İçeriğe atla

Mantıksal atomculuk

Mantıksal atomculuk, 20. yüzyılın başlarında analitik felsefenin gelişmesiyle ortaya çıkan felsefi bir görüştür. Başlıca temsilcisi İngiliz filozof Bertrand Russell'dı. Ayrıca Avusturya doğumlu öğrencisi ve meslektaşı Ludwig Wittgenstein'ın erken dönem çalışmalarının mantıksal atomculuğu savunduğu yaygın bir şekilde kabul edilmektedir. Kimi Viyana Çevresi filozofları, mantıksal atomculuktan da etkilendiler. Özellikle, bazı felsefi amaçlarına ve Wittgenstein'ın daha önceki çalışmalarına derinden sempati duyan Rudolf Carnap.[1] Gustav Bergmann ayrıca, özellikle J.O. Urmson'un çözümleme üzerine yaptığı çalışmalarla ilgili tartışmalarında ideal bir fenomenalist dile odaklanan bir mantıksal atomculuk biçimi geliştirdi.[2]

Bu tür teorinin adı, Mart 1911'de Russell tarafından, Fransızca "Le Réalisme analytique" (Bertrand Russell'ın Collected Papers, Cilt 6'da "Analitik Gerçekçilik" olarak çevrilerek yayınlandı) adlı bir çalışmada türetildi.[3] Russell, " mantıksal holizm " dediği şeyi geliştiriyor ve buna yanıt veriyordu - yani, dünyanın hiçbir parçasının, bütün varlığın bilinmediği bir şekilde bilinemeyeceği şekilde işlediği inancı. Bu inanca genel olarak monizm denir ve o zamanlar Britanya'da hakim olan mutlak idealizm ile ilişkilendirilmiştir. Russell ve meslektaşı G. E. Moore'un eserlerinde görülen monizm eleştirisi, bu nedenle, özellikle Francis Bradley ve J. M. E. McTaggart'ın eserlerinde görüldüğü gibi, mutlak idealizm eleştirilerinin bir uzantısı olarak görülebilir. Mantıksal atomizm, mantıksal bütüncülüğe veya mantıksal analizin bir tür tahrifat olduğu mutlak idealistlerin "monistik mantığına" gelişmiş bir alternatif olarak anlaşılabilir.

Kuram, dünyanın daha fazla parçalanamayan ve her biri diğer gerçeklerden bağımsız olarak anlaşılabilen nihai mantıksal "gerçeklerden" (veya "atomlardan") oluştuğunu savunur. Bu duruşu orijinal olarak Tractatus Logico-Philosophicus'ta ortaya atan Wittgenstein, daha yazdığı Felsefi Araştırmalar kitabında bunu reddetti.

Kaynağı

Yukarıda bahsedildiği gibi, "mantıksal atomculuk" terimi ilk olarak 1911'de Russell tarafından icat edildi. Bununla birlikte, ilk tanıtıldığı makale Russell tarafından Fransızca olarak yayınlandığından, İngilizce konuşan dünyada Russell, 1918'in başlarında "Mantıksal Atomculuk Felsefesi" adı altında bir dizi konferans verene kadar bu düşünce onunla ilişkilendirilmedi. Bu konferanslar daha sonra 1918 ve 1919'da Phillip Jourdain tarafından düzenlendi ve The Monist'te (Cilt 28 ve 29) yayınlandı.[4] Russell'ın 1918'de sunulan fikirleri, giriş notunda açıkça kabul ettiği üzere Wittgenstein'dan da etkilendi. Bu, Wittgenstein'ın Tractatus'ta geliştirdiği atomistik metafiziğin yanı sıra, Wittgenstein'ın da mantıksal bir atomcu olduğu yönündeki yaygın görüşe kısmen katkıda bulunmuştur.

İlkeler

Russell atomistik doktrininden "uzaktan yakından Hegel'i takip eden insanlar" katmanına (PLA 178) karşı olarak bahsetti.

Mantıksal atomculuğun ilk ilkesi, Dünya'nın "gerçekleri" içermesidir. Gerçekler, nesnelerden ("tikeller") oluşan karmaşık yapılardır. Bir gerçek, bir nesnenin bir özelliğe sahip olduğu veya diğer nesnelerle bir şekilde ilişkili olduğu olabilir. Ek olarak, gerçeklerle ilişki içinde olan ve bu ilişkiye göre doğru ya da yanlış yargılar ("inançlar") vardır.

Bu teoriye göre, günlük yaşamın sıradan nesneleri bile "görünüşte karmaşık varlıklardır". Russell'a göre, "bu" ve "şu" gibi kelimeler ayrıntıları belirtmek için kullanılır. Bunun aksine, "Sokrates" gibi sıradan isimler aslında tanımlayıcı betimlemelerdir. "Platon öğrencileriyle konuşur" çözümlemesinde, "Platon"un "Aristoteles'in öğretmeni olan kişi" gibi bir şeyle değiştirilmesi gerekir.

1905'te Russell, teorileri kurgusal nesnelerin eşzamanlı varoluşu ve yokluğu paradoksuna yol açan Alexius Meinong'u eleştirmişti. Russell, dilin gerçeği yansıttığına inandığı için bu tanımlama teorisi mantıksal atomizm için çok önemliydi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Carnap, R. (1934), "On the Character of Philosophic Problems (Über den Charakter der philosophischen Probleme)," translation by W. M. Malisoff, Philosophy of Science, 1, ss. 5–19.
  2. ^ Bergmann (1957). "The Revolt Against Logical Atomism--I". The Philosophical Quarterly. 7 (29): 323-339. doi:10.2307/2217296. 
  3. ^ Logical and Philosophical Papers, 1909-13 (İngilizce). Psychology Press. 1992. ISBN 9780415084468. 
  4. ^ THE PHILOSOPHY OF LOGICAL ATOMISM [with Discussion]. JSTOR. The Monist. 1 Ekim 1918. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Matematik felsefesi</span>

Matematik felsefesi, matematiğin varlıksal, bilgisel ve yöntemsel sorunlarını inceleyen, matematiğin temelleriyle ilgili ana kavramları irdeleyen bir felsefe dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ludwig Wittgenstein</span> Avusturyalı-İngiliz filozof (1889-1951)

Ludwig Josef Johann Wittgenstein, Avusturya doğumlu filozof, matematikçi.

Tractatus Logico-Philosophicus, Ludwig Wittgenstein'ın hayatı boyunca yayımladığı tek eseridir. Gerçeklik ve dil arasındaki ilişkileri tanımlamak ve bilimin sınırlarını betimlemek amacıyla yazılmıştır. Wittgenstein kitabın notlarını I. Dünya Savaşı'nda askerlik yaparken hazırlamıştır. Ağustos 1918'de, İtalya'da savaş esiriyken tamamlamıştır. Kitap 1921'de yayımlanmış, önsözü Bertrand Russell tarafından yazılmıştır. Daha sonra 1929 yılında Wittgenstein bu eseri Cambridge Üniversitesi'nden doktora derecesi almak için kullanacaktır. Wittgenstein, felsefi hayatının ikinci döneminde bu eseri basit bularak dil oyunlarını temel alan Felsefi Soruşturmalar adlı eseriyle uğraşacaktır. Tractatus'un Wittgenstein'in dünya, gerçeklik, bilim, etik, mantık, din, mistisizm, felsefe, dil ve düşünce alanında yaptığı önermeler ve bu önermeleri açıklamak için kullandığı alt-önermelerden oluşan bir yapısı vardır. G. E. Moore, kitabın adının Baruch Spinoza'nın Tractatus Theologico-Politicus adlı eserine atıfta bulunduğunu söyler.

<span class="mw-page-title-main">Deneycilik</span> bilginin sadece veya öncelikle duyusal deneyimden geldiğini belirten teori

Deneycilik, empirizm veya ampirizm, bilginin duyumlar sayesinde ve deneyimle kazanılabileceğini öne süren görüştür. Deneyci görüşe göre insan zihninde doğuştan bir bilgi yoktur. İnsan zihni, bu nedenle boş bir levha gibidir.

<span class="mw-page-title-main">Gottlob Frege</span>

Friedrich Ludwig Gottlob Frege, modern matematiksel mantığın ve analitik felsefenin kurucusu sayılan Alman matematikçi, mantıkçı ve filozof.

Maddecilik, özdekçilik veya materyalizm, her şeyin maddeden oluştuğunu ve bilinç de dahil olmak üzere bütün görüngülerin maddi etkileşimler sonucu oluştuğunu öne süren, a priori olan hiçbir metafiziksel kavramı kabul etmeyen felsefe kuramıdır. Bir diğer deyişle madde, var olan tek tözdür. Maddecilik "fiziksel maddenin tek veya esas gerçeklik olduğu" yönündeki kuramdır.

<span class="mw-page-title-main">Willard Van Orman Quine</span> Amerikalı filozof (1908 – 2000)

Willard Van Orman Quine, analitik felsefe geleneğinden Amerikalı filozof ve mantıkçı. "Yirminci yüzyılın en etkili filozoflarından biri" sayılır. 1930'dan 70 yıl sonraki ölümüne kadar Quine sürekli olarak Harvard Üniversitesi ile öyle ya da böyle yakından ilgiliydi, önce bir öğrenci; sonra da bir profesör olarak. 1956-78 yıllarında Harvard Edgar Pierce Felsefe Kürsüsünde ders verdi.

<span class="mw-page-title-main">Gilbert Ryle</span>

Gilbert Ryle (1900-1976), çağdaş İngiliz filozofudur. Dil felsefesi geleneği içinde yer alır. Ludwig Wittgenstein'ın felsefi sorunlara yaklaşımını paylaşan İngiliz sıradan dil filozofları kuşağının bir temsilcisiydi. Aristoteles'ten etkilenip, Edmund Husserl ve Meinong'la da ilgilenen Ryle'ın en önemli iki kitabı Zihin Kavramı ve İkilemler'dir.

Rudolf Carnap 1935'ten önce Avrupa'da, sonrasında Amerika'da etkin olan Alman filozof. Viyana Çevresinin önemli bir üyesi ve mantıksal olguculuğun bir destekçisiydi. "Yirminci yüzyıl filozofları arasında bir dev" sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dil felsefesi</span>

Dil felsefesi, analitik felsefede dilin doğası ve dili; dil kullanıcıları ve dünya arasındaki ilişkileri araştırır. Dil ile felsefe arasındaki ilişki temelde filozofların dili kullanarak felsefe yapmalarından kaynaklanmaktadır. Özelde ise bu araştırmalar anlamın doğası, kasıtlılık, referans, cümlelerin yapısı, kavramlar, öğrenme ve düşünce içerir; dil felsefesi başlığı altında dilin özü, anlamı, kökeni ve yapısı felsefî açıdan sorgulanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Analitik felsefe</span> felsefenin ana işlevinin analiz olması gerektiğini öne süren felsefe geleneği

Analitik felsefe, felsefenin ana işlevinin analiz olması gerektiğini öne süren felsefe geleneğidir. Ezici çoğunlukla Anglosfer ve İskandinav dünyasında yaygındır. Kıta felsefesi ile birlikte, çağdaş felsefede ön planda olan iki gelenekten biridir. Nadir bir kullanım olsa da, çözümleyici felsefe ismiyle de bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Batı felsefesi</span>

Batı felsefesi, Antik Yunan'dan başlayıp günümüze kadar gelen Batılı felsefe tarihi anlayışı. Özellikle Avrupa'nın ve batı olarak adlandırılan dünyanın 19. yüzyıl'da felsefe tarihini yazarken kategorize ettikleri düşünce geleneği Batı felsefesi olarak adlandrılır. Platon'dan başlayıp modern zamanlara uzanan belirli bir felsefe yapma tarzı batı felsefesinin ayırıcı özelliği, daha ayrıcalıklı özelliği olarak anlaşılır. Bu eğilim genel bir yaklaşımla "Doğu'da felsefe yoktur" savını ileri sürer. Antik Mısır, Mezopotamya, İran, Çin ve Hint kültürleri tarih olarak çok daha eski olmalarına ve buralarda yaşayan insanların belirli düşünce geleneklerine sahip olmalarına rağmen, Batı felsefesi Antik Yunan dönemiyle birlikte başlatılır ve bunlar dışta bırakılır. Doğu felsefesi, Hint ve Çin felsefeleri dahil olmak üzere çok önceleri başlamıştır, bu gelenekler etkileşimlerle sürekli varlıklarını devam ettirmişlerdir, ancak Batı felsefesi bu gelenekleri felsefe-dışı sayma yönelimindedir. Felsefe tarihi kitapları, genel bir eğilim olarak, MÖ 500'lerden başlayarak bugüne kadar, batı olarak addedilen bölgelerde ve batılı düşürlerce ortaya konulan felsefe yapma geleneği Batı felsefesi olarak görülür.

Alman felsefesi, 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başlarından itibaren belirgin bir ağırlık kazanan, bir bakıma felsefenin yurdu hâline gelen Alman felsefe geleneğini ya da başka bir açıdan farklı felsefi eğilimlere sahip olan Alman felsefecilerinin bütünlüğünü ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mantıksal pozitivizm</span>

Mantıksal pozitivizm, Viyana Çevresi olarak adlandırılan filozofların felsefi düşünüş sistemlerini adlandırır. Başlıca temsilcileri Moritz Schlick, Rudolph Carnap ve Otto Neurath olan bu çevre, yeni pozitivistler ya da mantıkçı empiristler olarak da adlandırılır. Bu çevrenin oluşumunda önemli etkisi olan isim Ernst Mach'tır ki Mach'ın Viyana'da belirli dönemlerde mantık, fizik ve felsefe profesörlüğü yaptığı bilinmektedir. Mantıksal pozitivizmin çok farklı konumlardaki ve disiplinlerdeki filozofları bir araya getirir. Söz konusu akımın içinde sayılan ya da sayılmış olan belli başlı filozoflar şöyledir: Ernest Nagel, Hans Hahn, Kurt Gödel, Felix Kaufmann, Philipp Frank, Bertrand Russell, Whitehead, A. J. Ayer, Wittgenstein.

<span class="mw-page-title-main">Kıta felsefesi</span>

Kıta felsefesi, Avrupa'daki 19. ve 20. yüzyıl felsefe geleneklerini tanımlamakta kullanılan terim. 20. yüzyılın ikinci yarısında anadili İngilizce olan filozoflar tarafından, analitik felsefenin dışında kalan görüş ve düşünceler için kullanılmaya başlanmıştır. Kıta felsefesi, şu akımları içinde barındırır: Alman idealizmi, fenomenoloji, varoluşçuluk, yorumsama, yapısalcılık, postyapısalcı felsefe, Fransız feminizmi, Frankfurt Okulu'nun eleştirel teorisi ve Batı Marksizmi ile psikoanalitik teorinin ilgili alanları.

<span class="mw-page-title-main">Felsefe listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Felsefe, felsefe biçimleri, tanımları veya düşünce akımlarını listeler.

Felsefi Soruşturmalar, filozof Ludwig Wittgenstein'ın bir eseridir. Kitap ölümünden sonra 1953'te yayınlandı. Wittgenstein, anlambilim, mantık, matematik felsefesi, psikoloji felsefesi, eylem felsefesi ve zihin felsefesi alanlarında sayısız problem ve bulmacayı tartışarak, dil kullanımını çevreleyen kavramsal karışıklıkların çoğu felsefi problemin kökeninde olduğu görüşünü ortaya koyar. Wittgenstein, sorunların dilin doğası hakkında, dilin özüne ilişkin belirli bir kavrayışı önceden varsayan bir dizi ilişkili varsayıma kadar izlenebilir olduğunu iddia eder. Bu anlayış çok genel olduğu için kabul edilir ve nihayetinde reddedilir; yani, dilin doğasının özcü bir açıklaması olarak, dille yaptığımız çeşitli şeyleri açıklayamayacak kadar dar. Bu görüş, daha önceki çalışması Tractatus Logico-Philosophicus'ta (1921) tartıştığı şeylerin çoğuyla çelişiyor veya reddediyor olarak görülebilir.

Viyana Çevresi, 1922'de Viyana Üniversitesi'nde profesör olarak görev yapan Moritz Schlick'in önderliğinde toplanan bir grup teorisyen, matematikçi ve filozof. Gelişen felsefi yön, mantıksal pozitivizm veya mantıksal deneycilik olarak adlandırıldı.

Resim kuramı, Wittgenstein'ın Tractatus Logico-Philosophicus adlı kitabında ortaya koymaya çalıştığı dilbilimsel referans ve anlam teorisidir. Almanca Bild kelimesi, dilimize resim olarak çevrilir. Resim kavramı, 1870’lerden itibaren Alman fizikçiler tarafından kullanılmaya başlandı. Bild kavramının ilk kullanımları analoji, teori, model ve hatta nihayetinde düşünce, önerme ve dil anlamlarında ortaya çıkmıştır. Epistemolojik ve ontolojik varsayımlar tarafından farklı anlamlarda kullanılmış olmasına rağmen ortak olarak fiziksel dünya hakkında kullanılmaktaydı. Ancak Ludwig Wittgenstein resim kuramıyla düşüncelerin dile getirilişlerine, yani dile sınır çizmeye çalışmıştır. Dilin sınırlarını belirlemeye çalışan Wittgenstein, öncelikle dilin özünü kavramaya girişir. Wittgenstein'a göre bütün felsefe "dil eleştirisidir" ve felsefe tarihinde tartışılan soruların çoğunun bir önemi yoktur. Çünkü filozofların çoğunluk soruları dil mantığımıza dayanan hatalardan kaynaklanmaktadırlar ve yine bu nedenle cevaplanmaya gereksinimleri bulunmaz; saçmadırlar. Bu yüzden felsefenin biricik görevi de dili yanılgılardan ve aldatıcı kullanımlardan arındırmaktır. Bu bağlamda Wittgenstein'ın birinci dönem çalışmalarının bir sonucu olarak felsefe, dili konu edinerek dil felsefesini ayrı bir alan olarak görmüştür. Aynı sebeplerle Wittgenstein'ın resim kuramı genellikle dilin resim kuramı ya da anlamın resim kuramı olarak anlaşılır.

Felsefi çalışmaların gelişmesi sürecinde on dokuzuncu yüzyılda sembolik mantık ile yürüyen mantık, yirminci yüzyılda matematiksel mantıkla devam ederken, geleneksel olarak basit mantığın ötesine geçiyorsa, mantığın bir parçası olarak değil de felsefi mantık veya mantık felsefesi olarak değerlendirildi.