İçeriğe atla

Malgaşça

Malgaşça (malagasy), Avustronezya dillerindendir. Madagaskar adasına mahsus olup Malgaş halkının millî dilidir. Fransızca ve İngilizce ile birlikte Madagaskar Cumhuriyeti'nin resmî dillerindendir. Yaklaşık 20 milyon kişi tarafından konuşulur. Madagaskar'ın dışında Komorlar ve Mayotte'ta Malgaşça konuşanlar vardır.

Tasnifi

Malgaşça, Avustronezya dilleri Malayo-Polinezya dalına âit en batıdaki üyesidir.[1] Yakınındaki Afrika dillerinden farklılığı, 1708'de Hollandalı bilgin Adriaan Reland tarafından tespit edilmiştir.[2] Filipinler, İndonezya ve Malezya'da konuşulan Malayo-Polinezya dillerine ve daha fazla Borneo'da konuşulan Doğu Barito dillerine benzerse de Polinezyaca morfofonetikleri açısından farklıdır.[3] Roger Blench (2010)'e göre, Madagaskar'da konuşulan en eski dil, Avustronezya dil ailesi haricinde olan bir dil tabakasına ait olabilirdi.[4]

Ondalıklı sayılar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
PAN, takrîben M.Ö. 4000 *isa *DuSa *telu *Sepat *lima *enem *pitu *walu *Siwa *puluq
Cava dilisiji loro telu papat limo nem pitu wolu songo sepuluh
Fiji dili dua rua tolu lima ono vitu walu ciwa tini
Hawaii dilikahi lua kolu lima ono hiku walu iwa -'umi
İlokanoca maysá dua talló uppát limá inném pitó waló siam sangapúlo
Kamorroca maisa/håcha hugua tulu fatfat lima gunum fiti guålu sigua månot/fulu
Malaycasatu dua tiga[5]empat lima enam tujuh lapan sembilan sepuluh
Malagaşça iray roa telo efatra dimy enina fito valo sivy folo
Maoricetahi rua toru whā rima ono whitu waru iwa tekau (eskimiş: ngahuru)
Markizce e tahi e 'ua e to'u e fa e 'ima e ono e fitu e va'u e iva 'onohu'u
Sabuancausá duhá tuló upat limá unom pitó waló siyám napulu
Samoa dili tasi lua tolu lima ono fitu valu iva sefulu
Tagalogcaisá dalawá tatló ápat limá ánim pitó waló siyám sampu
Tahiticehō'ē piti toru maha pae ōno hitu va'u iva 'ahuru
Tonga dili taha ua tolu nima ono fitu valu hiva -fulu

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Malagasy's family tree on Ethnologue". 4 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2014. 
  2. ^ "New palaeozoogeographical evidence for the settlement of Madagascar" (PDF). 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2014. 
  3. ^ Wittmann, Henri (1972). "Le caractère génétiquement composite des changements phonétiques du malgache." Proceedings of the International Congress of Phonetic Sciences 7.807-10. La Haye: Mouton.[1] 27 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ Blench, Roger; Walsh, Martin (11 Ocak 2010). "The vocabularies of Vazimba and Beosi: Do they represent the languages of the pre-Austronesian populations of Madagascar?" (PDF). 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Eylül 2014. 
  5. ^ Kedukan Bukit Yazıtı'nda tlu ratus sayısı üç yüz olarak görünür, tlu da üç olarak. Telu 1 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'da telu kelimesi, çok endek kullanılmasına rağmen Malaycada üç olarak gösterilir

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sakalavalar</span> Madagaskarın etnik grubu

Sakalavalar, Malaya-Polinezya dili konuşan ve özellikle Madagaskar'ın batı kıyısında yaşayan yaklaşık 380.000 nüfuslu etnik topluluktur.

<span class="mw-page-title-main">Endonezce</span> Endonezyanın resmî ve en çok konuşulan dili.

Endonezce ya da Endonezya dili, Endonezya ve çevresinde yaklaşık 300 milyon kişi tarafından konuşulan Avustronezya dil ailesine bağlı bir dil. Malaycanın standartlaştırılmış bir değişkesi olan Endonezce Endonezya'nın dünyanın en kalabalık dördüncü ülkesi olmasına bağlı olarak dünyanın en çok konuşulan dillerinden biridir. Tarih boyuncaGüneydoğu Asya takımadaları üzerinde lingua franca olarak kullanılmıştır. 700'den fazla yerel dilin konuşulduğu Endonezya'nı resmî dilidir. 1976-1999 yılları arasında Endonezya hakimiyetine bağlı olarak Doğu Timor'da resmî dil olarak kullanılmış olup daha sonra İngilizce ile birlikte çalışma dili olarak kabul edilmiştir. Kasım 2023'te UNESCO'nun resmî dillerinden biri olarak kabul edilmiştir. Endonezya'nın 1945'te bağımsızlığını ilan etmesinden sonra standartlaştırılmış bir Malayca şivesi olmasına bağlı olarak Endonezce ve Malayca farklı diller olarak kabul edilmelerine rağmen neredeyse aynıdırlar.

<span class="mw-page-title-main">Nil-Sahra dilleri</span>

Nil-Sahra dilleri, Nubiya da dahil olmak üzere, Chari ve Nil nehirlerinin üst kısımlarında konuşulan bir Afrika dilleri grubudur. Merritt Ruhlen'in 1987 yılındaki hesaplarına göre, Nil-Sahra dilleri kabaca 11 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Bu dil ailesi kendi içinde aşırı derecede farklılıklar gösterir ve Hint-Avrupa ve hatta Nijer-Kongo dillerine göre bile çok daha fazla olan bu farklılıklar nedeniyle de tartışmalı durumdadır. Az sayıda tarihsel dil bilimci bu aileyi bir bütün olarak çalışmaya çaba göstermiş ve bunların bazıları da geçerliliğini reddetmiştir. Özellikle tartışmaya yol açan konu, Songhay dillerinin eklenmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Madagaskar</span> Hint Okyanusunda ada devleti

Madagaskar ya da resmî adıyla Madagaskar Cumhuriyeti, Afrika kıtasına bağlı bir ada ülke olup, kıtanın doğu kesiminde Hint Okyanusu'nun batı kısmında yer almaktadır. Mozambik Kanalı ülkeyi Afrika ana kıtası ile birbirinden ayırmaktadır. Madagaskar adası, dünyanın dördüncü büyük adasıdır. Ülke ada ülkesi olması nedeniyle sınır komşusu bulunmamakta olup, en yakın anakara ülkesi adanın batısında yer alan Mozambik'tir. Bunun haricinde komşu ada ülkeler ise kuzeybatıda Komorlar ve Fransa denizaşırı bölgesi Mayotte, doğuda Mauritius ile yine Fransa denizaşırı bölgesi olan Réunion adalarıdır. Ülkenin başkenti Antananarivo'dur.

<span class="mw-page-title-main">Antananarivo</span> Madagaskarın başkenti

Antananarivo, Madagaskar'ın başkenti ve en büyük şehridir. Kısaca "Tana" olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Avustronezya dilleri</span>

Avustronezya dilleri, Güneydoğu Asya, Tayvan, Okyanusya ve Madagaskar'da konuşulan, yeryüzündeki en büyük temel dil ailelerinden biridir. Avustronezyalılar olarak adlandırılan 386 milyondan çok konuşuru olan aile, bu açıdan dünyanın en büyük beşinci dil ailesidir. Aile 1257 dili içinde barındırmasıyla ise en çok dile sahip ikinci dil ailesi olmaktadır.

Kolo Christopher Laurent Roger, Nisan 2014 - Ocak 2015 tarihleri arası Madagaskar eski Başbakanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Malaya-Polinezya dilleri</span>

Malaya-Polinezya dilleri, çoğunlukla Güneydoğu Asya ve Pasifiklerde konuşulan ve Avustronezya dillerine ait bir dil ailesidir. Yaklaşık olarak toplam 385.5 milyon tarafından konuşulmaktadır. En yaygın konuşulan diller Malayca, Endonezce, Tagalogca, Cavaca ve Malgaşça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Okyanusya dilleri</span>

Okyanusya dilleri, çoğunlukla Melanezya, Mikronezya, Polinezyalerde konuşulan ve Avustronezya dillerine ait bir dil ailesidir. Yaklaşık olarak 450 dilden oluşmaktadır ve toplam iki milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. En yaygın konuşulan diller Fiji ve Samoacadır.

<span class="mw-page-title-main">Afrika'da konuşulan diller</span>

Afrika kıtası genelinde resmî yazım ve eğitim dili farklılık göstermektedir. Bu diller bugüne kadar Afrika kıtası genelinde geçmişte konuşulan ve günümüzde de konuşulmaya devam eden dilleri ifade etmektedir. Burada genel olarak Afrika dilleri deyimi konuşulan diller arasında ses genetiği açısından bir akrabalık olduğunu ifade etmemektedir.

Madagaskar kadın millî futbol takımı, uluslararası kadın futbolunda, Madagaskar'ı temsil eden FIFA tarafından tanınanan kadın millî futbol takımı. Ekip 2015 yılında ilk FIFA maçını oynadı. Ülkede millî takımın gelişimi, kıtada ve adada bulunan sorunlar, özellikle de kadın futbolunun Madagaskar'da bir katılım sporu olarak popüler olmayışı nedeniyle sorunludur.

<span class="mw-page-title-main">Avustronezyalılar</span>

Avustronezyalılar veya, Avustronezya dilleri konuşan halklar, Güneydoğu Asya, Okyanusya ve Doğu Afrika'da Avustronezya dillerini konuşan birçok halktan oluşan geniş bir gruptur. Ağırlıklı olarak Austronezya dili konuşan halklar tarafından doldurulan milletler ve bölgeler, toplu olarak Avustronezya olarak bilinir.

Tongaca veya Tonga dili, Avustronezya dil ailesinin alt grubu olan Polinezya dillerine ait Tonga'da konuşulan bir dildir. Yaklaşık 180.000 konuşura sahiptir ve Tonga'nın ulusal dilidir. Cümleler fiil-özne-nesne sırasıyla kurulur.

Niuece veya Niue dili Avustronezya dillerinin Malezya-Polinezya alt grubuna ait bir Polinezya dilidir. En yakın Tongaca olmak üzere diğer Polinezya diller olan Maorice, Samoaca ve Hawaiice ile yakından ilişkilidir. Tongaca ve Niuece, Polinezya dillerinin Tongik alt grubunu oluştururlar. Niuece, Samoaca ve Doğu Polinezya dillerinden de etkilenmiştir.

Cook Adaları Maorice ya da Rarotongaca, Avustronezya dilleri ailesine ait olan Polinezya dilleri grubu üyesi dildir. Cook Adaları Maorice, 2003 yılından bu yana Cook Adaları'nın resmî dillerinden biri konumundadır.

<span class="mw-page-title-main">Hmong-Mien dilleri</span> Güney Çin ve Güneydoğu Asyanın kuzeyinde konuşulan bir dil ailesi

Hmong-Mien dilleri, Güney Çin ve Güneydoğu Asya'nın kuzeyinde konuşulan tonlamalı bir dil ailesi. Guizhou, Hunan, Yunnan, Siçuan, Guangşi ve Hubei eyaletleri dahil olmak üzere Güney Çin'in dağlık bölgelerinde konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Malgaşlar</span>

Malgaşlar, Madagaskar ada ülkesine özgü Avustronezyalı etnik gruptur. Malgaşlar iki alt gruba ayrılırlar. İlk grup Antananarivo ve Fianarantsoa'nın çevresindeki dağlık arazilerde yaşarken, ikinci grup kıyı yerleşimlerinde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Balice</span>

Bali dili Endonezya'nın Bali adası ve çevresinde konuşulan bir dildir. Bali dilinin kökeni Bali adasından kaynaklanmaktadır ancak bu dil aynı zamanda Bali eyaletinin ilçelerinden biri olan Nusa Penida'da da kullanılmaktadır, bu dil aynı zamanda komşu Bali adalarında da kullanılmaktadır Lombok ve Java ve Endonezya'nın Sumatra, Sulawesi ve Borneo'da önemli bir Bali diasporasının bulunduğu diğer eyaletleri. Bali dilinin üç ana lehçesi vardır bu dil için standart dil olan ova Bali lehçesi ve ardından Bali nüfusu tarafından kullanılan dağlık Bali dili Bali Aga doğudaki Bali bölgelerinde ve Nusa Penida adasında kullanılan Nusa Penida'nın Bali lehçesi.

Madagaskar mitolojisinin kökleri sözlü tarihe dayanır ve hikâye anlatım ile, özellikle de Ibonia döngüsü dahil Andriambahoaka destanı, aktarılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tenrecomorpha</span>

Tenrecomorpha, Afrika'nın ekvator kuşağına ve Madagaskar'a endemik hayvanların oluşturduğu ve Afrosoricida takımında sınıflandırılan bir memeli alt takımıdır. Yaklaşık 47 ila 53 milyon yıl önce soylarının ayrıldığı düşünülen ve günümüzde de yaşayan Potamogalidae ve Tenrecidae familyalarını içerir. Potamogalidae familyası önceleri Tenrecidae'nin alt familyası olarak kabul ediliyordu. Aynı zamanda bu alt takımın içinde aardvarka benzeyen böcekçil, soyu tükenmiş Plesiorycteropus cinsinin de yer aldığı düşünülmektedir.