İçeriğe atla

Mardakert Rayonu

Mardakert Rayonu
Rayonun Azerbaycan'daki konumu
MerkezAğdere
Başkan[[]]
Nüfus44 586 (1979)[1]

Ağdere Rayonu (Azerbaycanca: Ağdərə rayonu) veya eski adlarıyla Cerabert Rayonu ve Mardakert Rayonu (Azerbaycanca: Mardakert rayonu; Ermenice: Մարտակերտի շրջան), Azerbaycan'da rayondur. 1930-1991 yılları arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'na bağlı idi. 1992-2023 yılları arasında sınırları içerisinde Azerbaycan'ın Kelbecer, Terter ve Ağdam rayonları bulunmakta idi.

Hakkında

Rayon 8 Ağustos 1930'da Cerabert adıyla kuruldu. 17 Eylül 1939'da rayonun adı Mardakert olarak değiştirildi.[2] 26 Kasım 1991'de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti parlamentosu Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerk statüsünü iptal etti ve rayonun adını Ağdere olarak değiştirdi.[3] 13 Ekim 1992'de Ağdere rayonu lağvedildi ve toprakları komşusu olan üç rayona paylaştırıldı; batı kısmı Kelbecer'e, kuzeydoğu kısmı Terter'e ve güneydoğu kısmı Ağdam'a bağlandı.[4] Rayonun eski merkezi Ağdere kasabası da bu kapsamda Terter rayonuna bağlanmıştır.

Rayonun idari merkezi Ağdere kasabasıydı. Rayonda Madagiz (1943'te kent statüsü kazandı), Ağdere (1960'tan sonra) ve Marağa (1966'dan sonra) olmak üzere üç tane şehir tipi yerleşim yeri bulunmaktaydı.[2] Rayon, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın yüzölçümü ve nüfus bakımından en büyük rayonuydu.

Birinci Karabağ Savaşı ile Ermenistan Silahlı Kuvvetlerinin desteğindeki[5] Karabağ Ermeni güçlerinin kontrolüne girmiş ve "Mardakert" olarak adlandırılmıştır. 2020 yılı Eylül ayına kadar başta 2008 Ağdere çatışmaları olmak üzere birçok çatışmanın yaşandığı Ağdere, İkinci Dağlık Karabağ Savaşı sonrası Rus barış gücü denetiminde Ermeni kontrolünde kaldı. 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları sonrası kasaba, 26 Eylül 2023'te Azerbaycan kontrolüne devredilmiş ve Azerbaycan askerleri tarafından kasaba merkezine Azerbaycan bayrağı dikilmiştir. 2023 Aralık ayında cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in imzaladığı kararnameye göre Ağdere rayonu eski sınırlarına göre yeniden oluşturuldu.[6]

Kaynakça

  1. ^ Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın nüfusu 16 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
  2. ^ a b Мельников С. А., Ибрагимов Ч. Г (1979). Азербайджанская ССР. Административно-территориальное деление на 1 января 1977 года. Baku: Азернешр. ss. 7-11. 
  3. ^ "Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini ləğv etmək haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU" [Law of Azerbaijan Republic on Abolishment of Nagorno-Karabakh Autonomous Oblast of Azerbaijan Republic]. 24 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2011. 
  4. ^ "Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişiklik edilməsi haqqında" (Azerice). 13 Ekim 1992. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021. 
  5. ^ Ambrosio, Thomas (2001). Irredentism: Ethnic Conflict and International Politics (İngilizce). Greenwood Publishing Group. s. 150. ISBN 0-275-97260-7, ISBN 978-0-275-97260-8. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2009. Convincing evidence points also to the direct engagement of Armenian (from the Republic of Armenia) armed forces in the fighting, and to their continued regular stationing in Karabagh 
  6. ^ "Prezident İlham Əliyev Ağdərə rayonunun yaradılması haqqında Qanunun tətbiqi ilə bağlı Fərman imzalayıb". Azərtac (Azerice). 27 Aralık 2023. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ağdam (rayon)</span> Azerbaycanda bir bölge

Ağdam Rayonu veya Akdam, Azerbaycan'da rayon. İdari merkezi Ağdam şehridir. 1993 yılında Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin desteğindeki Ermeni güçler tarafından bir kısmı işgal edilmiştir. İşgal sonradı rayonun merkezi, Ağdam şehrinden geçici olarak Kuzanlı köyüne alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hocalı (rayon)</span>

Hocalı Rayonu, Azerbaycan'da rayon (il) olarak adlandırılan birinci derece idarî bölümlerden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Zengilan (rayon)</span> Azerbaycanın birinci derece yönetimsel bölgelerinden birisi

Zengilan Rayonu, Azerbaycan'da rayon olarak adlandırılan birinci derece idarî bölümlerden Zengilan rayonu 20 Ekim 2020'de Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından Ermeni işgalinden kurtarılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hocavend (rayon)</span> Azerbaycanda bir İlçe

Hocavend, Azerbaycan'nın bir rayonu. Merkezi Hocavend şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Terter (rayon)</span>

Terter -, Azerbaycan'da rayon. Merkezi Terter şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'ın idari bölümleri</span>

Azerbaycan, coğrafî durum, ekonomik şartlar ve kamu hizmetlerinin gerekleri göz önünde bulundurularak meydana getirilmiş olup Azerbaycan'daki en büyük idarî birim, özerk cumhuriyettir. Azerbaycan'ın sonraki idarî birimleri "şehirler” ve “rayonlar" olarak belirlenmiştir. Şehirler ve rayonlar, Türkiye'deki illere tekâbül eder. Azerbaycan'daki bazı şehirler direkt olarak merkezî yönetime bağlıdır. Bu şehirler, ekonomik ve kalkınma açısından daha gelişmiş olduğu için Türkiye'deki büyükşehirlere denk gelir. Şehirler de şehir rayonlarına bölünmüştür. Şehir rayonları, Türkiye'deki ilçelere tekâbül eder.

<span class="mw-page-title-main">Kelbecer (rayon)</span> Azerbaycanda rayon

Kelbecer Rayonu, Azerbaycan'da rayon olarak adlandırılan birinci derece idari bölümlerden birisidir. 8 Ağustos 1930 tarihinde rayon statüsü almıştır. 1992 yılında Azerbaycan parlamentosunun kararıyla eski Ağdere (Mardakert) rayonunun 20 köyü Kelbecer rayonuna katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Askeran</span>

Askeran, de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyetinin illerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Hadrut</span> Azerbaycanın Hocavend ilinde kasaba

Hadrut, Azerbaycan'da Hocavend rayonuna bağlı kasaba. Eski adı "Ağoğlan" olan kasabanın adı Farsça'da "iki çayın arası" demektir. Sovyetler Birliği döneminde oluşturulan Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nda Hadrut rayonunun merkeziydi. Bu rayon, Azerbaycan'ın bağımsız olup bölgemin özerkliğini sonlandırmasıyla lağvedilerek Hocavend rayonuyla birleştirilmiştir. Hadrut da bu kapsamda Hocavend rayonuna bağlı bir kasaba olmuştur. 1993'ten itibaren bölge Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin desteğindeki Ermeni güçlerinin işgalindeydi. 2. Karabağ Savaşı sırasında, 9 Ekim 2020'de, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından geri alındı.

<span class="mw-page-title-main">Martuni</span>

Martuni, de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, kendini feshetmeden önce Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Şaumyan</span>

Şaumyan, Dağlık Karabağ Cumhuriyetinin yarı de facto illerinden biridir. "Kafkasya'nın Lenini" lakabıyla hitap edilen Ermeni Bolşevik Stepan Şaumyan'ın ismi ile adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kelbecer</span> Azerbaycanda şehir

Kelbecer Azerbaycan'da bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Mübariz İbrahimov</span> Azerbaycan ulusal kahramanı

Mübariz Ağakerim oğlu İbrahimov, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin askeriydi, gedikli subay olarak görev yapmaktaydı. İbrahimov, 2010 yılında ölümünden sonra Azerbaycan'da yılın adamı ve Azerbaycan ulusal kahramanı unvanlarına layık görüldü.

<span class="mw-page-title-main">Günnüt Harekâtı</span> 2018de Nahçıvan Özerk Cumhuriyetinde yaşanmış çatışmalar

Günnüt Harekâtı veya Günnüt çatışmaları, 20-27 Mayıs 2018 tarihlerinde Azerbaycan'ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde Ermenistan ve Azerbaycan arasında meydana gelen çatışmalardır. Çatışmalar ve müteakip askeri operasyonlar, Azerbaycan'ın Nahçivan Özerk Cumhuriyeti'nde Ermenistan işgali altındaki birkaç köy ve stratejik bölgeyi kazanmasıyla sona erdi, bu alanlar daha önce Azerbaycan ve Ermeni hatları arasında hiçbir güç tarafından kontrol edilmemekteydi. Mayıs sonunda, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri, 1992 yılında Ermeni güçleri tarafından tamamen tahrip edilen Şerur Rayonu'nda yer alan Günnüt ile Hunutdağ ve Ağbulak olmak üzere iki stratejik pozisyonu yeniden ele geçirdi. Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri, aynı zamanda Kızılkaya ve Mehridağ gibi stratejik pozisyonlarının kontrolünü ele geçirdi ve yeni mevziler kazandı. Ayrıca, birliklerin Ermenistan'ın Vayots Dzor ilinde bulunan Arpa köyü yakınlarındaki Nahçivan'da daha önce boş bir nötr bölgede yeni görevler aldıkları bildirildi.

Sugovuşan, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Terter Rayonuna bağlı bir köydür. Terter nehrinin sol yakasının 30 kilometre kuzey-batısında yer almaktadır. Köyde bir ortaokul ve Terter nehri üzerine kurulan Sugovuşan barajı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Serseng Baraj Gölü</span>

Serseng Baraj Gölü Azerbaycan'ın Karabağ bölgesi'nin Sukovuşan ilçesinde bulunan büyük bir baraj gölüdür. Baraj gölü, Terter Nehri üzerine bir baraj inşa edilerek oluşturulmuştur. Baraj gölünün toplam hacmi 575 milyon metreküptür.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları</span> Eskiden işgal edilmiş Azerbaycan toprakları

Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları, de jure Azerbaycan'a ait olan ve Dağlık Karabağ Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Ermenistan ve uluslararası alanda tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin askerî kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın dışında yer alan topraklardır. Günümüzde eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir bölümünü içeren Kelbecer rayonu dışında tüm rayonlar, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin eski rayonlarıyla aynıdır.

2010 Dağlık Karabağ çatışmaları, Azerbaycan ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu'nu askerî güçlerini birbirinden ayıran temas hattında 18 Şubat'ta meydana gelen bir dizi silahlı çatışmalardır. Azerbaycan, Ermeni güçlerini Tap Qaraqoyunlu, Qızıloba, Qapanlı, Yusifcanlı ve Cavahirli köyleri yakınlarındaki Azerbaycan mevzilerine ve Ağdam Rayonu yaylalarına keskin nişancılar dahil hafif silahlarla ateş etmekle suçladı. Sonuç olarak, üç Azerbaycan askeri öldürüldü ve bir asker yaralandı.

<span class="mw-page-title-main">Gündüz Seferli</span> Azerbaycan askeri subayı

Gündüz Ağemmed oğlu Seferli, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin özel kuvvetlerinde görev yapan bir Azeri askeri subayıdır. 2020 Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Şuşa Muharebesi zamanı Azerbaycan özel kuvvetlerinin komutanlarından biri oldu ve faaliyetine göre Vatan Savaşı Kahramanı unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Onverst</span>

Onverst, Tasy Verst veya Tsağkadzor Azerbaycan'ın Şuşa rayonunda bulunan bir köydür.