İçeriğe atla

Mapuçe mitolojisi

Mapuçe machis

Güney-orta Şili ve güneybatı Arjantin'in yerli Mapuçe halkının mitolojisi ve dini, kapsamlı ve eski bir inanç sistemidir. Mapuçe halkını oluşturan çeşitli gruplarda bir dizi benzersiz efsane ve efsane ortaktır. Bu efsaneler dünyanın yaratılışını ve içinde bulunan çeşitli tanrı ve ruhları anlatır.

Temel bilgiler

Mapuçe halkının inançlarını açıklamak için, dini inançları sözlü olarak aktarıldığı için, İspanyolların gelişinden önceki eski efsaneleri ve mitleri hakkında yazılı kayıt bulunmadığına dikkat etmek önemlidir. Bu nedenle inançları mutlaka homojen değildir; farklı etnik gruplar ve bu etnik gruplar içindeki aile, köy ve bölge grupları arasında, bu inançlarda farklılıklar, değişiklikler ve tutarsızlıklar vardır. Aynı şekilde, Mapuçe inancının çoğunun Şili mitolojisi ve daha küçük bir düzeyde de Arjantin'in bazı bölgelerinde folklora entegre edildiğini anlamak önemlidir. Bu nedenle, tıbbi uygulamalar da dahil olmak üzere bu inançların çoğu, büyük ölçüde İspanyol misyonerler tarafından yapılan evanjelizasyon nedeniyle az çok değiştirilmiş ve Hıristiyanlıktan etkilenmiştir.[1][2][3] Bu, esas olarak bu inançların senkretizmi ve ayrıca hem Şili hem de Arjantin toplumlarında yanlış yorumlama veya uyarlama yoluyla gerçekleşmiştir. Bu senkretizm, Şili, Arjantin ve hatta Mapuçe kültürü içinde asimile hale geldikçe, bu temel inançların çeşitli varyasyonlarını ve farklılıklarını beraberinde getirdi. Bugün, bu kültürel değerler, inançlar ve uygulamalar, bu yerli Mapuçe kültürünün farklı yönlerini korumak amacıyla bazı yerlerde hala öğretilmektedir.[4]

Güney Amerika ve onun yerli halkının ortak dini ve mitolojisi arasındaki tüm benzerliklerin ötesinde, Mapuçe halkının dini inançları ve mitleri, Mapuçe ahlakı, kozmolojisi ve dini kendine özgü özelliklerini yansıtan benzersiz özellikleri nedeniyle öne çıkıyor.

Machi

Mapuçe halkının mitolojisinde ve inançlarında, genellikle yaşlı kadınların oynadığı bir rol olan "şaman", Mapuçe kültürünün son derece önemli bir parçasıdır. Machi, kötülükten korunmak, yağmur için, hastalıkların tedavisi için törenler düzenler ve zorlu bir çıraklık döneminde kazanılan Şili şifalı otları hakkında kapsamlı bir bilgiye sahiptir. Her köken ve sınıftan Şilililer, Mapuçeliler tarafından bilinen birçok geleneksel bitkiden yararlanır. Machi tarafından gerçekleştirilen ana şifa törenine machitun denir.

Efsaneler ve efsanevi yaratıklar

En önemli mitler:

  • Trentren Vilu ve Caicai Vilu efsanesi (Ten Ten-Vilu ve Coi Coi-Vilu )
  • Cherufe
  • Chonchon
  • Colo Colo
  • Gualichu
  • Kalku
  • Ngen ruhları
  • Nguruvilu
  • Peuchen
  • Pillan ruhları
  • Trehuaco
  • Wekufe ruhları

Kaynakça

  1. ^ Costanza Torri (2011). "The Influence of Christian Conversion in Mapuche Traditional Medicine in Temuco, Chile: Toward a Cultural Syncretism or a form of Ideological Assimilation?". Journal of Religion and Health. 52 (4): 1228-1239. doi:10.1007/s10943-011-9561-x. PMID 22203378. 
  2. ^ Gumucio (2002). "Religion and the Awakening of Indigenous People in Latin America". Social Compass. 49 (1): 67-81. doi:10.1177/0037768602049001006. 
  3. ^ "Intercultural health and ethnic community relations among the Mapuche people in Chile" (PDF). 2002. 21 Ocak 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ Ortiz (2009). "Indigenous Knowledge and Language: Decolonizing Culturally Relevant Pedagogy in a Mapuche Intercultural Bilingual Education Program in Chile". Canadian Journal of Native Education. 32 (1): 93-114, 130. ProQuest 755412284. 
  • Juan Luis Nass. Mitoloji haritası. Volumen 40 de Colección 500 yıl önce. Colección 500 años (Ediciones Abya-Yala) ; 40. Volumen 40 de 500 años. Ediciones ABYA-YALA, 1991 (İspanyolca).

İlgili Araştırma Makaleleri

Mitoloji, mit veya söylen bilimi belirli bir din veya kültürdeki insanlık ile evrenin yaratılış ve doğasını, geleneklere özgü inanç ve uygulamaların sebebini açıklamaya yönelik söylencelerin tümü. Mit (söylen) sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikâye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Şili</span> Güney Amerikada bulunan egemen devlet

Şili (İspanyolca:

<span class="mw-page-title-main">Roma mitolojisi</span> Antik Romada yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütünü

Roma mitolojisi, Antik Roma'da yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütününe verilen isimdir. Genelde iki ana bölümü olduğu düşünülür; ilk bölüm ki daha sonraları etkin olmuştur ve edebidir, genellikle Etrüsk mitolojisindeki öğelerin Romalılaştırılmış hallerinden meydana gelir, ikinci bölüm ise daha erken dönemlerde etkin olmuş olan ve daha çok kültik olan farklı uygulama ve inançlara sahip daha özerk bir bölümdür.

<span class="mw-page-title-main">Ateş Toprakları</span> Güney Amerikanın güneyindeki takımadalar

Ateş Toprakları, Macellan Boğazı boyunca, Güney Amerika anakarasının en güney ucundaki bir takımadadır.

Chiloe, Şili'de bir ada.

<span class="mw-page-title-main">Mapuçeler</span> Güney Amerikada etnik grup

Mapuçeler orta ve güney Şili ile güney Arjantin'de yaşayan yerli kızılderili halk.

<span class="mw-page-title-main">Santiago, Şili</span> Şilinin başkenti

Santiago, Güney Amerika ülkesi Şili'nin başkenti ve en büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika yerlileri</span>

Amerika yerlileri, Avrupalılar'ın gelişinden önce Amerika kıtasında yaşayan Eskimo-Aleut halkları ile Kızılderilileri kapsayan ortak ad. Bazıları bu adı İngilizce Amerindian terimin karşılığı olarak yalnızca Kızılderililer için kullanır ve Eskimo-Aleut halklarını dahil etmez. Alaska ve Kanada gibi hem Eskimo hem de Kızılderili nüfus barındıran yörelerde Amerika yerlisi adı her ikisi için kullanılırken, Kıta ABD'sinden Arjantin'e kadar Eskimo barındırmayan diğer yörelerde yalnızca Kızılderili anlamındadır.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

Şili kültürü gelişme sürecinde bölgesel farklılıklar gösterir. Kuzey Şili, İnka İmparatorluğu için önemli bir kültür merkezi iken, Orta ve Güney Şili bölgelerinde de yerel Mapuçe ve diğer Araukanyalı kültürler gelişmiştir. Şili kültürüne sömürgeci ve erken Cumhuriyetçi dönemlerde İspanyollar hükmetmeye başlamıştır. Diğer Avrupalı kültürlerin etkisi, başta Fransız ve İngiliz olmak üzere, 19. yüzyılda ortaya çıkmış ve günümüze kadar gelmiştir.

Avustralya yerlileri ya da Avustralya Aborjinleri, Avustralya kıtası yerlilerine verilen ad. Aborjinler, Avustralya'ya Güneydoğu Asya'dan gelmişlerdir. Bir göçebe hayatı sınırları boyunca hareket halinde yaşamışlardır. Avlanırken mızrak ve bumerang, balık avında ise kanolar kullanmışlar, meyve ve sebze toplamışlardır. Yazılı bir dilleri olmamasına rağmen şarkılar yoluyla ağızdan ağza birçok bilgi aktarılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İnsan yamyamlığı</span> daha çok din, tapınma, büyü vb. amaçlarla insan eti yiyen kimse

İnsan yamyamlığı (Antropofaji), insanın, kendi türünden varlıkların (insan) etini veya iç organlarını yeme eylemi ya da alışkanlığıdır. Yamyamlık eylemini gerçekleştiren kişi yamyam olarak adlandırılır. Yamyamlık ifadesi türlerden birinin aynı türün bir diğer üyesinin tüm parçalarını ya da bir kısmını seksüel yamyamlığa ek olarak yemek amacıyla tüketmesi olarak zoolojiyi de kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Sebastián Piñera</span> Şilili iş adamı ve siyasetçi

Miguel Juan Sebastián Piñera Echenique, Şilili milyarder iş insanı ve siyasetçi. Piñera, Amerika kıtasının güneyinde, Güney Amerika'da yer alan Şili'de 2010-2014 yılları arasında devlet başkanlığında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de din</span> Çin içerisindeki birçok din

Çin, dünyanın en eski ve sürekli öğreti ve felsefi geleneklerinin beşiği olmuştur. Çin'de batıdaki anlamıyla bire bir örtüşen bir din anlayışı hiç olmamıştır. Milattan önce 6. yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan düşünce okulları kendi içinde özgün olarak sürekli gelişmiştir. Bu yüzden Çin'de inanç sistemleri olarak Çin kültürünü tarihi boyunca şekillendiren Konfüçyüsçülük, Taoizm ve çok sonradan gelen Budizm düşünce okulları sıralanır. Bu iç içe geçmiş düşünce okulları kendi aralarında kökten farklı bir evren anlayışı taşımazlar ancak klasik anlamıyla batıda ortaya çıkan Musevilik, Hristiyanlık ve Müslümanlık dinlerinden kökten ayrıdırlar. Bu düşünce okulları öncesinde de Çin'in hem toplayıcı ve avcı şamanik toplumlarında hem de yerleşik tarım toplumları döneminde kainatın doğuşuyla ilgili anlatılan masal ve efsanelerde evrenin; klasik dinlerde olduğu gibi bir yaratıcı tarafından yaratılmasından çok her şeye hamile olan ve hiçbir şeyin henüz bir biçimi olmadığı karanlık bulamaç bir şeyden doğduğu inançları yer bulmaktadır. Bu bulamaç, karanlık hiçbir nesnenin henüz şekil almadığı ama her şeye hamile olunan bu hale masallarda Hundun, düşünce okullarında Dao denmektedir. Dao'dan Gök ve Yer yani somut ve soyut olan her şey doğar, yin ve yang değişim ilkeleriyle her şey biçim alır ve dönüşür. Günümüzde Kuantum Kuramı'nın kozmogoni görüşleri Çin'de ortaya çıkan bu evren anlayışına daha yakın durmaktadır. Gök uzayı, yer ise yıldızlar, gezegenler gibi yoğun her şeyi temsil etmektedir. Dao düşünce okulunda Gök ve Yerin ham doğası yani kendiliğindenlik hali olan Zìrán (自然)'a uyması çabasız çabayı uygulaması en uygun yönetim olarak anlatılırken, Konfüçyüsçü okullara göre ise Gök ve Yer ilişkisi hiyerarşik ele alınır, erdem ve görevlere önem verilir, dolayısıyla devletin yönetimi ve halk ile ilişkisi buna uymalıdır anlayışı hakim olmuştur. Çin imparatorları, özellikle Konfüçyüs okuluna göre Gök gibi olmalıydılar ve bu yüzden "Göğün Vekaleti"ni (Tianming) talep edip Çin efsanevi ve geleneksel pratiklerine katılırlardı. Yaygın inanç sistemi bu şekilde kendini gösterirken sonraki yüz yıllarda Batıda ortaya çıkan dinler Çin'de yayılmak istemiş olsa da halk arasında bu inanç sistemleri çok rağbet görmemiştir. Ancak günümüzde sayıları fazla olmasa da Çin'de Hristiyanlık ve müslümanlık da yaşamaktadır. 1949 Mao Zedong devriminden beri Çin, bir ateist ve Marksist kurum olan Çin Komünist Partisi tarafından yönetilmektedir. Bu dönemde bilimsel bir zemini olmayan hiçbir görüşe izin verilmedi. Dini hareketler ve kurumlar önce hükûmet kontrolü altına alındı, sonra Kültür Devrimi (1966-1976) sırasında baskıya uğradı. Devrimin yumuşama döneminde geleneksel öğretiler ve sonradan gelen dini örgütlere haklar verilmeye başlanmıştır. Hükûmet henüz beş tane öğreti ve dini resmen tanımaktadır: Budizm, Taoizm, İslam, Protestanlık ve Katoliklik. 21. yüzyılın başında kurumsal idarelerde Konfüçyüsçülük ve Çin halk gelenekleri giderek daha fazla tanınma kazanmaktadır.

Guarani halkı Güney Amerika'nın güney-orta kesiminde, özellikle Paraguay'da ve Arjantin, Brezilya ve Bolivya'nın çevre bölgelerinde yaşar.

Chilote mitolojisi veya Chilota mitolojisi, Şili'nin güneyindeki Chiloé Takımadaları'nda yaşayan insanların mitleri, efsaneleri ve inançlarından oluşur. Bu mitoloji, Chilotes'un yaşamında denizin önemini yansıtır.

<span class="mw-page-title-main">Julius Popper</span> Rumen mühendis (1857-1893)

Julius Popper, İspanyolcada Julio Popper olarak da bilinir. Osmanlı İmparatorluğu doğumlu, Rumen - Arjantinli bir mühendis, maceracı ve kaşiftir. Popper, yerli Selk'nam halkına yönelik soykırımın faillerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili mitolojisi</span>

Amerika'nın yerli halkları çok sayıda farklı kültürden oluşur. Her birinin kendi mitolojileri vardır ve bunların çoğu kültürel sınırlar ötesinde belirli temaları paylaşırlar. Kuzey Amerika mitolojilerinde ortak temalar arasında doğa ve hayvanlarla yakın ilişki ve çeşitli şekillerde tasavvur edilen Büyük Ruh inancı yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Elisa Loncón</span> araştırmacı

Elisa Loncón Antileo, Şili'de bir Mapuche dilbilimci ve yerli hakları aktivistidir. 2021'de Loncón, Mapuche halkının Şili Anayasa Konvansiyonu temsilcilerinden biri olarak seçildi. Loncón, organın göreve başlamasının ardından, Anayasa Konvansiyonu Başkanı seçildi.

<span class="mw-page-title-main">Bantu dini</span>

Bantu dini, Afrika'daki Bantu halkının inanç ve efsanelerine dayanmaktadır. Bantu halkları yüzlerce farklı etnik gruptan oluşsa da Bantu kültürleri ve geleneklerinde yüksek derecede bir homojenlik vardır. Bantu kültürlerinden pek çoğu geleneksel olarak adı Nyambe/Nzambe'nin bir çeşidi olan yüce bir tanrıya inanırdı.