Mardin-Midyat Eşiği

Mardin-Midyat Eşiği, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir platodur.

Adlandırma

Alana; Mardin Platosu, Mardin-Midyat Basamağı, Mardin-Midyat-Gercüş Eşiği ve Mardin-Midyat Platosu, gibi isimler verilir. Yörenin en büyük kenti, platonun güneybatı sınırındaki Mardin olduğundan Mardin Platosu adı kullanılmaktadır. Oysa platonun merkezindeki kentten dolayı Midyat Platosu adlandırmasının doğru olacağı iddia edilmektedir^[1].

Tarihte değişik isimler alan platonun en bilinen ismi Tur Abdin'dir (İbadet Edenlerin Dağı). Asur devrinde Kaşyari Dağı, Roma devrinde Mos Masius Dağı, Orta Çağ'da Tur Abdin adı kullanılmıştır. Ulaşımı engelleyecek kadar yüksek olmayan platonun merkezi Midyat şehri kabul edilir. Plato tarihi devirlerde Anadolu ve Mezopotamya medeniyetlerinin arasında geçit sahası olmuştur.^[1].

Fiziki özellikleri

Yaklaşık doğu-batı doğrultusunda uzanan, 1.200-1.300 m yüksekliğe sahip, 9.000 km² genişliğinde bir platodur. Bölgenin Dicle Bölümü'nün güney yarısını kapsar. Dicle doğu ve kuzeyden, Karaca Dağ bazaltları batıdan sınırlar, güneyde Suriye-Arabistan düzlüklerine kadar uzanır. Kuzeydeki Diyarbakır Havzası ile Suriye düzlükleri arasında doğal bir sınırdır^[1]^[2].

Litoloji

Plato genelde Eosen yaşlı kalkerler ile örtülüdür. Kalkerin aşındığı yüzeylerde daha yaşlı kayaçlar görülür^[2].

Toprak sübsekant ve karstik depresyonlarda oluşmuştur. Plato yüzeyi gelende taşlıktır, polye ve dolin tabanlarında Terra rosalar (kırmızı akdeniz toprağı) oluşmuştur. Litolojik niteliklerinden dolayı yerleşmeler yoğun değildir. Önemi yerleşmeler Midyat, Ömerli ve Mazıdağı'dır. Yerleşmeler yeraltı sularının kaynaklarında ve vadi tabanlarında kurulmuştur. Tarihi şehirlerin geleneksel mimarisinde kalker litolojisinin ve dini unsurların etkisi bulunur.

İklim

Platonun iklimi güneydeki Suriye düzlüklerinden ve kuzeydeki Diyarbakır havzasından farklılıklar gösterir. Çevresine göre yağış bir miktar fazla, sıcaklıklar daha düşüktür. Daha kuzeydeki Batman'ın sıcaklık ortalanası 16,3 °C iken Mardin'de 16 °C'dir. Yağış miktarı; Mardin'de 703 mm, Batman'da 491 mm, Urfa'da 472 mm, Diyarbakır'da 488 mm'dir. Yüksek olan plato güney ve kuzeyden cephe yağışları alır^[2].

Plato yüzeyi bitki örtüsü açısından çevreye göre zengin sayılır. Tahribata uğramış olsa da yükseklerde meşeler, alçak alanlarda ve akarsu çevrelerinde söğüt, kavak, dişbudak, sakız, badem, çınar, ceviz, bıttım, sumak, mahlep ve kiraz ile Derik civarında zeytin yaygındır.

Akarsular

Karstik yapısından dolayı akarsuları zayıftır. Platonun sularını kuzeyde çukurlara yerleşen Ahmedi ve Savur çayları, güneyde karstik kaynaklar ile beslenen Kurs ve Çağçağ dereleri toplar.^[2]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c SEVİNDİ, Cemal; DAŞDEMİR, Dilek (2011). "Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonel Özellikleri Açısından Midyat Şehri Midyat". At a t ü r k Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
^ ^a ^b ^c ^d Karadoğan, Sabri; Yıldırım, Ahmet (2008). "Mardin-Midyat Platosunun Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi" (PDF). 28 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.

İlgili Araştırma Makaleleri

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Güneydoğu Torosların güneyinden Suriye sınırına kadar olan yerleri kaplar. Bölge doğu ve kuzeyden Doğu Anadolu Bölgesi, batıdan Akdeniz Bölgesi, güneyden Suriye ve kısa bir sınırla da Irak ile çevrilidir.

Akdeniz Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu'nun güneyinde Akdeniz kıyısı boyunca uzanır. Genişliği 120–180 km arasında değişir. Batı ve kuzey batısında Ege Bölgesi, kuzeyinde İç Anadolu Bölgesi, doğusunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi, güneyinde ise Akdeniz bulunur. Güneydoğudan Suriye ile komşudur. Türkiye'nin başka bölgelerinde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi'nde de bölge sınırları ile yönetim birimleri olan illerin sınırları tümüyle çakışmaz.

<span class="mw-page-title-main">Yayla</span> yüksek yerlerdeki derin akarsu vadileriyle yarılmış, deniz yüzeyinden yüksekte kalan, düz arazi şekli

Yayla veya plato, yüksek yerlerdeki derin akarsu vadileriyle yarılmış, deniz yüzeyinden yüksekte kalan, düz arazi şeklidir. Yükseklikleri beş yüz metreden birkaç bin metreye kadar çıkabilir. Örneğin Türkiye'deki Erzurum-Kars Yaylası'nın yüksekliği 2000 metre civarında olmasına rağmen Orta Asya'da bulunan Pamir Yaylası'nın yüksekliği 4000 m civarındadır.

<span class="mw-page-title-main">Dicle</span> Türkiyeden Iraka akan ırmak

Dicle ırmağı, Fırat ırmağı ile birlikte Mezopotamya'yı oluşturan iki büyük nehirden en doğuda olanıdır. Türkiye'de bulunan Elazığ ilinin Sivrice ilçesinden doğan nehir, Irak boyunca akar ve Fırat'la birleşerek Şattülarap'ta Basra körfezine dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Asi Nehri</span> Nehir

Asi Nehri, Lübnan'daki Bikâ Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye'nin Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556 km olup, 366 km Suriye'de, 98 km Türkiye'de, 40 km Lübnan'dadır. 52 km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur. Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m³/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır.

Yıldız Dağları veya Istranca Dağları, Trakya'nın Karadeniz kıyılarına paralel olarak, Bulgaristan'dan İstanbul iline kadar yaklaşık 150 km uzunluğunda bir dağ zincirinden oluşmaktadır. Bu zincirin en yüksek noktası Kırklareli ilinde bulunan yaklaşık 1.031 metrelik Mahya Dağı zirvesidir. Bulgaristan'da "Strandja" adı kullanılır. Türkiye'deki kısmı 197 000 hektarlık bir alan kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Samanlı Dağları</span>

Samanlı Dağları, Marmara Bölgesi'nde kuzeyde İzmit Körfezi, güneyde İznik Gölü ve Gemlik Körfezi'yle sınırlanan yörede, batıda Bozburun, doğuda Sakarya Nehri'nin Geyve Boğazı arasında yer alan dağlara verilen ad.

Konya iline bağlı Karapınar ilçesi sınırlarında bulunan, Tuz Gölü havzası (950m) ile Konya Ovasını (1000m) birbirinden ayıran Obruk Platosu, doğu-batı yönünde yaklaşık 75–80 km uzunluğa, kuzey-güney yönünde 35–65 km genişliğe sahiptir.

Madra Dağları ya da Madra Dağı, Ege Bölgesi’nin Asıl Ege Bölümü ile Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölümü’nün sınırlarında yer alır. Madra Dağı, Balıkesir ilinin İvrindi, Havran, Burhaniye, Gömeç ve Ayvalık ilçeleri ile İzmir ilinin Bergama ilçesi topraklarında yer almaktadır.

Özbekistan Orta Asya'da bir ülkedir.447,000 kilometrekarelik yüz ölçümüne sahip olan ülke 1,425 kilometre doğu-batı, 930 kilometre ise kuzey-güney yönünde uzanır. Komşuları güneybatıda Türkmenistan, kuzeyde Kazakistan, güneyde ve doğuda Tacikistan ve Kırgızistan ile güneyde Afganistan'dır.

<span class="mw-page-title-main">İran platosu</span>

İran platosu, Güneybatı, Güney Asya ve Kafkaslar'da bulunan coğrafik bir oluşumdur. Bu plato, Arabistan ve Hindistan plakası arasında kalan Avrasya plakasının batıda Zagros dağları, kuzeyde Hazar Denizi ve Kopet Dağları, güneyde Hürmüz Boğazı, Umman Denizi ve doğuda Hindukuş Dağları arasında kalan bir parçasıdır.

İran, Güneybatı Asya'da, Umman Körfezi, Fars Körfezi, Hazar Denizi, Irak, Türkiye ve Pakistan arasında bir coğrafik konuma sahiptir. İran yeryüzündeki en dağlık ülkelerden biridir. Dağlar, üzerlerinde ana tarım ve yerleşim bölgelerinin yer aldığı çok sayıda dar havza veya platoyu çevrelemektedir.

Lancashire, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı bölgesinde birinci seviyede yerel idare "shire" kontluğu ve kraliyet seremonileri için törensel kontluktur. Merkezi Preston şehrindedir.

Kargapazarı Dağları Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Erzurum sınırlarındaki sıradağlardır. 8–10 km genişliğe, 30–35 km uzunluğa sahip dağın en yüksek yeri 3288 m'dir. Pasinler, Oltu, Narman, Tortum, Yakutiye topraklarında, KD–GB doğrultusunda uzanır.

Gaziantep Platosu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin batı kesiminde bulunmaktadır. Fırat Nehri ile Doğu Anadolu Fayı kenarında yükselen Kartal Dağı ve Gani Dağı arasında 800–1000 m yükseltide uzanır.

Girnavaz Höyüğü, Mardin il merkezinin güneydoğusunda, Nusaybin ilçesinin 4 km. kuzeyinde, Suriye sınırından 5 km içeride yer alan bir höyüktür. Höyüğün yer aldığı Girnavaz adlı tepe, Çağ Çağ Deresi'nin oluşturduğu kayalık bir çıkıntının üstünde yer almakta olup, 350 metre çapında, 24-25 metre yüksekliktedir. Çağ Çağ Deresi Vadisi'nin hemen girişinde bulunan yerleşme, Savur Nehri üzerinden Batman bölgesine ulaşan doğal geçiş üzerindedir.

<span class="mw-page-title-main">Köprüçay</span> Akdeniz Bölgesinde nehir

Köprüçay, eskiden Eurimedon, Isparta Sütçüler yakınlarında Toros dağlarından doğan, dar ve derin kanyonlardan geçerek Serik yakınlarında Akdeniz'e dökülün akarsu. Antik zamanlarda adı Eurymedon'dur. Köprü Çayı'n; havza alanı 2.357 km², yıllık debisi 3065 hm³, uzunluğu 178 km, ağız yüksekliği 0 m (Akdeniz), kaynak rakımı 2.151 m'dir.

Konya kapalı havzası, yaklaşık olarak Türkiye'nin ortasında bulunan kapalı havza. 5 milyon hektarlık alanıyla Türkiye'nin yaklaşık %7'sini kaplar.

Kusyr Platosu, Hatay ili güneyinde, Suriye sınırında yer alan bir platodur. Doğu ve güneyden Suriye toprakları, kuzeyden Amik Ovası, batıdan Akdeniz ve Asi Nehri sınırlandırır. 35° 48′ ile 36° 16′ N enlemleri ve 35° 55′ ile 36° 24′ D boylamları arasındadır. Büyük kısmı Yayladağı ve Altınözü ilçe sınırlarında, az bir kısmı Samandağ ve Antakya ilçe sınırlarındadır.

Suriye, Batı Asya'da, Arap Yarımadası'nın kuzeyinde, Akdeniz'in doğu ucunda yer almaktadır. Kuzeyde Türkiye, batı ve güneybatıda Lübnan ve İsrail, doğuda Irak ve güneyde Ürdün ile komşudur. Batıda sıradağlardan ve iç kesimlerde sarp bir alandan oluşur. Doğuda Suriye Çölü, güneyde ise Cebel el-Dürzi Sıradağları yer almaktadır. İlk bölge Fırat Vadisi tarafından ikiye bölünür. Fırat üzerinde 1973 yılında inşa edilen bir baraj, Suriye'nin en büyük gölü olan Esad Gölü adında bir rezervuar oluşturur. Suriye'nin en yüksek noktası Lübnan sınırındaki 2,814 metre yüksekliğindeki Hermon Dağı'dır. Nemli Akdeniz kıyısı ile kurak çöl bölgeleri arasında, ülkenin dörtte üçüne yayılan ve çöl boyunca esen sıcak ve kuru rüzgarları alan yarı kurak sarp bir bölge yer alır. Suriye'de toprakların yüzde 28'i ekilebilir, yüzde 4'ü kalıcı ürünlere ayrılmış, yüzde 46'sı çayır ve mera olarak kullanılırken sadece yüzde 3'ü orman ve ağaçlıktır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.