İçeriğe atla

Manabendra Nath Roy

Manabendra Nath Roy (Bengalce: মানবেন্দ্র নাথ রায়) (d. 21 Mart 1887 – ö. 25 Ocak 1954) (gerçek adı: Narendra Nath Bhattacharya), bilinen adıyla M. N. Roy, Bengal kökenli Hint devrimci, teorist ve aktivist. Meksika ve Hindistan Komünist Partileri'nin kurucusu. Hayatına devrimci bir nasyonalist olarak başlamıştır. Daha sonra devrimci bir komünist oluyor. Hayatının son dönemlerinde de Radikal Hümanist olarak hayatına veda ediyor.[1]

İlk dönemleri

Roy 21 Mart 1887 tarihinde, Parganas-Kalküta'da doğmuştur. Babası Dinabandhu Bhattacharya, Kheput Tapınağı'nda rahipti. İlk hanımının ölümünden sonra, Arbelia'da bir okulda Sanskritçe öğretmenliği yapmaya başladı. Burada Sanskritçe'yi öğrenen Roy, Sri Aurobindo Ulusal Koleji'ne devam etti ve ardından Bengal Teknik Enstitüsü'nün bazı kurslarına katıldı. Daha sonra kuzeni ve çocukluk arkadaşı Hari Kaya Chakravarti ile birlikte bir grup kurdular. Bu grupla -bazı arkadaşlarının ve akrabalarının katılımıyla nasyonalist hızlı ve şiddet eylemleri gerçekleştirirler. Bu nasyonalist eylemlerin sonucunda 6 Aralık 1907'de tutuklanırlar. Daha sonra kefaletle serbest bırakılırlar. Birinci Dünya Savaşı yaklaşırken Roy, Kalküta'da görüştüğü Alman subayları ve istihbarat örgütünden; muhtemel bir Alman-İngiliz Savaşı'nda, Hindistan'da İngilizlere karşı ayaklanmak için silah ve mühimmat sözü alır. Savaş başladıktan sonra da Avrupa Hint devrimciler Virendranath Chattopadhyay liderliğinde Alman İmparatorluğu ile işbirliği anlaşması imzaladılar. Fakat bu proje başarısız oldu. Bunun üzerine Roy Asya'da (Endonezya, Japonya, Çin) silah arayışına girdi ve İngiliz İstihbarat Servisi'nin kendisini tespit etmesi üzerine ABD'ne geçmek zorunda kaldı. Amacı, İngiliz emperyalizmine karşı aktivist bir örgütlenmeydi ve bunun için gereken unsurları tedarik etmek için,ne gerekirse yapıyordu.[1][2]

Uluslararası Devrimci

New York'a yerleşen Roy, burada gelecekteki eşi Evelyn Trent ile tanıştı. New York Halk Kütüphanesi'nde komünizm ile tanıştı. Evelyn bir sosyalistti ve Roy'a bu konuda etkisi büyük olmuştu.

ABD'nin I. Dünya Savaşı'na girmesi ve bütün Alman Dostları'nı casus sayması sonucunda, Roy'un New York Hayatı sıkıntıya girmiştir. Bunun yanında İngiliz İstihbaratı'ndan da rahatsızlığı iyice artan Roy; gidebileceği en yakın ve kolay yere, Meksika'ya geçer. Yanında kız arkadaşı Evelyn de vardır. (Temmuz 1917)[1]

Alman askeri yetkilileri ve istihbaratçıları Roy'a maddi destek veriyorlardı. Meksika'da El Pueblo Gazetesi için yazılar yazmaya başlayan Roy, Cumhurbaşkanı Venustiano Carranza ve diğer liberal düşünürler tarafından büyük takdir görmüştür. 1917'de Roy Meksika'dayken, Rusya'da Ekim Devrimi gerçekleşir. Bu devrim tüm geri kalmış toplumlarda büyük heyecan uyandırır. Nitekim Roy'da anılarında 'devrimci anti-emperyalist nasyonalizmle komünizm arasındaki mesafe kısadır'[3] demiştir.

Aralık 1917'de Meksika'da Sosyalist Parti'yi kuran Roy, daha sonra bunu Meksika Komünist Partisi'ne dönüştürmüştür. Bu parti, Rusya dışında kurulan ilk komünist parti olarak tarihe geçmiştir.[1]

Roy, Meksika'da Bolşevik lider Mihail Borodin ile tanışır. Daha sonra Borodin'in raporu sonucunda Lenin'in Roy'dan haberi olmuş ve onu Temmuz 1920'de Moskova'ya 2. Komintern Kongresi'ne davet etmiştir. Bu davet üzerine Roy, önce Avrupa'nın birçok ülkesine uğradıktan sonra -bu arada Almanya'da silah aramaya devam ediyor.- Moskova'ya geçer. Kongreden önce birkaç hafta Lenin ile birlikte olan Roy, Lenin'le olan ilişkisini geliştirir. Lenin'in güvenini kazanması ve fikri açılımları Lenin karşıtlarının ona 'Tatar'ın yeni müridi' yakıştırmalarına yol açar.[1] Bu arada,Lenin karşıtlarıyla da (Bernstein,Kautski) ilişkileri çok iyi düzeydedir. Bunda Roy'un güven veren bir kişiliğinin olması etken olabilir.

Lenin, Roy'un nasyonalistler ve sömürgeler konusundaki fikirlerini ve formüllerini temel alan çalışmalar yapmıştır. Roy, 2. Komintern'in en önemli figürlerinden birisidir.[1] 2.Komintern'in ana unsuru olan sömürgeler ve doğu halkları meselesi; o dönem için dünyada büyük heyecan uyandıran devrim fikrinin tartışıldığı bir nokta olmuştur.[1]

Lenin tarafından Doğu'da -özellikle Hindistan'da- devrim amacıyla görevlendirilen Roy, Hindistan Komünist Partisi'ni kurar. Burada çeşitli faaliyetler gerçekleştiren Roy, iki eserini de bu dönemde yazmıştır. Bu eserler Hindistan'ın Politik Geleceği (1926) ve Çin'de Devrim ve Karşı Devrim (1930)- büyük yankı uyandırmıştır.

1927 yılına gelinirken Rusya'da Stalin, kendi projesini uygulamaya koymuştu. Stalinizm politikalarıyla birçok devrimcinin olduğu gibi Roy da ters düşüyordu. Özellikle Çin-Rusya ayrışması bu konuda en önemli belirleyici unsur olmuştur. Troçki ve Zinovyev gibi Roy'da Stalinizm karşıtı cephede yer alıyorlar. Bu ayrışma, Aralık 1929 yılında Roy'un Komintern'den kovulması ile kopmaya dönüşüyor.

Yeni Arayışlar

Roy; Aralık 1930'da Mumbai'de, Jawaharlal Nehru ve Subhas Bose gibi liderler ile bir araya geldi. Nehru, Roy için 'Aramızdaki büyük fark beni ona doğru çekti, onun olağanüstü entelektüel kapasitesi ilgimi çekti...'[4] demiştir.

Roy,Temmuz 1931'de bir dizi komployla tutuklandı ve altı yıl hapis yattı. Hapishane döneminde yüzlerce makale, manifestolar ve kitaplar yazdı. Hapisten çıktıktan sonra Nehru'nun davetiyle (Aralık 1936) Nehru ile bir araya geldi. Daha sonra aynı birlikteliği Ghandi ile sürdürmeyerek; Nisan 1937'de koptu.

Radikal Hümanizm

Ellen Gottschalk ile evlenen Roy; fikri açıdan da bir dönüşüm içerisine girmiştir. Yerleştiği Dehra Du'da; demokrasi ve komünizmin hayal kırıklıklarıyla, alternatif bir felsefi hareketin çözüm olabileceğini -radikal hümanizm- ortaya koymuştur. Burada insan merkezli bir siyasi hareket olan 'Yeni Hümanizm' manifestosunu oluşturdu.

Roy, II. Dünya Savaşı dönemlerinde de 'Özgür bir Hindistan'ın ancak özgür bir dünyada olabileceğini' söylemiştir. Bu manifestosu ile ölümüne kadar İngiliz emperyalizmine karşı makaleler yazmaya devam etmiştir.

M. N. Roy 25 Ocak 1954 tarihinde öldü.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g Yalçın Küçük, Sırlar, 2005, s. 17-42
  2. ^ G.D. Parikh, "Roy, M.N." in Dictionary of National Biography, Calcutta, 1974. Vol. 3
  3. ^ Manabendra Nath Roy, The Future of Indian Politics. London: R. Bishop, 1926
  4. ^ Jawaharlal Nehru, An Autobiography, London, 1936, p154, p218

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Komünizm</span> Bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum sistemini hedefleyen ideoloji

Komünizm ; üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir. Sadece üretim araçlarının ortak kullanımına dayanan sosyalizm ile tam olarak aynı anlama gelmemesine rağmen hatalı bir biçimde eş anlamlı olarak da kullanılabilmektedir. 20. yüzyılın başından beri dünya siyasetindeki büyük güçlerden biri olarak modern komünizm, genellikle Karl Marx'ın ve Friedrich Engels’in kaleme aldığı Komünist Parti Manifestosu ile birlikte anılır. Buna göre özel mülkiyete dayalı kapitalist toplumun yerine meta üretiminin son bulduğu komünist toplum gerçektir. Komünizmin temelinde yatan sebep, sınıfsız, ortak mülkiyete dayalı bir toplumun kurulması isteğidir. Sınıfsız toplumlarda en genel anlamıyla tüm bireylerin eşit olması fikri karşıt görüşlüler tarafından "ütopya" olarak görülür ve zorla yaşanmaya çalışılırsa kaosa yol açacağı iddia edilir. Paris Komünü, komünist sistem yaşayabilmiş ilk topluluktur. Bunun dışında Mahnovist hareket öncülüğünde Ukrayna ve İspanya iç savaşı sırasında yaklaşık dört yıl süren anarko-komünist hareketle şekillenen toprakların kolektifleştirilmesi esasına dayalı olarak komünist topluluklar da kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Komünist parti</span> işçi sınıfının önderliğinde üretim araçlarının mülkiyetinin kolektifleştirilmesini hedefleyen siyasi parti

Komünist parti, işçi sınıfının önderliğinde üretim araçlarının mülkiyetinin kolektifleştirilmesini hedefleyen ve tüm dünyada herkesten yeteneğine göre, herkese ihtiyacı kadar ilkesi doğrultusunda sınıfsız, sınırsız ve sömürüsüz bir dünya kurmayı amaçlayan yasal veya yasa dışı olarak örgütlenen, silahlı kanadı da bulunabilen siyasi parti.

Leninizm veya Lenincilik, Marksizm üzerine kurulmuş siyâsî ve iktisâdî bir teoridir.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Buharin</span> Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi

Nikolay İvanoviç Buharin, Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Orak ve çekiç</span> komünizmin simgesi

Orak ve çekiç, komünizmin simgesidir. Bir orağın çekiç üzerine çapraz olarak yatırılması ile oluşur. Bu iki simge çiftçileri ve proletaryayı sembolize eder. Bu iki simge bir araya getirilerek çiftçilerin ve işçilerin birliği sembolize edilir. En bilinen biçimi Sovyetler Birliği’nin bayrağındaki orak ve çekicin kızıl yıldızla birlikte kullanıldığı biçimidir. Bunun dışında birçok bayrak ve amblemde kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Komintern</span> uluslararası kuruluş

Komintern 1919 Martında, savaş komünizmi döneminin (1918-1921) ortasında Vladimir Lenin ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi tarafından kurulan, "silahlı kuvvetler de dahil tüm mümkün araçlarla uluslararası burjuvaziyi yıkmak ve devletin tamamen yok oluşu için bir geçiş aşaması demek olan Uluslararası Sovyet Cumhuriyetini yaratmak için" mücadele etme amacı güden uluslararası bir komünist örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Stalinizm</span> Marksist-Leninist ideolojinin teori ve pratiği

Stalinizm veya Stalincilik, Marksist-Leninist ideolojinin 1928-1953 yılları arasında Sovyetler Birliği’ni yöneten Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin’in uyguladığı siyasi sistemde kullanılan teori ve pratiğine verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Vladimir Lenin</span> Rus politikacı ve Sovyetler Birliğinin kurucusu (1870–1924)

Vladimir İlyiç Ulyanov, bilinen adıyla Lenin, Rus sosyalist devrimci ve politikacı. Marksist-Leninist ideolojinin fikirsel önderi, Ekim Devrimi'nin lideri ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu. Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin öncüsü olan Rusya Komünist Partisi (Bolşevik)'nin ilk lideri. Lenin aynı zamanda Marksist teorik ve felsefi yazıların yazarı olarak bilimsel sosyalizmin Marx ve Engels sonrası geliştiricilerindendir. Lenin'in en büyük amacı, kapitalizmin uzlaşmaz sınıf çelişkilerinden proleter bir dünya devrimi oluşturup toplumsal sınıf karşıtlıklarının olmadığı insan toplumunun tarihsel oluşumuna öncülük etmekti.

<span class="mw-page-title-main">Dördüncü Enternasyonal</span> Uluslararası Komünist Birlik

Dördüncü Enternasyonal, kapitalizme ve stalinizme karşı Troçki önderliğinde kurulmuş olan uluslararası örgüt. Öncülleri Sol Muhalefet ve Uluslararası Komünist Birlik'tir. Troçki ölümünden önce Dördüncü Enternasyonal'in zaferinin kesin olduğunu söylemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nisan tezleri</span>

Nisan Tezleri, 1917 Şubat Devrimi ile Rusya'daki Çarlık rejiminin devrilmesi üzerine sürgünde bulunduğu İsviçre’den, Mühürlü Tren ile Rusya’nın başkenti Petrograd’a gelen Bolşevik lider Lenin tarafından ilan edilen ve parti tarafından izlenmesi gereken siyasi hattı anlatan açıklamalar. Tezler daha çok Rusya’nın içinde bulunduğu durumu tahlil etmekte ve Bolşevikler tarafından yapılması gerekenleri sıralamaktadır.

Sosyalist düşüncede reformizm, kademeli artan demokratik ilerlemenin toplumun temel ekonomik ilişkilerini ve politik yapısını değiştireceğini söyleyen görüştür. Bu görüş Marksist düşüncede yer alan toplumu, spesifik anlamda altyapıyı, değiştirmek için devrimin şart olduğu yönündeki devrimci anlayışa karşıdır. Bu nedenle gerçek sosyalist ve komünistler tarafından Revizyonizm, Oportünizm, parlamentarizm gibi kuramlarla yan yana tutulur.

<span class="mw-page-title-main">Enternasyonal Komünist Akım</span>

Enternasyonal Komünist Akım (EKA), 1975'te kurulmuş ve Fransa, Birleşik Krallık, Meksika, Belçika, Hollanda, Almanya, İspanya, Venezuela, Brezilya, İsveç, Hindistan, İtalya, ABD, İsviçre, Filipinler ve Türkiye'de şubeleri bulunan uluslararası merkezileşmiş sol komünist bir örgüttür. Türkiye'de Enternasyonalist Komünist Sol isimli grup Ocak 2009 tarihinde kendisini feshederek EKA'nın Türkiye şubesi olarak Dünya Devrimi ismini almıştır. Dünya Devrimi'nin üyelerinin tamamı 2014 Aralık ayında EKA'dan ayrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Almanya Komünist Partisi</span>

Almanya Komünist Partisi, 1918-1933 yılları arasında önde gelen Alman siyasi parti. KPD, 1918'in sonunda Spartakusbund'un daha küçük radikal sol gruplarla birleşmesinden ortaya çıktı. Bu birleşmenin amacı, Almanya'da komünizmin hakim rejim hâline getirilmesiydi. 30 Aralık 1918'den 1 Ocak 1919'a kadar aşırı solcuların hakim olduğu kurucu parti kongresi, partinin Alman Ulusal Meclisi seçimlerine katılmasını reddetti. 1919'daki ocak ayaklanmasının ardından rejim güçleri, önce KPD liderleri Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg'u, kısa bir süre sonra da kurucu üye Leo Jogiches'i öldürdü. Aralık 1920'de KPD, Almanya Bağımsız Sosyal Demokrat Partisi' nin sol çoğunluğuyla birleşti ve geçici olarak Birleşik KPD adını aldı. KPD, kuruluşundan itibaren SPD'nin devrimci alternatifi olarak görüldü. Weimar Cumhuriyeti döneminde sosyalist üretim koşulları ve Sovyetler Birliği'ni model alan bir proletarya diktatörlüğünü savundu. Parlamentarizm ve demokrasi hakkındaki görüşleri, “burjuva demokrasisini” parti liderliğinde bir sosyalist konsey cumhuriyeti ile değiştirmek istedikleri için bölünmüştü, ancak yine de seçimlere katıldılar. 1919'dan itibaren Lenin'in ve daha sonra Stalin'in egemen olduğu Komünist Enternasyonal'in bir üyesiydi. KPD, işçi hareketinde sosyal demokrasiye karşı mücadele etmek için, 1928'den itibaren SPD'yi sosyal faşist ve baş düşman ilan ederek Nasyonal Sosyalizm'e karşı ortak bir mücadeleyi engelledi. 1929'dan itibaren KPD, otoriterleşti. Parti, Stalin ve Ernst Thälmann etrafında giderek bir şahıs kültü hâline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Sol komünizm</span> Siyasi fikir

Komünist sol olarak da bilinen sol komünizm, Komünist Enternasyonal'in sol kanadını teşkil eden ve Komünist Enternasyonal'den 1920'lerden ayrılmış akımlardan gelen siyasi geleneğin ismidir. Komünist Enternasyonal'in dünyanın pek çok yerindeki partilerinde, oportünizme karşı, devrimci görüşleri savunan sol kanatlar gelişmiş olsa da, bu akımlar en net biçimde Almanya-Hollanda komünist solu ve İtalyan komünist solu tarafından ifade edilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Mühürlü Tren</span>

Mühürlü Tren, I. Dünya Savaşı sırasında İsviçre'de sürgünde bulunan Rus Bolşevik lider Lenin ve beraberindekilerin 1917 yılı Şubat Devrimi ile birlikte yıkılan Çarlık rejiminden sonra Rusya'ya dönmelerini sağlayan çok taraflı organizasyonu anlatır. İsviçre sınırından sonra Almanya İmparatorluğu topraklarından geçen devrimcileri taşıyan tren, diplomatik olarak dokunulmaz olduğu ve yolcularının Almanya'da inmesi yasak olduğundan mühürlü tren ismi kullanılmıştır. Yolculuğun sonunda Lenin ve beraberindekiler İsviçre-Almanya-İsveç-Finlandiya üzerinden Sankt-Peterburg'a ulaşmışlardır. Lenin'in Rusya'ya gelişi Rus Devriminin kaderini etkilemiş ve gelir gelmez açıkladığı Nisan Tezleri ile Bolşevikleri iktidarın alınması doğrultusunda yeniden örgütlemiştir. Süreç sonunda Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklardır.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik merkeziyetçilik</span> sosyalist partilerin uyguladığı liderlik yöntemi

Demokratik merkeziyetçilik, siyasi bir partide çeşitli kararların alınması amacıyla yapılan tartışmalar sırasında, her konunun herhangi kısıtlama olmaksızın tartışılabileceğini fakat çoğunlukça hemfikir olunan bir kararın alınmasından sonra bu kararın uygulanmasında birlik sağlanması gerektiğini savunan Marksist-Leninist ilkeyi ifade eden terimdir. Bu ilke, dünyadaki pek çok komünist partinin parti genel çizgisi olarak kabul görmüştür.

Komintern 1. Kongresi, dünyanın çeşitli yerlerindeki sendikalist, komünist ve devrimci sosyalistin katılımıyla gerçekleşen Komintern'in 2-6 Mart 1919 tarihleri arasında düzenlenen ilk kongresi. Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'dan gelen çok sayıda ülkeden toplam 51 temsilci katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği siyaseti</span>

Sovyetler Birliği'nin siyasi sistemi, Anayasa'nın izin verdiği tek parti olan Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) öncü rolü ile karakterize edilen tek partili sosyalist cumhuriyet çerçevesindedir

Bordigizm, İtalya Komünist Partisi'nin kurucusu ve Enternasyonal Komünist Partisi'nin önde gelen isimlerinden olan Marksist Amadeo Bordiga tarafından benimsenen bir sol komünizm çeşididir. Bordigizm, dışardan konulmuş bir etikettir: bu ekolün takipçileri kendilerini bu şekilde nitelemeyip İtalya komünist solu tabirini tercih ederler. Kökenleri İtalya Sosyalist Partisi'nin sol kesimine dayanan Bordigizm, seçimleri boykot etmeyi savunmakla bilinir. Enternasyonal Komünist Partisi 80'lerin başlarında Türkçe Enternasyonalist Proleter gazetesini çıkarmış, Enternasyonal Komünist Partisi ise 2019'dan beri internet üzerinden Türkçe yayın yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Balkan Federasyonu</span>

Balkan Federasyonu projesi, Yugoslavya, Arnavutluk, Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya'yı birleştirerek Balkanlar'da bir ülke kurmaya yönelik sol görüşlü bir siyasi hareketti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.