska.[5]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2012. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Kasım 2012. 
  3. ^ Fienup-Riordan, Ann; Art, Anchorage Museum of History and (1996). Agayuliyararput: Kegginaqut, Kangiit-llu (İngilizce). University of Washington Press. ISBN 978-0-295-97509-2. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024. 
  4. ^ "The Living Tradition of Yup'ik Masks". 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2008. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eskimo halkları</span> Eski bir kuzey dünya topluluğu

Eskimolar ya da İnuit ve Yupikler, Arktik bölgedeki dört ülkeye dağılmış olarak, Doğu Sibirya, Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan ve Eskimo - Aleut dillerini konuşan Eskimo - Aleut halklarının en büyük grubunu oluşturan avcı ve toplayıcı halk.

<span class="mw-page-title-main">Yupikçe</span>

Yupikçe, Yupik dili veya Alaska Yupikçesi, Batı ve Güneybatı Alaska'da Yupiklerin konuştuğu Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili.

<span class="mw-page-title-main">Yupikler</span>

Yupikler ya da Alaska Yupikleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin batı ve güneybatısında yaşayan Yupik kolundan bir Eskimo halkıdır. Kendilerini yuk («insan») kelimesi ile -pik/-piaq («gerçek») ekinden türettikleri Yupʼik/Yupʼiaq adıyla ifade ederler. Dillerini ise Yugtun olarak adlandırırlar. Hem Yupik halkları hem de Alaska yerlileri içinde en büyük nüfusa sahip olanlardır. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 25.000 kişilik Yupik nüfustan 10.400 kadarı anadillerini konuşabiliyor. İngilizce bilmeyen Alaska yerlileri içinde 1993 yılında ilk sırayı % 42 lik oranla Yupikler, ikinci sırayı da % 20 lik oranla İnyupikler çeker. Şamanist inançlı avcı ve toplayıcıdırlar. Alaska'nın çetin ikliminde yenebilir her türlü şeyin yenildiği, yenemeyenlerin de kullanılabilirliğine bağlı olarak değerlendirildiği bir yaşam tarzı oluşturmuşlardır. Avların modern dünyada önemsenmeyecek kısımlarından ilginç eşya ve aksesuarlar yapmaları da asgari malzemenin azami olarak değerlendirilmesi olarak görülür. Fokların karınzarının pencere camı olarak kullanılması ya da kuş ve balık derisinden parka ya da ayakkabı yapmak Yupiklerin iklim ve coğrafya zoruyla oluşmuş geleneklerindendir. Dünya maske sanatında Yupik maskeleri benzersizdir. Y önsesini koruyan ana grup Yupik adını alırkan, bu sesi ç önsesine dönüştüren lehçeleri konuşanlar Çupik olarak adlandırılırlar.

Ann Fienup-Riordan, Amerikalı kültürel antropoloji uzmanı olan antropolog.

Sibirya Yupikçesi , Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska'ya bağlı St. Lawrence Adasında ve Rusya'ya bağlı Çukçi Özerk Bölgesinde yaşayan Sibirya Yupikleri tarafından konuşulan Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.400 kişilik nüfustan 1.000 kadarı, Rusyadaki 900 kişilik nüfustan ise ancak 300 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

Nunivak Çupikçesi, Alaska'da, Nunivak Adasında Nunivak Çupiklerinin konuştuğu Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili olan Yupikçenin bir şivesi.

<span class="mw-page-title-main">Yupik halkları</span> Rusyada Çukçi Yarımadasında ve ABDnin Alaska eyaletinde yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan birisi

Yupik halkları ya da Yupik Eskimoları, Rusya'da Çukçi Yarımadasının birbirinden ayrı iki kıyısında ve Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska eyaletinde yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan biri. Diğer kol İnuit halklarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bethel Census Area</span>

Bethel Census Area, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Eskimo halklarından Yupiklerlerce meskun olan bir sayım bölgesi. Örgütlenmemiş borough olduğu için bir yönetim merkezi de yoktur. En gelişmiş şehri Bethel'dir. 2000 sayımına göre nüfusu 16.006 dır.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Eskimoları</span>

Alaska Eskimoları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kıyı bölgelerinde yaşayan Yupik kolundan Alaska Yupikleri, Sibirya Yupikleri ve Supikler ile İnuit kolundan İnyupiklerinn oluşturduğu Eskimo halklarının ortak adı. Arktik kültür grubunun üç alt grubunu oluştururlar. Alaska yerlileri içinde en büyük nüfusa sahip birinci ve ikinci halklardır. 45.600 etnik nüfustan ancak 13.344 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Geçmişte Rus Alaskası döneminde Rusların Aleutlarla bir tutup aynı adla andıkları Supikler Eskimo kültüründen ziyade Aleut kültürü etkisinde asimile olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yukon-Kuskokwim Deltası</span>

Yukon-Kuskokwim Deltası, ABD'nin Alaska eyaletinde Yukon ile Kuskokwim nehirlerinin Bering Denizi'ne döküldüğü alanda bulunur ve dünyanın en büyük nehir deltalarından biridir. Kapladığı alan 70.000 km² dir ve kabaca Oregon eyaletinin alanı kadardır. Çoğunlukla tundradan oluşan delta, Yukon Deltası Milli Yaban Hayatı Sığınağının bir parçası olarak korunmaktadır. Balık ve özellikle de kuşlarca zengindir.

<span class="mw-page-title-main">Sakallı fok</span>

Sakallı fok, fokgiller (Phocidae) familyasının monotipik Erignathus cinsine mensub, Arktik Okyanusunda yaşayan bir fok türü. İlkbaharda deniz üzerinde yüzen buz parçacıkları üzerinde, Alaska'da nisan sonunda, Arktik Kanada'da ise mayıs ayında doğururlar. Doğduklarında 30–40 kg ağırlığındadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo köy odası</span>

Eskimo köy odası, Kanada'da İnuitler, Alaska'da İnyupikler, Yupikler ile Nunivak Çupiklerinde, Sibirya'da ise yalnızca Naukan Yupiklerinde görülen geleneksel yapı ve yapılanmadır. Yalnızca erkeklerce kullanılan, genelde yarı yarıya toprağa gömülü tek odalı geniş ve büyük evdir. Eskimolara komşu olan ve onların kültüründen etkilenen Alaska Atabasklarından Değinaklar ile Holikaçuklarda da görülür

<span class="mw-page-title-main">Alaska yerli sanatı</span>

Alaska yerli sanatı, Amerika Birleşik Devletlerinin Alaska eyaletinde beş ana kültür grubuna ayrılan ve Amerika yerlilerinden ayrı değerlendirilen avcı ve toplayıcı Alaska yerlilerinin sanatıdır. Türkiye'nin iki katı büyüklüğündeki Alaska'nın dünyanın geri kalanından uzak olması bu sanatların yeterince tanınmamasının ana sebebidir. Günümüzde Alaska Native Arts Foundation adlı kâr amacı gütmeyen kurum tarafından tanıtım ve dağıtımı yapılan bu sanatın ürünleri zengin ve çeşitlidir. Bu sanatta Kızılderili halklarından Tlingitler ve Haydalar totem direği gibi tahta oymacılık ürünleriyle tanınırken, Atabask dillerini konuşan Kızılderililer boncuk işi ve sepet yapımıyla, Eskimo halklarından İnyupikler fildişi oymacılığıyla, Yupikler ise daha çok maskelerle öne çıkarlar. Alaska yerli sanatı örnekleri dünyanın değişik müzelerinde sergilenmektedir ve Alaska'daki örnekleri Alaska Yerli Dil Merkezinde de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kuskokwim Nehri</span>

Kuskokwim Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Güneybatı Alaska bölgesinde bulunan ve İç Alaska'da doğup Kuskokwim Körfezinde Bering Denizine dökülen bir nehir. Uzunluğu 1.130 km dir. ABD'nin dokuzuncu en büyük nehridir.

<span class="mw-page-title-main">Qaspeq</span>

Qaspeq, Yupikler ve İnyupikler başta olmak üzere Alaska Eskimolarında hem erkek hem de kadınlarca giyilen kazak ya da gömlek tipli üst giysisi.

<span class="mw-page-title-main">Yupik maskeleri</span>

Yupik maskeleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin batı ve güneybatısında yaşayan Yupiklerin dansta ya da şamanistik törenlerde kullanılan maskeleri. Yupikler Eskimo maskeleri geleneğini sürdürdükleri gibi Alaska yerli sanatında da maskeleriyle öne çıkarlar. Maskelerde insan yüzü olarak yalnızca erkek kullanılır. Tek ya da çift olabilirler. Boyu 3 inç olan yüz maskelerinden, ağırlığı 10 kiloya ulaşan yüz maskelerine kadar değişik boy ve ağırlıkta olabilirler ve bu ağır maskeleri birkaç kişi taşır. Yapımında birkaç kişinin emeği bulunabilir. Avın bereketli geçmesi için kullanılır. Yupik maskeli danslarında yüz maskeleri ile parmak maskeleri kullanılır. Maskeler törenlerde geleneksel olarak kullanıldıktan sonra imha edilir. Maskelerde labret, dövme, kar gözlüğü gibi aksesuarlar da kullanılır. Yupik maskeleri sürrealist değildir. Mücevher tasarımcılarına da ilham kaynağı olur.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo maskeleri</span>

Eskimo maskeleri, hem Yupik hem de İnuit kolundan Eskimoların dans ya da şamanistik törenlerde kullandıkları maskelerdir. Malzeme olarak kuru odun, deri, kemik, boynuz, tüy, saç gibi şeyler kullanılır ve genelde parlak boyayla boyanır. Erken Paleo-Eskimo ve erken Dorset kültüründen kalan morsun fildişinden yapılma minyatür maskeler bulunmuştur. Günümüzde Eskimolar arasında Alaska Yupikleri özellikle maskeleriyle öne çıkarlar.

<i>Hedysarum alpinum</i>

Hedysarum alpinum, Fabaceae (baklagiller) familyasından, Kuzey yarımkürede Kuzey Amerika'da Alaska, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Asya'da Rusya'da Sibirya, Moğolistan, Çin'de Mançurya'da, Keşmir'de yetişen, kazık kökleri yenebilen çok yıllık bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Ugnarat neqait</span>

Ugnarat neqait, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin batı ve güneybatısında yaşayan Yupik Eskomolarının Cricetidae familyasından fare ve lemming yuvaları eşilerek kemirgenlerin kışlık erzak deposundan toplayıp yedikleri üç bitki türünün sap ve kökleri. Bunlar sonbaharda kadınlar tarafından tundrada toplanır.

<span class="mw-page-title-main">Holikaçuklar</span> Kızılderili halkı

Holikaçuklar ya da Holikaçuk Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon–Koyukuk Census Area sayım ilçesinde Innoko Nehri'nin batı kıyısındaki Holikachuk (Xiyighelinghdi) köyünde yaşarlarken 1963 yılında Yukon Nehri'ndeki Grayling kasabasına taşınan, taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, diğer Alaska Atabasklarının aksine anasoylu olmayan, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 2007 yılında 180 kişilik etnik nüfustan 5 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Fakat, akıcı biçimde konuşan en son kişi olan Wilson “Tiny” Deacon 2012 Mart ayında ölünce dil de tükenmiş oldu.