İçeriğe atla

Maní, Yucatán

Koordinatlar: 20°23′K 89°24′B / 20.383°K 89.400°B / 20.383; -89.400
Maní, Yucatán
Şehir
Maní'deki San Miguel Kilisesi ve Manastırı
Maní'deki San Miguel Kilisesi ve Manastırı
Maní belediyesinin Yucatan'daki konumu
Maní belediyesinin Yucatan'daki konumu
Yucatán Yarımadası'nda Yucatán eyaleti, Meksika (siyah)
Yucatán Yarımadası'nda Yucatán eyaleti, Meksika (siyah)
Meksika Yucatán üzerinde Maní
Maní
Maní
Mexico üzerinde Maní
Maní
Maní
Maní (Mexico)
Koordinatlar: 20°23′K 89°24′B / 20.383°K 89.400°B / 20.383; -89.400
Ülke Meksika
EyaletYucatán
BelediyeManí Belediyesi
İdare
 • Belediye başkanıSantos Román Dzul Beh. 2012–2015
Rakım26 m
Nüfus
 (2010[1])
 • Toplam4.146[1][note 1]
DemonimManili
Zaman dilimiUTC-06.00 (Merkezî Zaman Dilimi)
 • Yaz (YSU)UTC-05.00 (Merkezî Zaman Dilimi)
Postal kodu
97850
Resmî site
mani.gob.mx

Maní, Meksika'nın Yucatán eyaletindeki Yucatán Yarımadası'nın orta bölgesindeki Maní Belediyesi'ne bağlı küçük bir şehirdir. Mérida, Yucatán'ın yaklaşık 100 güney-güneydoğusunda, Ticul'un yaklaşık 16 km doğusunda. Tipikal Köyü 6 kilometre doğusunda yer alır.[2]

Nüfusu, 16. yüzyıldaki tahmini 4500'e benzer şekilde, şu anda 4000 civarındadır.

Tarih

Maní'nin dört bin yıllık[2] varoluşu, tarihsel olarak çoğunlukla erken Maya dönemini, ardından da son yüzyıllardaki İspanyol fetihçi ve dini dönemi kapsar. Bir asırdan fazla bir süre önce başlayan Meksika dönemi çatışmalarla doludur.

Erken tarih

Maní, neredeyse 4000 yıldır sürekli bir yerleşim alanı olarak görülmüştür.[2] Klasik sonrası Orta Amerika döneminde burası, 13. yüzyılda başkentlerini Uxmal'den buraya taşıyan Tutul-Xiu Maya[2] hanedanına ev sahipliği yapıyordu. Xiu, 1441'de Mayapan'ın düşüşünden sonra batı Yucatán'daki egemen güç olmuştu.[3] Maní, 1341 yılına kadar yıllık chic kaban[4] festivaliyle Mayalar için tanrı Kukulcan'ın (Cukulcan, Topiltzin Quetzalcoatl)[5][6] onuruna ana dini merkez olarak hizmet etmişti.[7]

İspanyolların gelişiyle, Maní'li Xiu, İspanyollarla ittifak kurmuş ve yarımadanın geri kalanının fethine yardım etmiştir.[8]

Mayaların kitaplarının yakılması

12 Temmuz 1562'de,[9] San Miguel Arcángel Manastırı'nda engizisyon görevini yürüten Rahip Diego de Landa, Maní'de bir Engizisyon töreni (Auto-da-fé) düzenledi ve bir dizi Maya hiyeroglif kitabını ve bildirilen 5000 idolü, bunların "şeytanın işi" olduğunu söyleyerek yaktı.[9] Yakılan kitapların sayısı tartışmalıdır. Landa yalnızca 27 tanesinin yandığını iddia etti. Bu eylem ve manastırda yaşanan çok sayıda işkence olayı, Roma Katolikliğinin bölge genelinde kitlesel olarak benimsenmesini hızlandırmak için kullanılmıştı.

Landa'nın Maya yazılarıyla dolu bu kutsal kitapları yakması ve ardından gelen tepkiler kendisi tarafından şu şekilde anlatılmıştır:

Bu özelliklerde çok sayıda kitap bulduk ve batıl inanç ve şeytanın yalanları olarak görülmeyecek hiçbir şey içermedikleri için hepsini yaktık, bu da Mayaların inanılmaz derecede pişman olduğu ve onlara çok acı çektirdiği bir durum oldu.[10]

Mérida, Yucatán'da Guerra de Castas taşı (birkaç taneden biri) 1850'de Maní'ye dikkat çekiyor [3. paragraf], Zoological Park of the Century, Mérida

Guerra de Castas

Maní, Yucatán Kast Savaşı olarak bilinen Guerra de Castas'taki onlarca yıllık çatışmaların bir kısmına dahil olmuştur. Yontulmuş bir taş, 1850'de Maní'nin yaşadığı olayın bir bölümünü anlatmaktadır.

San Miguel Kilisesi ve Manastırı

Tarihî nüfus
Yıl Nüfus   %±  
MÖ 2000—    
MS 16.yüzyıl4,500—    
2000[1]4.664%+3.6
2005[1]3.915%−16.1
2010[1]4.146%+5.9
Kaynak: INEGI: Archivo Histórico de localidades

Kasabada 1549'da kurulmuş eski bir Fransisken manastırı[note 2] olan Parroquia y Exconvento de San Miguel Arcangel bulunur. Büyük bina, Maní'nin Kolomb öncesi yapılarının çoğundan kesme taşlar kullanılarak inşa edilmiştir. Kuzey tarafında, kilise cephesinde iki çan çatısı bulunan büyük bir açık şapel bulunmaktadır. İç kısımda, apsis tonozu bazı erken koloni dönemine ait fresk duvar resimlerine sahiptir. Nefin iç kısmında üzerinde aziz heykelleri ve resimlerin bulunduğu üç Barok oyma sunak bulunmaktadır. Manastır binası ve sanat eserlerinin restorasyon çalışmalarına 2001 yılında başlanmıştır.

Çevre

Maní'nin çevresindeki bölge büyük ölçüde tarıma, özellikle de henequen, mısır, sığır ve meyveye ayrılmıştır. Şehirde hamak üretimi yapılır.

Festivaller

Her yıl 15 ila 24 Ağustos tarihleri arasında Maní'de, Meryem'in göğe yükselişi onuruna bir festival ve her yıl 3 Ocak'ta ise İsa'nın Mabede Takdimi Bayramı düzenlenir.

Fotoğraf galerisi

  • Ana meydanda bir ev
    Ana meydanda bir ev
  • Bir sokak
    Bir sokak
  • Kilisede bir kemer
    Kilisede bir kemer
  • Kilisede bir yazıt
    Kilisede bir yazıt
  • San Miguel Arcangel, Mani
    San Miguel Arcangel, Mani

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ 16. yüzyılda tahmini nüfus 4.500'dü. 2000 nüfusu 4.664'tü. 2005 nüfusu 3915'ti. Son 2010 nüfusu 4.146'dır. 2014 tahmini 3.978'dir.
  2. ^ 1549'da kuruldu; 1548–57 arasında inşa edilmiştir.

Alıntılar

  1. ^ a b c d e INEGI.
  2. ^ a b c d Lougheed.
  3. ^ Solís.
  4. ^ Bancroft, p. 700.
  5. ^ Bancroft, p. 699.
  6. ^ Nicholson.
  7. ^ Sharer, p. 552.
  8. ^ Clendinnen, Cost, p. 98.
  9. ^ a b Nimoy, In Search Of...
  10. ^ Clendinnen, Ambivalent, p. 70.

Kaynakça

İngilizce

  • Bancroft, Hubert Howe (1883), The Native Races of the Pacific States, Vol. II: Civilized Nations, Bancroft & Co., San Francisco, 1883 edition.
  • Clendinnen, Inga (2003), Ambivalent Conquests: Maya and Spaniard in Yucatan, 1517–1570 (2.2yer=New York bas.), Cambridge University Press, ISBN 0521820316 .
  • Clendinnen, Inga (2010), "Disciplining the Indians: Franciscan Ideology and Missionary Violence in Sixteenth Century Yucatán" (essay; chapter 3), The Cost of Courage in Aztec Society: Essays on Mesoamerican Society and Culture, Cambridge University Press, 978-0-521-51811-6 (hardback).
  • Lougheed, Vivien (2009), Travel Adventures: Yucatan – Chetumal, Merida & Campeche, "Chapter 4.10.2.9: Mani", Hunter Travel (guides), Hunter Publishing, Inc., Edison, New Jersey.
  • Nicholson, H.B. (2001), Topiltzin Quetzalcoatl: The Once and Future Lord of the Toltecs, University Press of Colorado; Boulder, Colorado.
  • Nimoy, Leonard (narrator) (1978), In Search of... (TV series), Episode 28 (Series 2, Episode 4; airdate 1978 January 7), "Mayan Mysteries", Alan Landsburg Productions, copyright 1977.
  • Sharer, Robert J. (1994), The Ancient Maya, 5th edition.

İspanyolca

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Galileo Galilei</span> İtalyan fizikçi ve astronom (1564–1642)

Galileo Galilei, İtalyan astronom, fizikçi, mühendis, filozof ve matematikçiydi.

<span class="mw-page-title-main">Meksika</span> Kuzey Amerika yer alan bir ülke

Meksika, resmî adıyla Birleşik Meksika Devletleri (İspanyolca: Estados Unidos Mexicanos,

<span class="mw-page-title-main">Maya uygarlığı</span> Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biri (y. 250–1700)

Maya uygarlığı, Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biridir. Bir Orta Amerika uygarlığı olan Maya uygarlığı, binlerce yıl boyunca Meksika'nın güneydoğusundan, Honduras, El Salvador ve Guatemala'ya kadar uzanan Mezoamerika bölgesinde hüküm sürmüştür. Meksika'nın güneydoğusunda beş devlet kurmuş Mayalar, tarihleri boyunca yüzlerce lehçe üretmişlerdir ve bu lehçelerden bazıları günümüzde hâlen konuşulan 21-44 Maya dilinin oluşumunu sağlamıştır. Bu uygarlık MÖ 600 dolaylarında yükselişe geçmiş, MS 3. yüzyılda altın çağına adım atmış, kent-devletlerinin siyasi kargaşalar sonucunda çöktüğü MS 900'e dek, geniş bir alanda varlığını sürdürmüş ve İspanyol işgaliyle de sona erme sürecine girmiştir. Maya uygarlığı birçok bakımdan sona ermişse de, yaygın inanışın aksine Mayalar yok olmamışlardır, hâlen bu ülkelerde yaşamakta ve Maya dillerinden bazılarını konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Yucatán</span> Meksikanın doğusunda yer alan bir eyalet

Yucatán, Meksika'nın doğusunda yer alan bir eyalet. Yucatán Yarımadasının kuzeyinde yer alır. Yucatan yarımadası üç eyalet içerir. Komşuları Quintana Roo ve Campeche'dir. Meksika Körfezi'ne kıyısı vardır. Meksika'nın 31. eyaletidir. Yucatan eyaletinin başkenti Mérida dır.

<span class="mw-page-title-main">Tikal</span>

Tikal, bugünkü Guatemala'daki yağmur ormanlarındaki Peten ilinin kuzeybatısında bulunan en büyük Maya kenti ve tören merkezidir. Güney düzlüklerindeki öteki Maya merkezleri gibi Tikal da orta oluşum döneminde küçük bir köydü. Geç oluşum döneminde büyük piramit ve tapınakların yapılmasıyla önemli bir tören merkezi haline geldi. Klasik dönemde büyük saraylar, piramitler, alanlar yapıldı. Maya hiyeroglif yazısı ve karmaşık takvim sistemi ortaya çıktı, anıtsal heykeller ve vazo resimleriyle üstün bir Maya sanatı gelişti.

<span class="mw-page-title-main">Chichén Itzá</span>

Chichen Itza, Meksika'nın Yucatán Yarımadası'nda, Valladolid ve Mérida arasında yer alan, Kristof Kolomb öncesi dönemde kurulmuş bir İtza Maya kentidir. Muhtemelen bir dönem Yucatan'ın dini merkezi olmuştur. Günümüzde Meksika'nın en çok ziyaret edilen ikinci arkeolojik sit alanıdır. Chichen-Itza'daki El Castillo (kale) adıyla tanınan Kukulkan piramidinin yüksekliği üst platforma nazaran 24 m'dir. 7 Temmuz 2007'de seçilen dünyanın yeni yedi harikasından biridir. Efsaneye göre kent 10. yüzyılda Quetzalcoatl önderliğindeki Toltekler'ce alınmıştır. Kentteki önemli yapılar şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Maya dilleri</span>

Maya dilleri, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarından birini oluşturan Mayalar'ın vaktiyle kullanmış oldukları Klasik Mayaca dahil hepsi ana Proto-Mayacadan türemiş olan dillerdir. SIL International (Ethnologue) verilerine göre 68 dilden oluşur ve 6.038.172 kişi tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">El Salvador tarihi</span>

El Salvador ülkesinin tarihi Meksika'da başlamaktadır. Toprakların adına ilk kez Meksika'dan gelen İspanyolların adında rastlanır. Nahuatl dilindeki adı olan "Cuscatlan" veya "Cuxcatlan", yani verimli toprak anlamına gelen bu adlar ile anılır. Panama'dan gelenler ise bu bölgeden, "Nequepio" adı ile söz ederler.

<span class="mw-page-title-main">Palenque</span> Eski Maya Kenti

Palenque ya da Palenke, Meksika Federal Cumhuriyeti'nin Çiyapas eyaletinde Usumasinta ırmağı yakınındaki eski bir Maya kentidir. 1987 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Maya yazısı</span>

Bulgular MÖ 3. ve 4. yüzyıllarda bile Mayalar'ın yazı sistemini kullandıklarını göstermektedir. Maya yazısından önce de Orta-Amerika'da çeşitli yazı sistemlerinin kullanıldıkları bilinmektedir. Bunlardan biri Olmec ile Maya yazısı arasında bir "geçiş yazısı" denilebilecek Epi-Olmec yazısıdır. Bununla birlikte 5 Ocak 2006'da National Geographic tarafından yayımlanan Maya yazısı inceleme sonuçları Maya yazı sisteminin hemen hemen en eski Orta Amerika yazı sistemleri kadar eski olduğunu göstermektedir. Kısa kısa da olsa, çoğu anıtlar, tabletler, steller ve çömlekçilik ürünleri üzerine yazılmış olmak üzere günümüzde yaklaşık 10.000 Maya yazıtının ya da metninin varlığı bilinmektedir. Bunlardan başka Mayalar'ın, özellikle çeşitli incir ağacı türlerinin ağaç kabuklarından elde ettikleri kâğıtlara kaydettikleri boyalı metinler mevcuttur. Maya yazı sisteminin çözülmesi uzun ve zahmetli bir inceleme sürecinden sonra mümkün olmuştur. İlk kısmi çözümler 19. yüzyılın sonunda başlamışsa da, yazının çözülmesi konusunda esas önemli gelişmeler 1960'lı ve 1970'li yıllarda olmuştur ve günümüzde Maya metinleri tümüyle olmasa da, yeterince okunabilmektedir. Maya dilinin çözülmesi konusunda emek harcamış isimlerden bazıları Constantin Rafines, Yuri Knorozov, Ramón Arzápalo Marin'dir.

<span class="mw-page-title-main">Uxmal</span>

Uxmal Maya uygarlığının Kolomb-öncesi kentlerinden biri olup, Mérida’nın 78 km. güneyinde yer alır. Adının anlamı Maya dillerinden Yukateco dilinde «üç kez»dir. Günümüzde Meksika’nın Yucatan eyaletinde yer alan, Dünya Mirası listesi kapsamına alınmış sit alanı, meskunlarınca 1200 yıllarında terk edilmiştir. Mimarisi Puuc adı verilen dağ zincirindeki kentlerin karakteristik özelliklerini taşır. Örneğin yapıların cephelerinde alt kısımlar sade, üst kısımlar işlenmiş halde olur.

<span class="mw-page-title-main">Mayalar</span> Orta Amerikada bulunan yerli halk.

Mayalar ya da Maya halkları, Mezoamerika'da Maya uygarlığını kuran atalarının topraklarında, günümüzdeki Guatemala, Güney Meksika ve Yukatan Yarımadası, Belize, El Salvador ve Batı Honduras'ta yaşayan ve 7 milyon nüfusa sahip olan Orta Amerika'nın en tanınmış yerli Kızılderili halkıdır. Konuştukları anadil Maya dillerine giren dil ve lehçeler olsa da İspanyolca ve İngilizce (Belize) gibi sömürge dilleri de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Meksika'nın belediyeleri</span>

Meksika'nın belediyeleri, Meksika'nın ikinci düzey idari bölümleridir. İç siyasi örgütlenme ve sorumlulukları, 1917 Anayasası'nın 115. maddesinde ana hatlarıyla belirtilmiş ve bağlı oldukları eyaletlerin anayasalarında detaylandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Meksika ekmekleri</span>

Meksika ekmekleri ve diğer unlu mamuller, yüzyıllarca süren deneylerin ve çeşitli Avrupa fırıncılık geleneklerinin etkisinin harmanlanmasının sonucudur. Buğday ve buğday kullanılaraka pişirilen ekmek, Meksika'ya İspanyolların fethi zamanında geldi. Meksika ekmekleri üstünde en çok etkisi olan kültür ise Fransız kültürüdür. Fransız bagettinden türetişmiş bolillodan, bir Fransız brioche'undan türetilmiş concha'ya kadar, Meksika'da ekmek ile ilgili terminoloji bile Fransızcadan gelir. Bir muhallebi türü olan budín veya ekmek pudingi için su banyosu anlamına gelen baño maría, Fransızca bain-marie kelimesinden gelir. Ülkede buğday tüketimi hiçbir zaman mısır tüketimini geçememiş olsa da, buğday hala temel bir gıdadır ve günlük yaşamla özel ritüellerin önemli bir parçasıdır. Meksika, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nden çeşitli ekmek türlerini benimserken, ülkede yapılan yüzlerce ekmek çeşidinin çoğu yerli geliştirildi. Ancak, Meksika evlerinde ya çok az hamur işi pişirilir yapılır ya da hiç yapılmaz. Bunun yerine Meksikalılar, kolonyal dönemden beri unlu mamullerini fırınlardan satın alırlar.

<span class="mw-page-title-main">Maya mitolojisi</span>

Maya mitolojisi, Mezoamerikan mitolojisinin bir parçasıdır ve doğanın kişileştirilmiş güçlerinin, tanrıların ve bunlarla etkileşime giren kahramanların ana rolleri oynadığı tüm Maya masallarını kapsar. Maya sözlü geleneğinin diğer kısımları burada dikkate alınmaz.

<span class="mw-page-title-main">Huasca de Ocampo</span>

Huasca de Ocampo, Orta Meksika'da Hidalgo eyaletine bağlı bir kasaba ve belediyedir. Pachuca'ya 34 km ve Pachuca Dağları'ndaki Real del Monte'ye 16 km mesafede yer almaktadır. Kasaba sıra dağların hemen içinde olsa da bölge arazisinin çoğu şehrin doğusuna açılan bir vadide yer almaktadır. Meksika'da kurulan ilk çiftliklerden biri burada bulunurken ekonomik gelişme 18. yüzyılda Pedro Romero de Terreros tarafından yaptırılan madencilik çiftlikleriyle başlamıştır. 20. yüzyılın ortalarında ortak çiftlik arazileri (ejido) bölünmüş ve bazıları tamamen veya kısmen baraj göllerinin altında kalmıştır. Tarım ekonomik açıdan önemini korusa da kanyonlar, geleneksel evler, eski çiftlik tesisleri ve şelaleler gibi cazibe merkezleriyle bölge özellikle Meksiko'dan gelen hafta sonu ziyaretçileri için bir turizm alanı haline gelmiştir.

Izamal (İspanyolca: [isaˈmal]), Meksika'nın Yucatán eyaletinin 72 km doğusunda küçük bir şehirdir. Eyalet başkenti Mérida'nın güneyinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tlayacapan</span>

Tlayacapan Orta Meksika'da Morelos eyaletinin kuzeydoğu kesiminde yer alan bir kasaba ve belediyenin adıdır. Eyalet başkenti Cuernavaca'nın 60 km doğusunda ve Mexico City'nin yaklaşık 1.5 saat güneyinde yer alır. 20. yüzyılda yaşam tarzı pek değişmemiş, nüfusunun %90'ı hala kısmen veya tamamen tarıma bağlı olan kırsal bir alandır. Kasabanın eski konakları, kiremit çatılı evleri ve taş döşeli sokakları var. Birçok dağ geçidi bölgeyi çaprazlar ve çok sayıda taş köprü ile geçilir.

<span class="mw-page-title-main">Valladolid, Yucatán</span> Meksikada bir şehir

Valladolid, Meksika'nın Yucatán eyaletinin doğu bölgesinde yer alan bir şehirdir. Valladolid Belediyesi'nin merkezidir. 2020 nüfus sayımı itibarıyla merkez şehrin nüfusu 56.494 ve belediye nüfusu 85.460 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Maní Belediyesi</span>

Maní Belediyesi Meksika'nın Yucatán eyaletinde bulunan 106 belediyeden biridir. 85.59 km2 alana sahip olup Mérida şehrinin yaklaşık 90 km güneyinde yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.