İçeriğe atla

Mansa Musa

Mansa Musa
1375 tarihli bir Afrika ve Avrupa haritasında Mansa Musa, bir altın külçeyi elinde tutarken gösteriliyor.
Mali İmparatorluğu mansası
Hüküm süresi1312 – 1337
Önce gelenMuhammed ibn Gao
Sonra gelenMaghan Musa
Veliaht(lar)Maghan Musa
Doğum1280 civarı
Mali İmparatorluğu
Ölüm1337 civarı (56–57 yaşında)
Mali İmparatorluğu
Eş(ler)iİnari Kunate
Tam adı
Mansa Keita Musa
HanedanKeita Hanedanı
DiniSünni İslam

Mansa Musa (Arapça: منسا موسى), I. Musa ya da tam adıyla Mansa Kankan Musa, 14'üncü yüzyılda onuncu mansa veya Mali İmparatorluğu'nun yükseliş dönemindeki imparatoruydu. Ülkeyi mansa olarak 1312 yılından 1337 yılına kadar yönetti. Musa, en çok 1324 yılındaki hac yolculuğunda yanında taşıdığı ve sadaka olarak dağıttığı devasa miktarda altınla ve İslam dininin ve bilimin velinimeti görevini üstlenmesiyle bilinir.

Mansa Musa, tarihte yaşamış en zengin insan sayılır.[1] Bazı kaynaklara göre zenginliği 400 milyar Amerikan doları olsa da onun servetinin günümüzdeki karşılığını kestirmek güçtür.

Doğumu ve ilk yılları

Mansa Musa'nın doğum tarihi bilinmemektedir. Sözlü tarihi olaylar onun Mansa I. Abubakari'nin torunu, Sundiata Keita'nın yarı-kardeşi olduğunu nakleder.[2] Musa'nın babası Faga Laye isimli bir prensti, fakat babası hiçbir zaman mansa (kralların kralı) unvanını elde edemedi.

Mansa Musa, 1312 yılında Mali krallarının en güçlüsü olarak tahta çıktı. Kendisi, halefi Sundiata Keita'nın aksine dindar bir Müslümandı. İslam etkisini yaymak için imparatorluğunda görkemli camiler inşa etti ve Mali'deki madenlerde üretilen altın ve tuzu dünyaya satabilmek için ülkesini dışa doğru genişletmeye başladı.

Hac

Mali İmparatorluğu'nun Mansa Musa'nın ölümündeki sınırları

Mansa Musa'nın 1324 yılında Mekke'ye yaptığı hac yolculuğu, Mali İmparatorluğunu İslam dünyasının dikkatine getirdi. Musa Mansa, 60 bin fakire dağıtılmak üzere 80 devenin taşıdığı 18 tondan fazla altın taşıdığı düşünülen[3] bir kervanın başında Sahra Çölü'nü geçerek yolculuğuna başladı. Kervana 12.000 köle eşlik ediyordu ve saf altını 500 kişi taşıyordu. Kervanın etrafında onu korumak için ordusunu da getirtmişti. Musa Mansa, taşıdığı altınları yolda karşılaştığı herkese zekat ve sadaka olarak dağıtmıştı. Hatta Mısır'da o kadar çok sadaka dağıtmıştı ki o geçtikten sonra Kahire'de altın enflasyona uğradı. Musa, enflasyonu düzeltmek için dönüş yolunda dağıttığı altınların bir kısmını kendisi satın aldıysa da altın, orada senelerce eski değerine dönemedi.

Hac dönüşünde yol üstündeki önemli ticaret merkezleri olan Kahire'de Mısır sultanı, Musa Mansa'yı büyük bir hürmetle bir hoca gibi kabul etti. Görkemli kervanı bir sansasyona sebep oluyor ve onu getiriyordu. Onun hac yolculuğunda dağıttığı altınlar sayesinde Mali, 14. yüzyılda Avrupa ve Orta Doğu'da yüksek prestij kazandı ve İbn Battuta gibi seyyah ve alimleri kendine çekmeye başladı. Mansa Musa da sonuç olarak zenginliği ve cömertliğiyle hatırlanmaya devam etti. Bu sebeple 1375 yılında üretilen bir haritada Musa Mansa, Batı Afrika'nın ortasında tahtında otururken sağ elinde bir altın külçesi tutarken gösterilmiştir.

Yine de Mansa Musa'nın bu cömertliği kendi ülkesinde savurganlık olarak görülmüştür. Mali'nin griot ya da jeli denilen halk ozanları, Mansa Musa'yı "ülkenin zenginliğini çarçur eden savurgan kral" olarak anar.

Sonraki dönemi

Mansa Musa'nın yaptırdığı Djingareyber Camisi

Onun imparatorluğu döneminde Mali, sadece Afrika'da değil, tüm İslam dünyasında büyük bir kültür ve ticaret merkezi haline geldi. Mansa Musa iktidara geldiğinde Mali İmparatorluğu, Sahra Altı Afrika'nın altın, tuz, fildişi, kola fındığı ve köle ticaretinin merkezi olarak önemli bir zenginliğe kavuştu.

Kutsal şehirlerden Mekke ve Medine'yi ziyaretinden sonra Mansa Musa, o zamanın büyük ticaret merkezleri olan Gao ve Timbuktu'yu fethetti ve ülkesinin dört bir yanında büyük camiler, koskocaman kütüphaneler ve medreseler yaptırmaya başladı. Onun idaresi altında Timbuktu, İslam'ın altın çağı ilminin önemli bir merkezi hâline geldi ve Orta Doğu'dan bilim adamları ve İslam alimlerinin toplandığı bir yer oldu.

Mansa Musa, daima ilmin gelişmesine ve İslam'ın yayılmasını teşvik etti. Hükümdarlığının ilk yıllarında Sudanlı öğrencileri Fas Üniversitesi'nde öğrenim görmeleri için göndermiştir. Mansa Musa ayrıca mimar Ebu İshak İbrahim es-Saheli'yi Timbuktu'daki Djingareyber Camisi'ni ve kendisinin kraliyet sarayını yapması için görevlendirmiştir. Djingareyber Camii bugün hala ayakta durmaktadır. Cami dokuz sıra kare direk içermekte ve ibadet edecekler için 2.000 kişilik bir yer sağlamaktadır. Es-Saheli, bu bölgede pişmiş tuğla ve kerpici inşaat malzemesi olarak ilk defa kullandı. Djingareyber'in çamur konstrüksiyonu 660 yıllık eski bir gelenekle tesis edildi ve hala ayakta durmaktadır. Djingareyber Camii, şehrin merkez camisi haline gelmiştir. Musa'nın hükümdarlığı döneminde Timbuktu, bir ticaret merkezi olarak zenginleşti İslam ilimleri merkezi olarak gelişti. Mali İmparatorluğunun 15.yüzyılda bölge üzerinde kontrolünü kaybetmesine sonra bile Timbuktu, Sahra Altı Afrika'nın en önemli İslami merkezi olarak kalmaya devam etti.

Musa'nın ölümüyle ilgili bir kayıt yoktur. Buna rağmen genellikle 1330'lu yıllarda öldüğüne inanılır. En çok olası ölüm tarihi 1337 olarak verilir ve ölümü tabii nedenlerle olmuştur.

Popüler kültür

  • Mansa Musa, Civilization IV ve Civilization VI'nın Gathering Storm eklentisinde Mali İmparatorluğu'nun lideridir. Onun lider özellikleri finansal ve ruhsaldır. Mali İmparatorluğu'nun başşehri IV'te Timbuktu, VI'da Niani'dir.[4]
  • Celebritynetworth isimli internet sitesi tarafından, tarihte bugüne kadar yaşamış en zengin insan seçilmiştir.[5][6]

Kaynakça

  1. ^ Mohamud 2019
  2. ^ Niane, D.T.: "Recherches sur l'Empire du Mali au Moyen âge". Presence Africaine. Paris, 1975
  3. ^ Gomez 2018, s. 106
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2009. 
  5. ^ "İşte tarihin en zengin adamı!". gazetevatan.com. 17 Ekim 2012. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2012. 
  6. ^ Amy Lamare (4 Eylül 2018). "The 25 Richest People Who Ever Lived – Inflation Adjusted". celebritynetworth.com. 29 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021. 

Biblioyografya

  • Bell, Nawal Morcos. ""The Age of Mansa Musa of Mali: Problems in Succession and Chronology." The International Journal of African Historical Studies Vol. 5, No. 2(1972), 221-234.
  • Niane, D.T. Recherches sur l’Empire du Mali au Moyen Âge. Paris: Présence Africaine, 1975, 112 pages.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Mansa Musa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Önce gelen:
II. Abubakari		Mali İmparatoru Mansa
1312–1337 		Sonra gelen:
Maghan

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İbn Battuta</span> Arap Mağribî seyyah ve kâşif (1304–1369)

İbn-i Battuta, Orta Çağ'da yaşamış olan Berberî Mağrip bilgini, kaşifi ve seyyahıdır. Rıhletü İbn Battûta diye bilinen seyahatnâmenin yazarıdır. Maliki mezhebine mensuptur. İbn-i Battuta, büyük ölçüde modern öncesi tarihte diğer tüm ünlü kaşiflerden daha fazla seyahat etmiş, toplam 117.000 km ile Zheng He'yi yaklaşık 50.000 km ve Marco Polo'yu da 24.000 km ile geride bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Afrika</span> kıta

Afrika, yüzölçümü ve nüfus yoğunluğu açısından dünyanın en büyük ikinci kıtasıdır. Kendisine bitişik kabul edilen adalar ile birlikte 30,8 milyon km²'lik alanı ile dünya yüzölçümünün %6'sını ve dünya üzerindeki toprakların %24,4'ünü kapsar. 1 milyar kişilik nüfusuyla dünya nüfusunun %15'ini barındırır. Afrika, kuzeyde Akdeniz, güneyde Hint Okyanusu, batıda Atlas Okyanusu, doğuda Sina Yarımadası, Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı ile çevrelenmiştir. Madagaskar'ı ve çeşitli takımadaları bünyesinde barındırır. Kıtada 54 adet diplomatik olarak tanınmış bağımsız devlet, dokuz bölge ve 3 adet de sınırlı tanınmış devlet bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Mali</span> Batı Afrikada bulunan denize kıyısı olmayan bir ülke

Mali, resmi adıyla Mali Cumhuriyeti, Batı Afrika'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir. 1.240.000 km²'lik yüz ölçümüyle Afrika'nın sekizinci büyük ülkesidir. Nüfusu 19,1 milyondur ve bu nüfusun %65'ini 25 yaş altındakiler oluşturmaktadır. Başkenti Bamako'dur. Mali sekiz bölgeye ayrılmıştır, kuzey sınırları Sahra'nın derinliklerine kadar uzanır. Ülkenin güney bölümü Nijer ve Sénégal nehirlerinin geçtiği Sudan Savanı'ndadır ve nüfusun çoğunluğu bu bölümde yaşar. Mali ekonomisi tarım ve madencilik temellidir. Altın ülkenin önde gelen doğal kaynaklarındandır ve Mali Afrika'nın en büyük üçüncü altın üreticisidir. Tuz da ihraç ürünlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz İmparatorluğu</span> 15. Yüzyıldan 20. Yüzyıla kadar Portekiz tarafından yönetilen tüm denizaşırı bölgeler

Portekiz İmparatorluğu, denizaşırı Portekiz veya Portekiz Sömürge İmparatorluğu da denilen, denizaşırı koloniler, fabrikalar ve daha sonra Portekiz tarafından yönetilen denizaşırı topraklardan oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Timbuktu</span> Mali İmparatorluğunun başkenti

Timbuktu Batı Afrika ülkesi Mali'nin şehri. Mali'nin 8 idari bölgesinden biri olan Timbuktu Bölgesi'nin de başkentidir. Timbuktu, dünyanın yeni yedi harikasına aday gösterilmiştir.

Osmanlı hâkimiyeti ve himayesi altında kalmış ülkeler ve Osmanlı'ya bağlı kalma süreleri aşağıda belirtilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rene Auguste Caillie</span> Fransız kaşif (1799 – 1838)

Rene Auguste Caillie Fransız kâşif. Afrika kıtası ve Timbuktu ile ilgili önemli keşiflerde bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed el-Mansur</span>

Ahmed el-Mansur(Arapça:أبو العباس أحمد المنصور), Ahmed Ebu Abbas El Mansur veya El Mansur Eddabi(Türkçe:Altın); 1549 Fes - 25 Ağustos 1603, Fes yakınları) 1578 ile 1603 yılları arasında Fas'ı yöneten altıncı ve en ünlü Saadi yöneticisidir. Ahmed el-Mansur, Avrupa ve Afrika'da güçlü ordusu ve stratejik önemi nedeniyle Geç Rönesans dönemi'nin ve 16. yüzyılın en önemli figürlerinden biri sayılmaktaydı. "Derin İslami bilgisi olan, kitapları seven, hattatçılıkla ve matematikle uğraşan ve mistik yazılar ile dini&bilimsel tartışmalarla ilgilenen" biri olarak biliniyordu.

<span class="mw-page-title-main">Afrika'da bilim ve teknoloji tarihi</span>

Afrika, ilk insana ait teknolojik gelişmelerin yaşandığı en eski kıtadır. Dünyanın en eski taş aletleri Doğu Afrika'da bulunmuştur. Daha sonra benzer buluntular Sahra Altı Afrika'da da görülmüştür. Afrika matematik, mimari, metalurji gibi alanlarda ilk gelişmelere sahne olmasına rağmen bilim ve teknoloji tarihinde fazla ilgi görmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">İfrikiye</span> Kuzey Afrikada tarihi ülke

İfrikiye, profesyonel olarak el-Maghrib el-Adna bilinir, Orta Çağ tarihi boyunca, Constantinois ve Aurès, Tunus şehri ve Tripolitana'dan oluşan bölgeydi - hepsi daha önce Roma İmparatorluğu'nun Afrika Eyaleti'ne dahil edilmiş olanların bir parçasıydı.

II. Ebu Bekir (14.yüzyıl) veya Mansa Ku, Mali İmparatorluğunun 9. mansası olduğu iddia edilen şahıs. Muhammed ibn-i Gao'dan sonra tahta çıktı ve daha sonrasında okyanusun limitlerini keşfetmek için tahttan feragat ederek yerini yeğeni Mansa Musa'ya bıraktı.

Afrika tarihi, Afrika kıtasında olan olayları kapsar. Afrika, modern insanın ilk ortaya çıktığı bilinen yerdir. Daha sonraki dönemlerde Kuzey Afrika'da Antik Çağ'da Mısır, Kartaca gibi medeniyetler ortaya çıkmış olmakla birlikte, kıtanın güney kısımlarında göçebe hayat devam etmiştir. Kıta, Roma'nın, Bizans'ın, Arapların, Osmanlı'nın ve en sonunda Avrupalıların işgaline uğramış, bu işgaller kıtanın sömürülmesine ve farklı fikirlerin ve dinlerin yayılmasında etkili olmuştur.

Djibril Tamsir Niane bir Gineli tarihçi, oyun yazarı ve kısa öykü yazarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Takrur</span>

Takrur veya Tekrur,, Gana İmparatorluğu'na paralel olarak gelişen eski bir Batı Afrika medeniyetiydi.

<span class="mw-page-title-main">Afrika imparatorlukları listesi</span>

Bu liste maddesinde, bilinen Afrika imparatorlukları ve bunların başkentleri listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mali İmparatorluğu</span> Batı Afrikada eski bir imparatorluk (1230-1670)

Mali İmparatorluğu, Batı Afrika'da bulunan bir imparatorluktur. 1230'dan 1670'e kadar Batı Afrika'da hüküm sürmüştür. İmparatorluk, Sundiata Keita tarafından kuruldu ve yöneticilerinin zenginliği ile özellikle Musa keita zamanında ünlü oldu. İmparatorlukta Manding dili konuşulurdu.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Fildişi Sahili'ndeki Sudan tarzı camiler</span>

Kuzey Fildişi Sahili'ndeki Sudan tarzı camiler, Fildişi Sahili'nde yer alan bir dizi camidir. 2021 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Uluslararası ticaret zaman çizelgesi</span>

Bu sayfa, çeşitli ülkeler arasındaki ticareti etkileyen önemli olayları anlatan uluslararası ticaret tarihinin bir zaman çizelgesini göstermektedir.

1757 Hac kervanı baskını, Hac kervanının Mekke'den Şam'a dönerken Bedevi aşiret mensupları tarafından yağmalanması ve katledilmesidir. Kervan, Şam valisi Mekkizade Hüseyin Paşa ve yardımcısı Musa Paşa tarafından yönetilen bir Osmanlı kuvvetinin koruması altındayken, Bedeviler Beni Sahr kabilesinden Ka'dan el-Faiz tarafından yönetiliyordu. Baskın sonucunda tahminen 20.000 hacı ya öldürüldü ya da açlık ve susuzluktan öldü.

<span class="mw-page-title-main">Hac emiri</span>

Hac emiri, Emirü'l-hac veya Emir-i hac, 7. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar birbirini takip eden Müslüman imparatorluklar tarafından her yıl düzenlenen Hac kervanını korumakla görevli komutana verilen pozisyon ve unvandı. Abbasiler döneminden beri, biri Şam'dan diğeri Kahire'den hareket eden iki ana kervan vardı. Her iki kervana, kervan için para ve erzak sağlamak ve Hicaz'daki Müslümanların kutsal şehirleri Mekke ve Medine'ye giden çöl yolu boyunca kervanı korumak olan bir emirü'l-hac atanırdı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.