İçeriğe atla

Malta Zirvesi

Malta Zirvesi
Gorbaçov ve Bush, Sovyet yolcu gemisi Maksim Gorkiy'de yemek masasında, 1989
TürToplantı
Yer Malta
Yürürlük2–3 Aralık 1989
Özgün
imzacılar
Mikhail Gorbaçov
Amerika Birleşik DevletleriGeorge H. W. Bush
Taraflar Sovyetler Birliği
Amerika Birleşik Devletleri ABD


Malta Zirvesi, Berlin Duvarı'nın yıkılmasından sadece birkaç hafta sonra, 2-3 Aralık 1989'da Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George HW Bush ile Sovyet Genel Sekreteri Mikhail Gorbaçov arasında yapılan bir toplantıydı. Bu, Aralık 1988'de New York'ta Ronald Reagan'ın da dahil olduğu bir toplantının ardından geldi. Zirve sırasında Bush ve Gorbaçov Soğuk Savaş'ın sona erdiğini ilan ettiler, ancak bunun gerçekten böyle olup olmadığı tartışma konusu. Dönemin haberlerinde, Britanya başbakanı Winston Churchill, Sovyet Genel Sekreteri Joseph Stalin ve ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'in Avrupa için savaş sonrası bir plan üzerinde anlaşmaya vardığı Yalta Konferansı'ndan sonra Malta Zirvesi'nin II. Dünya Savaşı'ndan bu yana en önemli zirvelerden biri olduğu belirtiliyordu.

Brent Scowcroft ve ABD yönetiminin diğer üyeleri, başlangıçta önerilen Malta Zirvesi'nin erken olacağından ve yüksek beklentiler yaratacağından, ancak Sovyet gösterisi ile sonuçlanacağı konusunda endişeliydi. Ancak Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand, İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher, diğer Avrupalı liderler ve Amerika Birleşik Devletleri Kongresi'nin kilit üyeleri, Başkan Bush'un Başkan Gorbaçov ile görüşmesine razı oldu.[1]

Malta Zirvesi'nde herhangi bir anlaşma imzalanmadı. Temel amacı, iki süper güç olan ABD ve Sovyetler Birliği'ne, Doğu Bloku'nu kırk yıldır Batı Avrupa'dan ayıran Demir Perde'nin kaldırılmasıyla Avrupa'da meydana gelen hızlı değişimleri tartışma fırsatı sağlamaktı. Zirve bazı gözlemciler tarafından Soğuk Savaş'ın resmi sonu olarak görülüyor. En azından o döneme damgasını vuran gerilimlerin azalmasına işaret ediyordu ve Doğu-Batı ilişkilerinde büyük bir dönüm noktasının sinyalini veriyordu. Zirve sırasında Başkan Bush, Gorbaçov'un perestroyka girişimine ve Komünist bloktaki diğer reformlara desteğini ifade etti. Zirvede, ABD Başkanı George Bush, konferansın tüm katılımcılarına simgesel olarak Berlin Duvarı'nın bir parçasını hediye etti.

Ortak basın toplantısında konuşan Sovyet lideri Mihail Gorbaçov şunu belirtti:

Dünya bir çağdan çıkıp diğerine giriyor. Kalıcı, barışçıl bir döneme giden uzun bir yolun başlangıcındayız. Güç tehdidi, güvensizlik, psikolojik ve ideolojik mücadele artık geçmişte kalmalı.

ABD Başkanı'na, ABD'ye karşı asla sıcak bir savaş başlatmayacağıma dair güvence verdim.

Cevap olarak Başkan George H. W. Bush şunları söyledi:

Kalıcı bir barışı gerçekleştirebilir, Doğu-Batı ilişkisini kalıcı bir işbirliğine dönüştürebiliriz. Başkan Gorbaçov ve benim Malta'da başlattığımız gelecek budur.

Diğer katılımcılar

Malta Zirvesi'nde ayrıca şu isimler de hazır bulundu:

Sovyet heyeti

ABD heyeti

  • James Baker, ABD Dışişleri Bakanı
  • Robert Blackwill, o zamanki Ulusal Güvenlik İşleri Başkanının Özel Asistanı ve Ulusal Güvenlik Konseyi'nde Avrupa ve Sovyet İşleri Kıdemli Direktörü
  • Jack F. Matlock, Jr., ABD'nin Sovyetler Birliği Büyükelçisi
  • Condoleezza Rice, Ulusal Güvenlik Konseyi'nin Sovyet ve Doğu Avrupa İşleri Direktörü
  • Brent Scowcroft, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı
  • Raymond Seitz, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Avrupa ve Kanada İşlerinden Sorumlu Yardımcısı
  • John H. Sununu, Beyaz Saray Özel Kalem Müdürü
  • Margaret D. Tutwiler, ABD Dışişleri Bakanlığının Halkla İşlerden Sorumlu Yardımcısı ve Bakanlık Sözcüsü
  • Paul Wolfowitz, ABD Savunma Bakanının Politikadan Sorumlu Müsteşarı
  • Robert Zoellick, Dışişleri Bakanlığı Danışmanı

Toplantılar Akdeniz'de, Malta adası açıklarında gerçekleşti. Sovyet delegasyonu Slava füze kruvazörünü kullanırken [2][3][4] ABD delegasyonunun USS gemisinde uyku odaları vardı.[2][3][4] Gemiler Marsaxlokk kıyısı açıklarında demirlendi. Fırtınalı hava ve dalgalı deniz, bazı toplantıların iptal edilmesine veya yeniden planlanmasına neden oldu ve uluslararası medyada "Deniz Tutması Zirvesi" lakabını doğurdu. Toplantılar sonuçta Batı Alman tur şirketi Phoenix Reisen'e kiralanan ve Marsaxlokk limanına demirleyen Sovyet yolcu gemisi Maksim Gorkiy'de gerçekleşti.

Açık denizde bir zirve fikrinin, büyük ölçüde Başkan Bush'un, İkinci Dünya Savaşı Başkanı Franklin D. Roosevelt'in yabancı liderlerle donanma gemilerinde buluşma alışkanlığından duyduğu hayranlıktan ilham aldığı söyleniyor.[5][6] Toplantı yeri olarak Malta'nın seçimi, iki süper güç arasında zirve öncesi önemli pazarlıklara konu oldu. Condoleezza Rice'a göre:

...bunu ayarlamak uzun zaman aldı, bir yer bulmak, törensel olmayacak bir yer, başka pek çok ikili görüşme yapmak zorunda kalmayacağınız bir yer. Ve neyse ki -ya da ne yazık ki- Aralık ayında gerçekten berbat bir yer olduğu ortaya çıkan Malta'yı seçtiler. Maltalılar harika olmasına rağmen hava gerçekten kötüydü.[1]

2 Şubat 1945'te, Avrupa'daki Savaş sona ererken, Malta, ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt ile İngiltere Başbakanı Winston Churchill'in Joseph Stalin ile Yalta'daki görüşmeleri öncesinde yapılan aynı derecede önemli bir toplantı olan Malta Konferansı'nın mekanıydı. 1989 Malta Zirvesi, 1945 Yalta Konferansı'nda alınan birçok kararın tersine döndüğünün sinyalini verdi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b ""An Interview with Dr. Condoleezza Rice (17/12/97)"". 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024. 
  2. ^ a b Times, Maureen Dowd, Special To The New York (3 Aralık 1989). "THE MALTA SUMMIT: Reporter's Notebook; Superpowers Cooperating, But Not Seas". The New York Times. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017 – NYTimes.com vasıtasıyla. 
  3. ^ a b "The Malta Summit : Today's Schedule". 2 Aralık 1989. 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017 – LA Times vasıtasıyla. 
  4. ^ a b "Ships Off Malta Site For Seaborne Summit". 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017. 
  5. ^ Michael R. Beschloss and Strobe Talbott, At the Highest Levels: The Inside Story of the End of the Cold War, Little Brown (London) 1993, pp. 128-9 and 160.
  6. ^ James Baker, The Politics of Diplomacy: Revolution, War and Peace, 1989-1992, Putnam (New York) 1995, p. 169.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı</span> uluslararası teşkilat

Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT), Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Konferansı adı altında 1970'li yılların başında, Soğuk Savaş koşullarındaki Avrupa'nın bölünmüşlüğüne son verilmesi, güvenlik ve istikrarın sağlanması ve katılan devletler arasında bu amaca yönelik iş birliğinin geliştirilmesi düşüncesiyle kurulmuş teşkilattır.

<span class="mw-page-title-main">George H. W. Bush</span> 41. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1989–1993)

George Herbert Walker Bush, 1989-93 arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) 41. başkanı, 1981-89 arasında da ABD'nin 43. başkan yardımcısı. II. Dünya Savaşı gazisi son ABD başkanıdır. ABD'nin 43. başkanı George W. Bush'un babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Andrey Gromıko</span> Sovyet diplomat

Andrey Andreyeviç Gromıko, Sovyet diplomat, 1957-1985 yılları arası Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Franklin D. Roosevelt</span> 32. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1933–1945)

Franklin Delano Roosevelt, adının ve soyadının baş harfleri FDR ile de anılır, 1933'ten 1945'teki ölümüne kadar 32. Amerika Birleşik Devletleri başkanı olarak görev yapan Amerikalı siyasetçi. En uzun süre görev yapan ABD başkanı olan FDR, iki dönemden fazla görev yapan tek başkandır. İlk iki dönemi Büyük Buhran'la mücadeleye odaklanırken, üçüncü ve dördüncü dönemlerinde odağını Amerika'nın İkinci Dünya Savaşı'na katılmasına çevirdi.

<span class="mw-page-title-main">Condoleezza Rice</span>

Condoleezza Rice, 2005-2009 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin eski Dışişleri bakanı, diplomat, siyaset bilimcidir. Şu anda Stanford Üniversitesi'ndeki Hoover Enstitüsü'nün direktörlük görevini sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sergey Ahromeyev</span>

Sergey Fyodoroviç Ahromeyev, Sovyet asker, Sovyetler Birliği Kahramanı 1982, Sovyetler Birliği Mareşali.

<span class="mw-page-title-main">Colin Powell</span> Amerikalı asker ve politikacı (1937–2021)

Colin Luther Powell, Amerikalı asker ve siyasetçi. 1989-93 arasında ABD genelkurmay başkanı, 2001-05 yılları arasında da dışişleri bakanı olarak görev yaptı. ABD tarihinde bu görevlere getirilen ilk siyah kökenlidir.

<span class="mw-page-title-main">1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi</span> Sovyetler Birliği hükûmeti üyesi bir grup tarafından yapılan başarısız darbe girişimi

1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi, Sovyetler Birliği hükûmeti üyesi bir grubun ülkede denetimi Sovyet Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov'dan alma teşebbüsüdür. Darbeciler Sovyetler Birliği Komünist Partisinin sol kanadında yer almakta ve Gorbaçov'un reform programının çok ileri gittiğini düşünerek yeni imzalanacak olan birlik antlaşmasının ülkenin sonunu getirdiğine kanaat getirmişlerdi. Darbe sadece 3 gün sürdükten sonra Gorbaçov tekrar iktidara dönse de olay Sovyetler Birliği'ndeki dengeleri altüst edecek ve hem ülkenin hem de SBKP'nin sonunu getirecektir.

<span class="mw-page-title-main">Marshall Planı</span> Amerikan merkezli ekonomik yardım planı

Marshall Planı, II. Dünya Savaşı sonrasında 1947 yılında önerilen ve 1948-1951 yılları arasında yürürlüğe konmuş ABD kaynaklı, antikomünist hedefleri olan bir ekonomik yardım paketidir. 16 ülke, bu plan uyarınca ABD'den ekonomik kalkınma yardımı almıştır.

<span class="mw-page-title-main">2004 İstanbul zirvesi</span> 20. NATO zirvesi

2004 NATO İstanbul zirvesi, 28-29 Haziran 2004 tarihleri arasında Türkiye'nin İstanbul şehrinde düzenlendi. NATO'nun Devlet ve Hükûmet Başkanları'nın güvenlik konuları hakkında resmi kararlar aldığı 17. NATO zirvesi olarak kabul edilir. Genel olarak, zirve, Soğuk Savaş döneminde Sovyet saldırganlığına karşı bir ittifaktan, 21. yüzyılın yeni ve bölge dışı güvenlik tehditlerine karşı bir koalisyona dönüşü uman 2002 Prag zirvesinde başlayan dönüşüm sürecinin bir devamı olarak görülmektedir. Zirve dört toplantıdan oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Tahran Konferansı</span>

Tahran Konferansı, 28 Kasım - 1 Aralık 1943 tarihleri arasında, Müttefik liderler, Joseph Stalin, Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill katılımıyla, SSCB'nin Tahran Büyükelçiliği'nde gerçekleşen ve o ana dek ilk kez tüm Müttefik liderlerin katıldığı bir strateji toplantısı idi. 22-26 Kasım 1943 tarihlerinde yapılan Kahire Konferansı'ndan hemen sonra yapılan bu liderler zirvesini, 1945 yılında yapılan Yalta Konferansı ve Potsdam Konferansları takip etti. Üç lider, toplantıya ajandalarındaki farklı gündemlerle başlamış olmakla birlikte, Nazi Almanyası'na karşı yeni bir cephe açılması konusunda oy birliği ile aldıkları bir kararla toplantıyı sonlandırdılar. Müttefiklerin Türkiye ve İran'la olan ilişkileri, Yugoslavya'daki operasyon, Japonya'nın durumu ve savaştan sonra yapılacaklar, Konferans'ta ele alınan diğer konulardı. İran'ın bağımsızlığının, müttefiklerin üç büyük üyesince tanındığına dair ayrı bir protokol de imza altına alındı.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ulusal marşı</span> eski ulusal marş

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti marşı Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin 1944-1992 yılları arasında kullandığı devlet marşı.

<span class="mw-page-title-main">2015 G20 Antalya zirvesi</span>

2015 G20 Antalya zirvesi, Dünya'nın en büyük 20 ekonomisini oluşturan G20 üyesi ülkelerin devlet ve hükûmet başkanlarının katıldığı yıllık olağan toplantıların onuncusu. 1 Aralık 2014'te dönem başkanlığını üstlenen Türkiye'nin ev sahipliğinde, 15-16 Kasım tarihlerinde Antalya'nın Serik ilçesinin Belek mahallesinde düzenlendi. Zirve Regnum Carya Hotel Kongre Merkezi'nde düzenlendi.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ulusal marşı</span> Ulusal marş

Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Marşı Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin 1946 ile 1992 yılları arasında kullandığı devlet marşıdır.

Ortak Avrupa Evi, Sovyetler Birliği'nin eski Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov tarafından üretilen ve savunulan bir kavramdır.

<span class="mw-page-title-main">Glassboro Zirvesi Konferansı</span>

Glassboro Zirvesi Konferansı veya bilinen adıyla Glassboro Zirvesi, 23-25 Haziran 1967 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin Glassboro şehrinde Amerika Birleşik Devletleri-Sovyetler Birliği ilişkilerini tartışmak amacıyla düzenlenen zirvedir. Toplantıda Sovyetler Birliğini Halk Komiserleri Konseyi Başkanı Aleksey Kosigin, Amerika Birleşik Devletleri'ni ise devlet başkanı Lyndon B. Johnson temsil etmekteydi. Toplantının hemen öncesinde gerçekleşen 1967 Arap-İsrail Savaşı sırasında iki ülke arasındaki diplomatik temasın ve işbirliğinin artması kararlaştırmıştı. Zirvede Vietnam Savaşı sırasında görüş alışverişi de yapılmıştır. Johnson ve Kosigin, önemli herhangi bir konuda anlaşmaya varılamamasına rağmen, zirvenin dostane ortamda geçtiğini açıklamışlardır. Bu kapsamda "Glassboro Ruhu" olarak adlandırılan ABD-Sovyet ilişkileri gelişmiştir.

Diplomasi, eski Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger tarafından yazılan ve 1994'te yayımlanan kitaptır. Kitap, uluslararası ilişkiler tarihinin ve diplomasi sanatının büyük ölçüde 20. yüzyıl ve Batı Dünyası'nın bir taraması niteliğindedir. Realist teori geleneğinin önemli temsilcilerinden biri olan Kissinger, I. Dünya Savaşı öncesi Avrupa'daki güç dengesine, raison d'État ve Realpolitik kavramlarına yoğunlaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Edward Stettinius Jr.</span>

Edward Reilly Stettinius Jr, Franklin D. Roosevelt ve Harry S. Truman başkanlıkları zamanında Dışişleri Bakanlığı görevini 1944-1945 arasında yapmış ve 1945-1946 yılları arasında ABD'nin ilk Birleşmiş Milletler Daimi Temsilciliği görevini yürütmüş Amerikalı siyasetçi ve iş insanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dört Polis</span>

"Dört Polis", ABD Başkanı Franklin Roosevelt'in dünya barışının garantörü olarak Büyük Dörtlü ile kurduğu savaş sonrası bir konseydi. Üyeleri 2. Dünya Savaşı sırasında Dört Güç olarak adlandırıldı ve 2. Dünya Savaşı'nın dört büyük müttefikini oluşturdular: Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği ve Çin. Roosevelt, 1942'den itibaren "Dört Polis" terimini defalarca kullandı.

<span class="mw-page-title-main">Kiev Tavuğu Konuşması</span>

Kiev Tavuğu Konuşması, Amerika Birleşik Devletleri başkanı George H. W. Bush tarafından 1 Ağustos 1991'de Kiev, Ukrayna'da, Ukrayna'nın Bağımsızlık Bildirgesi'nden üç hafta önce ve Aralık ayındaki bağımsızlık referandumundan dört ay önce yaptığı konuşmanın takma adıdır. Ukraynalıların %92.26'sı Sovyetler Birliği'nden çekilme yönünde oy kullandı. Sovyetler Birliği, konuşmadan 145 gün sonra, kısmen Ukrayna'nın zorlamasıyla çöktü. Bush'un "intihara meyilli milliyetçiliğe" karşı uyarıda bulunduğu konuşma, dönemin Sovyet ve Doğu Avrupa işlerinden sorumlu olan ve daha sonra Başkan George W. Bush'un Dışişleri Bakanı olacak olan Condoleezza Rice tarafından yazılmıştı. Muhafazakar New York Times köşe yazarı William Safire, "muazzam yanlış muhakeme" ve yanlış hesaplama olarak gördüğü şeyi protesto etmek için, adını bir tabak doldurulmuş tavuk göğsünden alan "Kiev Tavuğu konuşması" olarak adlandırarak Ukraynalı milliyetçileri ve Amerikalı muhafazakarları öfkelendirdi.