İçeriğe atla

Marcus Garvey

Marcus Garvey

Marcus Mosiah Garvey (d. 17 Ağustos 1887, St. Ann's Bay, Jamaika - ö. 10 Haziran 1940, Londra, İngiltere), ABD'de ilk önemli Siyah hareketini (1919-1926) örgütleyen Jamaikalı Siyah önder.

Ancak 14 yaşına değin okula gidebildiğinden, kendi kendini yetiştirdi. Gençlik yıllarında Orta Amerika'yı dolaştı; 1912-1914 arasında Londra'da yaşadı. Ardından, Jamaika'ya dönerek bir grup arkadaşıyla birlikte Dünya Siyahlarını Geliştirme Birliği Universal Negro Improvement Association (UNIA) olarak anılan Dünya Siyahlarını Geliştirme ve Koruma Derneği ve Afrika Toplulukları Birliği'ni kurdu. (1 Ağustos 1914) Birlik hedeflerinin yanı sıra Afrika'da Siyahların yönetiminde bir ülke kurmayı amaçlıyordu.

Jamaika'da harekete yeterli destek sağlayamayınca 1916'da ABD'ye giden Garvey, çok geçmeden Harlem'de ve Kuzey'deki öteki gettolarda UNIA'nın şubelerini açtı. 1919'a gelindiğinde 2 milyona ulaştığını öne sürdüğü UNIA üyeleri arasında Siyah Musa olarak büyük saygınlık kazandı. Harlem'de bulunan, UNIA'ya ait Liberty Hall'un kürsüsünden yaptığı konuşmalarda renginden onur duyan yeni bir siyah insan temasını işledi. Negro World adlı gazetesinde Siyah kahramanların başarılarını ve Afrika kültürünün parlaklığını vurguladı. Siyahların ancak ekonomik olarak güçlü olduklarında saygı göreceğini ileri sürerek beyazların egemenliğindeki kapitalist ilişkiler çerçevesinde, ama bağımsız bir ekonomik güç oluşturmanın gerekliliğini savundu.

1920'de 25 ülkeden temsilcilerin katılımıyla Liberty Hall'da düzenlenen uluslararası toplantıya başkanlık ederek gücünün doruğuna ulaştı. Bu toplantının ardından Harlem sokaklarında 50 bin kişinin katıldığı görkemli törenin başında yer aldı. Ama iş yaşamındaki başarısız girişimleri ve beyaz ırkçı Ku Klux Klan'ı bile onaylamaya varan ırksal saflık ve ayrılık öğretisi yüzünden işçi önderi A. Philip Randolph ile Siyahları Geliştirme Ulusal Derneği'nin (NAACP) başkanı W.E.B. Du Bois gibi kendilerini kabul ettirmiş Siyah önderler arasında düşmanlar kazandı. 1922'de öteki bazı UNIA üyeleriyle birlikte Black Star Line şirketine ait hisse senetlerinin satışıyla ilgili bir yolsuzluğa karışınca gücünü hızla yitirdi. Bu olay nedeniyle 5 yıl hapse mahkûm oldu. İki yıl hapiste kaldıktan sonra, 1927'de Başkan Calvin Coolidge'in cezasını indirmesiyle serbest bırakıldı ve sınır dışı edildi. ABD dışında hareketi canlandırmayı başaramadı. Yaşamına ilişkin başlıca kaynak, Edmund David Cronon'un Black Moses (1955; Siyah Musa) adlı kitabıdır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Malcolm X</span> Afroamerikalı insan hakları aktivisti

Malcolm X (İngilizce telaffuz: [ˈmælkəm_ˈɛks], gerçek ismi Malcolm Little olan, hacca gittikten sonra Arapça El-Hacc Mâlik eş-Şabâz adını alan Amerikalı siyasetçi ve insan hakları savunucusuydu. Suikast sonucu öldürülmüştür. Gelmiş geçmiş en etkili Siyahi Amerikalılardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Desmond Tutu</span> Başpiskopos

Desmond Mpilo Tutu Cape Town, Güney Afrika Cumhuriyeti), apartheid karşıtı ve insan hakları aktivisti olarak yaptığı çalışmalarla tanınan Güney Afrika Anglikan Kilisesi başpiskoposu ve ilahiyatçı. 1984 yılında Nobel Barış Ödülünü kazandı. 1985'ten 1986'ya kadar Johannesburg Piskoposu ve ardından 1986'dan 1996'ya kadar Cape Town Başpiskoposu olup her iki durumda da bu mevkiye gelen ilk Siyah Afrikalı oldu. İlahiyat alanında Siyah ilahiyat kaynaklı fikirleri Afrika ilahiyatı ile birleştirmeye çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Doris Lessing</span> Yazar

Doris Lessing, Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Britanyalı yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Sömürgecilik</span> Bir devletin başka toplumları siyasal ve ekonomik olarak egemelik altına alma politikası

Sömürgecilik; kolonicilik, kolonyalizm ya da müstemlekecilik, genellikle bir devletin başka ulusları, devletleri, toplulukları, siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması veya yayılmayı istemesidir.

<span class="mw-page-title-main">Albert Lutuli</span>

Albert John Lutuli, Luthuli olarak da yazılır., Zulu kabile şefi ve Afrika Ulusal Kongresi (ANC) başkanı (1952-1960).Irk ayrımına karşı yürüttüğü barışçıl mücadele nedeniyle 1960'ta Nobel Barış Ödülü'nü alarak bu ödülü kazanan ilk Afrikalı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bal Gangadhar Tilak</span>

Bal Gangadhar Tilak, Hint bilim insanı, hukukçu, matematikçi, düşünür ve milliyetçi önderdir. 1914'te Hint Yönetsel Özerklik Birliği'ni kurarak başkanlığını üstlenmiş, 1916'da Muhammed Ali Cinnah'la bağımsızlık mücadelesinde Hindu-Müslüman birliğini sağlayan Lucknow Paktı'nı imzalamıştır.

<span class="mw-page-title-main">William Edward Burghardt Du Bois</span> Amerikalı toplumbilimci (1868 – 1963)

William Edward Burghardt Du Bois kısa adıyla, W. E. B. Du Bois, Amerikalı sosyolog. 20. yüzyılın ilk yarısında ABD'de Siyah protesto hareketinin en önemli önderidir. 1909'da Siyahları Geliştirme Ulusal Derneği'nin (NAACP) oluşturulmasına katkıda bulundu.1910-1934 arasında derneğin yayın organı Crisis'in yönetmenliğini yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Steve Biko</span> Güney Afrikada apartheid karşıtı aktivist (1946-1977)

Steve Bantu Biko, Güney Afrika Cumhuriyeti'nde ırk ayrımına karşı mücadele eden halk önderi, Siyah Bilinç Hareketi'nin kurucusu.

<span class="mw-page-title-main">Hipólito Yrigoyen</span> Arjantinli avukat (1852-1933)

Hipólito Yrigoyen, Irigoyen olarak da yazılır, Arjantinli devlet adamı. Ülkenin genel oyla seçilen ilk başkanı olmuş, ikinci başkanlık dönemi 1930'da bir askeri darbeyle sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Paul Robeson</span> Amerikalı sinema oyuncusu ve şarkıcı (1898 – 1976)

Paul LeRoy Bustill Robeson, ABD'li bas bariton ses sanatçısı, oyuncu, atlet, yazar, insan hakları savunucusu.

<span class="mw-page-title-main">Julius Nyerere</span>

Julius Nyerere, Tanzanyalı öğretim görevlisi ve siyasetçi. Nyerere, Afrika ülkesi Tanzanya'nın başbakan olarak görevde olduğu bir dönemde 1961 yılında elde ettiği bağımsızlık sonrası ülkenin ilk devlet başkanı olarak 1962 ile 1985 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur. Bu süreçte Nyerere 1962 ile 1964 yılları arasında Tanganika Cumhuriyeti'nin, 26 Nisan 1964 tarihinden itibaren de ülkesinin Zanzibar ve Pemba Halk Cumhuriyeti'nin birleşmesi sonucu oluşan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'nin devlet başkanlığını yürütmüştür. Nyerere Afrika Birliği Örgütünün (OAU) önde gelen kurucularından biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Richard Wright (yazar)</span> Amerikalı yazar (1908 – 1960)

Richard Nathaniel Wright, Afrikalı-Amerikalı öykü, roman ve makale yazarı, şair.

<span class="mw-page-title-main">Afroamerikan sivil haklar hareketi</span>

ABD'deki sivil haklar hareketi ırk ayrımı sistemini muhafaza eden yasaları feshettirerek Siyah Amerikalılar için sivil haklar bakımından eşitliğin kurulmasını amaç olarak alan hareket idi. Protestan papaz ve şiddetsiz direniş savunucusu Martin Luther King bu hareketin önde gelen şahsiyetlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Black Lives Matter</span> Uluslararası insan hakları hareketi

Black Lives Matter, ABD'de yaşayan Afro Amerikan kökenli halka karşı özellikle polis tarafından uygulanan şiddete ve ırkçılığa karşı kurulmuş sivil toplum hareketidir. BLM, Birleşik Devletler genelinde öldürülen siyahlar ve ABD yasalarındaki ırk ayrımı yapan ceza hukukuna karşı düzenleme talep ederek gösteriler düzenler.

<span class="mw-page-title-main">Pan-Afrika renkleri</span>

Pan-Afrika renkleri terimi, üç renkten oluşan iki farklı grup anlamına gelebilir. Kırmızı, sarı ve yeşil Etiyopya bayrağından ilham almıştır. Afrika ve Amerika'daki çeşitli ülke ve bölgelerin bayraklarında ve diğer amblemlerinde Pan-Afrikalı ideolojiyi temsil etmek için kullanılırlar. Rastafaryan hareketi ve birçok Pan-Afrika organizasyonu da sıklıkla renkleri kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Pan-Afrika bayrağı</span>

Afroamerikan bayrağı, Siyah Kurtuluş bayrağı, UNIA bayrağı ve çeşitli diğer isimler olarak da bilinen Pan-Afrika bayrağı, kırmızı, siyah ve yeşilden oluşan üç eşit yatay şeritten oluşan üç renkli bir bayraktır. 13 Ağustos 1920'de Dünya Siyahlarını Geliştirme Derneği ve Afrika Toplulukları Birliği (UNIA-ACL), Madison Square Garden'da bir ay süren toplantısı sırasında, Dünya Siyah Halklarının Hakları Bildirgesi'nin 39. maddesinde resmi olarak kabul etti. Bayrağın varyasyonları, Garveyist ideolojileri temsil etmek için Amerika'daki çeşitli ülke ve bölgelerde kullanılabilir ve kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hendrik Verwoerd</span> 6. Güney Afrika Başbakanı

Hendrik Frensch Verwoerd veya bilinen adı ile Dr. H. F. Verwoerd, eski Güney Afrikalı siyasetçi ve Die Transvaler gazetesinin sorumlu müdürü. Apartheid hareketinin mimarı olarak bilinir. 1950 ve 1958 yılları arasında Güney Afrika'nın İçişleri Bakanı, 1958 ve 1966 yılları arasında ise ülkenin altıncı Başbakanı olarak görev yaptı. 6 Eylül 1966 tarihinde Dimitri Tsafendas tarafından bıçaklanmıştır. Groote Schuur Hastanesine getirildikten kısa bir süre sonra ölmüştür.

Siyahi milliyetçiliği veya Siyah milliyetçiliği, Siyahların bir ırk olduğu inancını benimseyen ve Siyah ırksal ve ulusal bir kimlik geliştirmeye ve sürdürmeye çalışan bir milliyetçilik veya panmilliyetçilik türüdür. Siyah milliyetçisi aktivizm, özellikle beyaz kültüre asimilasyona direnmek ve belirgin bir Siyah kimliğini korumak için Siyah toplulukların ve insanların sosyal, siyasi ve ekonomik olarak güçlendirilmesi etrafında döner.

Yoksul siyahilere yardım komitesi 1786 yılında Londra'da kurulan bir yardım derneğiydi. İngiltere'ye gelmek durumunda kalmış olan siyahi mültecilerin sorunlarıyla ilgilenmiş, bu kişilerin gönderilmesi için Sierra Leone Kolonisi ve Protektorasının kurulmasına ön ayak olmuşlardır. İngiltere'de köleliğin 1833 yılında kağıt üzerinde de olsa kaldırılması kararının alınmasında etkisi olan kurumlardandır.

Nova Scotia yerleşimcileri; 11 Mart 1792 tarihinde Sierra Leone Kolonisi ve Protektorası'ndaki ilk yerleşim yeri olan Freetown'u kuran, bugün Kanada sınırları içindeki Nova Scotia'dan bölgeye göçen Afroamerikalı siyahilerdir. Bu kişilerin çoğu Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında plantasyonlardaki Amerikalı efendilerinden kaçarak özgürlükleri için Britanya saflarına katılan eski siyahi kölelerdir. Britanya yanlısı siyahiler de denilen bu kişiler savaşın ardından ABD'den ayrılmış önce Nova Scotia'ya oradan da Sierra Leone'ye göçmüştür. Günümüzde Sierra Leone'de Kreol kültürünün oluşumuna Jamaika maronlarıyla beraber katkıda bulunmuşlardır. Amerikan kültürünü Afrika'ya getirdikleri için çok sayıda sosyolojik araştırmaya konu olmuşlardır. Kurdukları yerleşim Batı Afrika'daki ilk özgürleşmiş köle topluluğudur.