İçeriğe atla

Malisya

Bölgedeki dağların görünümü.

Malësia e Madhe (Arnavutça "Büyük Yaylalar" anlamına gelir), kısaca Türkçe telefuzla Malezya (Arnavutça: Malësia, Karadağ dilinde Malesija), Arnavutluk'taki Malësi e Madhe Bölgesi ve Karadağ'daki Tuzi Belediyesi'nin coğrafi alt bölümünün yaylalarına karşılık gelen kuzey Arnavutluk ve doğu Orta Karadağ'daki tarihi ve etnografik bir bölgedir. Bölgedeki en büyük yerleşim Tuzi kasabasıdır.

İsim

Malësia e Madhe Arnavutça "büyük yaylalar" anlamına gelir. [1] Basitçe Malësia veya yerel Gheg lehçesinde Malcía (Albanian pronunciation: [malza]). Elsie ayrıca bölgeyi Kuzey Arnavut Alpleri'nin bir parçası olarak tanımlıyor. [2] Kabilelere genellikle "dağlılar" denir, Albanian, Anglicized "Malissori" olarak[3] ya da "Malisors".[4] 1860'larda yabancı gezginler tarafından kullanılan arkaik bir terim "Malezyalılar" idi.[5]

Coğrafya

Arnavutluk'ta Cem vadisi.

Bölge, Prokletije sıradağlarının (Arnavutça Arnavutça: Bjeshkët e Nemuna "lanetli dağlar"olarak bilinir) ve, Cem nehrinin vadileri ile Scutari Gölü'nün hinterlandını içerir.

Arnavutluk'un kuzeyinde içindeki canlı ve Malësors (Arnavut Dağlı) tarihsel olarak Malësia e Madhe (büyük dağlık) dört (beş büyük kabileleri içeriyordu Hoti, Kelmendi, İşkrel, Kastrati) bir sahip Katolik çoğunluk ve Gruda aşireti ile birlikte Müslüman azınlığın olduğu iki dine mensup kişiler arasında bölünmüştü.[6] Malesia e Madhe'de yedi küçük kabile daha vardı.[6] Savaş ve birliklerin seferber edilmesi sırasında, Hoti'nin bajraktar (reisi), Osmanlı hükûmeti tarafından geç Osmanlı döneminde toplu olarak yaklaşık 6.200 tüfeğe sahip olan Malezya e Madhe kabilelerinin tüm güçlerinin lideri olarak tanındı.[6] 4 bajaraktarlı Shala, Shoshi, Toplana ve Nikaj gibi yedi Katolik kabileye sahip Malësia e Vogël (küçük yaylalar), savaş için seferber edilebilecek 2.500 kişilik bir toplu güce sahip yaklaşık 1.250 hane içeriyordu.[6] Shoshi, bölgede Lekë Dukagjini ile ilişkilendirilen efsanevi bir kayaya sahip olma konusunda bir ayrıcalığa sahipti.[6]

Tarih

Osmanlı döneminde, kuzey Arnavutluk İşkodra Sancağı'nın bir parçasıyken, Malezya'daki Arnavut kabileleri, Osmanlılarla savaşırken bazen Karadağlı kabilelerin yanında yer aldı. Bir örnek yedi kabileleri 1658, dan Kuki, Vasojevići, Bratonožići, Piperi, Kelmendi, Hoti ve Gruda ile ittifak Venedik Cumhuriyeti Osmanlılara karşı.[7] 1757'de Bushati ailesi sancağı, İşkodra'nın yarı özerk Paşalığına dönüştürdü. Bundan sonra Arnavut kabileleri Bushati'nin yanında yer aldı.

Osmanlı İmparatorluğu, Karadağ-Osmanlı Savaşı'nı (1876-78) kaybettikten sonra, Plav ve Gusinje'nin Karadağ'a bırakılması, Osmanlı İmparatorluğu'nu desteklemek için bölgede milliyetçi Prizren Birliği tarafından düzenlenen Arnavut saldırılarına yol açtı.[8] Daha sonra, 20. yüzyılın başlarında, kuzey Arnavut kabileleri Osmanlı İmparatorluğu'na karşı taraf değiştirdiler ve 1910'da Sırp, 1911'de Karadağ'ın yardımı ile ayaklandılar. [9] Sonuncusu, Malezyalı kabile temsilcileri tarafından imzalanan ile başladı. [10]

Malezyalı kabileler Nisan 1911'de Deçiq'te bir zafer kazandılar. 1912 Arnavut isyanı, o yıl sonra Arnavut Bağımsızlık Bildirgesi'ne yol açtı. 26 Mayıs 1913'te Gruda, Hoti, Kelmendi, Kastrati ve İşkrel'in 130 lideri İşkodra'daki Cecil Burney'e topraklarının Karadağ'a dahil edilmesine karşı bir dilekçe gönderdi. [11] Gruda ve Hoti'nin bazı bölgeleri Karadağ egemenliğine girdi.

Prek Cali .

İkinci Dünya Savaşı sırasında, kuzey Arnavut kabileleri işbirlikçi ve anti-komünistti. Prek Cali, Kelmendi aşiretini yönetiyordu. Bazı liderler yeni Komünist rejim tarafından zulüm gördü.[12]

Demografi

Bölgede Katoliklik ve İslam arasında bölünmüş bir Arnavut çoğunluk yaşarken, bazı köylerde küçük bir Sırp-Karadağ topluluğu vardır. Arnavut nüfusu etnografik olarak Ghegs grubuna aittir.

Karadağ'da:

Kültür

Selce köyünün tepelerinde Katolik kilisesi.

Zengin kültürü nedeniyle, yayla bölgesi, antropologlar, sanatçılar, yazarlar ve akademisyenler tarafından Arnavut nüfuslu diğer tüm bölgelerden daha fazla ilgi gördü. Arnavut halkının ulusal destanı olarak kabul edilen Lahuta e Malcís'i (The Highland Lute) üreten Malezya'dır. Yazar ve Fransisken rahip Gjergj Fishta, etnik Arnavut kültürel deneyiminin (örneğin düğünler, cenaze törenleri, tarihi savaşlar, mitoloji, soykütük ve kabile hukuku) tüm yelpazesini kronikleştiren bu destansı şiiri bestelemek için 35 yıl harcadı. Modern okuyucular için muhteşem bir şiir olduğu kadar antropolojik bir belge olarak da ilgi çekicidir.

Arnavutluk'un en seçkin Hristiyan filozofu Anton Harapi, başlangıçta "Cemi Nehri Boyunca Bilge Adamlar" olarak adlandırılan başyapıtı "Ândrra e Pretashit" (Pretash'ın Rüyası) Malcía halkına adadı.

En eski Arnavut kitabı Malësor Katolik rahip Gjon Buzuku tarafından yazılmıştır.[]

Etnografya

1908'de antropolog Edith Durham, Malezya bölgesini ziyaret etti ve bulgularını yaklaşık bir yüzyıl boyunca Arnavut dağlıları hakkında en güvenilir bilgi kaynağı olan etnografik çalışması "Yüksek Arnavutluk"ta katalogladı. Arnavut antropolog Kolë Berisha, diğer kitapların yanı sıra, 1900 ve 1945 yılları arasında yazılan "Malcía e Madhe" başlıklı dört ciltlik etnografiyi yazdı.

Aşiretler

Arnavut bayrakları (bajrak-sancakları) (1918).

Robert Elsie eserlerinde Arnavutluk aşiretlerini bölgelere göre ayırmıştır. Kuzey Arnavut Alpleri'nde Malësia e Madhe'ye ait on kabile vardı. [2][13][14][15]

İlgili klanların (ve dolayısıyla tüm bölgenin) tarihleri, sözlü aktarım yoluyla aktarılan hem tarihi olayların hem de soy kütüklerinin bir karışımıdır.

Din

  • %84 - Roma Katolik
  • %13 - Müslüman
  • %3 - Doğu Ortodoks

Önemli insanlar

  • Prek Cali, Kelmendi reisi
  • Ded Gjo Luli (1840-1915), Hoti reisi
  • Sokol Baci (1837-1920), Gruda reisi
  • Baca Kurti (1807-1881), Gruda reisi
  • Tringe Smajli (1880-1917), Gruda üyesi
  • Kelmendili Nora
  • Elseid Hysaj
  • Bekim Balaj
  • Armando Broja
  • Rudi Vata

Ayrıca bakınız

  • Karadağ'daki Arnavutlar

Kaynakça

  1. ^ Elsie 2010.
  2. ^ a b c d e f g h Elsie 2015.
  3. ^ Treadway 1998, Pearson 2004
  4. ^ Gawrych 2006
  5. ^ The Turks, the Greeks and the Slavons. Travels in the Slavonic Provinces of Turkey-in-Europe (İngilizce). Bell & Daldy. 1867. s. 681. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019. the Malesians. 
  6. ^ a b c d e The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. Londra: IB Tauris. 2006. ss. 31-32. ISBN 9781845112875. 
  7. ^ Mitološki zbornik. Centar za mitološki studije Srbije. 2004. ss. 24, 41-45. 
  8. ^ Memoari vojvode Gavra Vukovića. Obod. 1996. ISBN 978-86-305-0260-6. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021. 
  9. ^ Vickers 1999.
  10. ^ Treadway 1983.
  11. ^ Pearson 2004.
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". Shqiptarja. 8 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021. 
  13. ^ Recherches albanologiques: Folklore et ethnologie (Fransızca). Pristina: Instituti Albanologijik i Prishtinës. 1982. 
  14. ^ Prek Cali, Kelmendi Dhe Kelmendasit. Camaj-Pipaj. 2005. ISBN 9994334077. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015. 
  15. ^ "History of Albania". Lonely Planet. 28 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk</span> Balkanlarda bir ülke

Arnavutluk, resmî adıyla Arnavutluk Cumhuriyeti, Balkanlar'da bir ülkedir. Komşuları kuzeyde Karadağ, kuzeydoğusunda Kosova, doğusunda Kuzey Makedonya ve güneyinde Yunanistan'dır. Ayrıca ülkenin batıda Adriyatik Denizi ve güneybatıda İyonya Denizi'ne kıyısı vardır. İyon Denizi ile Adriyatik Denizi arasındaki Otranto Boğazı'nın karşısındaki İtalya'ya uzaklığı 72 km'den (45 mil) daha azdır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutlar</span> etnik grup

Arnavutlar veya Arnavudlar, ortak bir Arnavut soyunu, kültürünü, tarihini ve dilini paylaşan, Balkan Yarımadası'na özgü bir etnik gruptur. Çoğunlukla Arnavutluk, Kosova, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan'ın yanı sıra Hırvatistan, Yunanistan, İtalya ve Türkiye'de yaşıyorlar. Ayrıca Avrupa, Amerika ve Okyanusya'da yerleşik çeşitli topluluklardan oluşan büyük bir diaspora oluşturuyorlar.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Arnavutluk</span> Katolik, Müslüman ve Ortodoks Arnavutların bağımsızlık ve birliğini savunan siyasi görüş

Büyük Arnavutluk, irredentist ve milliyetçi bir kavramdır, Arnavutların kendi ulusal vatanları olduklarının düşündükleri toprakları birleştirmeyi amaçlar. Arnavut nüfusunun bu bölgelerdeki günümüzdeki veya tarihsel varlığına ilişkin iddialara dayanmaktadır. Mevcut Arnavutluk'a ek olarak, terim komşu ülkelerdeki bölgelere ilişkin iddiaları içermektedir, alanlar arasında Kosova, Sırbistan'ın Preşova Vadisi, güney Karadağ'daki bölgeler, kuzeybatı Yunanistan, ve Kuzey Makedonya'nın bir batı kısmı yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Feyzi Bey Alizoti</span> Ocak-Mart 1914 tarihlerinde Arnavutluk başbakanı siyasetçi (1874-1945)

Feyzi Bey Alizoti Osmanlı daha sonraları Arnavut siyasetçi. 22 Ocak ile 7 Mart 1914 tarihleri arasında kısa bir süre Arnavutluk başbakanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">1912 Arnavut İsyanı</span> Arnavutların, 1912 yılı içerisinde Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine karşı başlattığı ayaklanma olayı

1912 Arnavutluk İsyanı, Ocak-Ağustos 1912 tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda Arnavutlar tarafından gerçekleştirilen bir isyandır. 1910 ve 1911 yıllarında Arnavutluk ve Kosova bölgelerinde Arnavut Ulusunun Haklarını Savunma Birliği destekli iki isyan başlatılmıştı. 1910 yılındaki Arnavut isyanı Bulgaristan ve Karadağ tarafından desteklenmişti. İsyanda, şiddetli çatışmaların ardından İsa Bolatin öncülüğündeki Arnavut isyancılar Drenice bölgesine çekilmiş, bir diğer isyancı İdris Sefer ise kalan askerleriyle birlikte direnişini sürdürdüğü Karadak bölgesine çekilmişti. 1911 yılındaki isyanda ise Podgorica isyancıların ana üssü olmuş ve isyancılar Karadağ Kralı I. Nikola tarafından desteklenmişti. Her iki isyan da isyancılara birtakım imtiyazlar tanınarak bastırılmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Kelmendi</span>

Kelmendi, Arnavutluk'un kuzeyinde Karadağ'a sınırında bulunan Malisya bölgesinde yer alan bir Arnavut aşireti ve bölgesidir. Bölgenin bir kısmı Kelmend sınırları içinde yer almaktadır ve çoğunlukla Katolik olup bir kısmı Müslümandır. Kelmend, diğer Kuzey Arnavut aşiretleri gibi Arnavutçanın Geg lehçesinin bir dialektini konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">İşkrel (aşiret)</span> Kuzey Arnavutluk , Kosova , Güney Sırbistan ve tarihi Sancak bölgesinde yaşayan otokon Arnavut aşireti

İşkrel veya Şkrel, Arnavutluk'un kuzeyinde Malisya bölgesinde yer alan bir Arnavut aşireti ve bölgesidir. Osmanlı İmparatorluğu'nun genişlemesi ile aşiretin bir kısmı 18. yüzyılın başında Rugova'ya ve daha sonra Sancak bölgesine göç etti. İşkrel aşireti 18. yüzyılda İslam dinini kabul etse de küçük bir kısmı halen Hıristiyanlığa mensuptur.

<span class="mw-page-title-main">Tringe Smajli</span>

Tringë Smajl Martini Ivezaj, Arnavutluk dışında Yanitza olarak bilinen, Malisya bölgesinde Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaşan bir Arnavut gerilla savaşçısıydı. Babası ise Malisya'nın Grude kabilesinin Katolik klan liderlerinden biri İsmail Martini di.

<span class="mw-page-title-main">Naim Fraşiri</span> Arnavut tarihçi, gazeteci, şair, yazar ve çevirmen

Naim Bey Fraşıri, Arnavut tarihçi, gazeteci, şair, yazar ve Arnavutluk millî şairi ilan edilen çevirmen. Modern Arnavut edebiyatının öncüsü ve 19. yüzyılın en etkili Arnavut kültürel simgelerinden biri olarak kabul ediliyor.

<span class="mw-page-title-main">Bayram Curri</span> Arnavut siyasetçi

Bayram Curri Arnavutluk'un bağımsızlığı için mücadele eden, daha sonra 1913 Londra Antlaşması'nın ardından Kosova ile birleşmek için mücadele eden Arnavut kabile reisi, siyasetçi ve aktivisttir. Ölümünden sonra kendisine Arnavutluk Kahramanı unvanı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut paşalıkları</span> 1760-1831 yılları arasında Arnavutlukta hükûm süren 3 yarı bağımsız devlet

Arnavut Paşalıkları 1760-1831 yılları arasında modern Arnavut paşaları tarafından yönetilen Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Güney Sırbistan ve Yunanistan sınırları içindeki üç yarı-bağımsız devletti.

<span class="mw-page-title-main">Luma Muharebesi</span> Birinci Balkan Savaşı Muharebesi

Luma Muharebesi, Arnavutlar arasında Lumë Ayaklanması olarak da bilinir, Sırplara karşı Lumë'de Osmanlı Arnavutluk bölgesinde yerel Arnavut halkın Sırplara karşı Birinci Balkan Savaşı sırasında girdikleri bir seri çatışmalardır. Sırplar Adriyatik Denizi'ne çıkmayı beklerken beklenmedik şekilde Osmanlı yandaşı olan veya olmayan yerel Arnavut halkın birlik olup direnmesi ile karşılaşmışlardır. Kendilerinin ummadığı şekilde Sırp 3. Ordusu birlikleri kendilerinden sayıca az olan Arnavut milislerce yenilgiye uğratılmış ve bu durum ayrıca batıya hareketlerini de geciktirmiştir. Bu durum 28 Kasım 1912'de zorunluluktan veya değil Osmanlı'ya karşı bağımsızlık ilan edecek Arnavutluk Devleti'ne savunmasını örgütlemek ve Sırbistan, Yunanistan, Karadağ'a direnmek için zaman kazandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Robert Elsie</span>

Robert Elsie, Arnavut edebiyatı ve folkloru konusunda uzmanlaşmış Kanada doğumlu bir Alman bilim adamıydı.

<span class="mw-page-title-main">Greça Muhtırası</span>

Greça Muhtırası veya Kırmızı Kitap Osmanlı İmparatorluğu içinde özerk bir Arnavut eyaletinin kurulması için on iki talebi içeren bir muhtıra idi. Muhtıra Avlonyalı İsmail Kemal Bey ve Luigj Gurakuqi tarafından ortaklaşa yazılmıştır.

Bib Dod Paşa, 19. yüzyılın ortalarında Merdita bölgesinin reisi idi. Katolik bir Hristiyan olarak, Osmanlı Türkler tarafından kapedan (kaptan) ve onursal paşa rütbelerle ödüllendirildi.

<span class="mw-page-title-main">Şala (aşiret)</span>

Şala, Dukagjin yaylalarında, Şala nehri vadisinde kuzey Arnavutluk'un tarihi bir aşireti ve bölgesidir. Aşiretten ilk olarak 1634'te bahsedildi ve sözlü gelenek ve arkeoloji, atalarının vadiye göç ettiğini doğruladı. 19. yüzyılın sonunda aşiret Katolikti ve yaklaşık 3.000 üyesi bulunmaktaydı. Bugün, aşiretin torunları Kosova'da yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk-Hırvatistan ilişkileri</span>

Arnavutluk ile Hırvatistan arasındaki diplomatik ilişkiler 25 Ağustos 1992'de kuruldu. Arnavutluk'un Zagreb'de büyükelçiliği ve Dubrovnik'te fahri konsolosluğu bulunurken, Hırvatistan'ın Tiran'da bir büyükelçiliği var.

<span class="mw-page-title-main">Bağımsız Arnavutluk</span>

Bağımsız Arnavutluk, Arnavutluk'un Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını ilan ettiği andan uluslararası alanda tamamen tanınmasına kadar geçen süreyi ifade eder. 28 Kasım 1912'de Avlonya'da parlamenter devlet ilan edildi. Meclisi aynı gün, hükûmeti ve senatosu ise 4 Aralık 1912'de kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı döneminde Arnavutluk</span>

Osmanlı döneminde Arnavutluk, Arnavutluk tarihinde, 15. yüzyılın sonlarındaki Osmanlı fethinden başlayıp Arnavutluk Bağımsızlık Bildirgesi ile 1912'de Osmanlı İmparatorluğu'ndan resmi olarak ayrılmasına kadar geçen bir dönemi ifade eder. Osmanlılar Arnavutluk'a ilk kez 1385 yılında Arnavut soylu Karl Thopia'nın Savra Muharebesi sırasında soylu II. Balša'nın güçlerini bastırmak üzere daveti üzerine girmişlerdir. 1385'teki Savra Muharebesi'nden sonra Arnavutluk'un bazı bölgelerinde bir miktar nüfuzları vardı, ancak doğrudan kontrolleri yoktu. Osmanlılar 1420'lerde güney Arnavutluk'a garnizonlar yerleştirdiler ve 1431'de orta Arnavutluk'ta resmi yargı yetkisi kurdular. Osmanlılar tüm Arnavut topraklarının yönetimini talep etse de, Arnavut etnik bölgelerinin çoğu hâlâ Osmanlı yönetiminden bağımsız Orta Çağ Arnavut soyluları tarafından yönetiliyordu. çoğunlukla orta Arnavutluk'u kontrol eden Arvanid Sancağı, 1420 veya 1430'da kurulmuştur; ülkenin çoğunlukla özgür olduğu 1443-1481 döneminden ve İşkodra ve Leş Birliği'nin düşmesinden sonra 1481'de Osmanlı yönetimi daha da sağlamlaşmıştır. Arnavutlar 1481'de yeniden ayaklanmışlar ama Osmanlılar nihayet 1488'de Arnavutluk'u kontrol altına almışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Yakova Yaylası</span>

Yakova Yaylası veya halk dilinde Tropoja olarak bilinir, kuzeydoğu Arnavutluk ile batı Kosova arasında yer alan doğu Arnavutluk Alpleri'ndeki dağlık etnografik bölgedir. Arnavut Gashi, Krasniki, Bytyqi, Morina, Nikaj ve Mërturi aşiretlerinin tarihi merkezleridir. Geleneksel olarak, Karadağ'ın güneyinde bulunan Yakova Yaylası'nın bazı kısımları yerel Arnavut aşiretleri tarafından otlak alanı olarak kullanılıyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.