İçeriğe atla

Malabadi Köprüsü

Malabadi Köprüsü
Malabadi Köprüsü, Batman-Silvan yolu üzerindedir
Harita
Diğer ad(lar)Akarman, Karaman Köprüsü
TaşınanYayalar
GeçişBatman Çayı
KonumSilvan, Diyarbakır, Türkiye
Koordinatlar38°9′0″K 41°12′0″D / 38.15000°K 41.20000°D / 38.15000; 41.20000
TürüTarihi köprü
MalzemeTaş
Uzunluk150 m (490 ft)
Yükseklik19 m (62 ft)
Açılış1147 (876 yıl önce) (1147)
Tarihî durumuKullanımda
Geçiş ücretiÜcretsiz

Malabadi Köprüsü veya orijinal adıyla Akarman Köprüsü (Orta Çağ'daki Türkçe kaynaklarda bazen Karaman Köprüsü olarak da geçer[1]), Silvan'a 23,2 km uzaklıkta Silvan ilçe sınırları içerisinde yer alan ve Oğuz Türkleri'nden Artuklu beyliğinin önderi Hüsameddin Timurtaş tarafından yaptırılmış tarihi bir köprü. Silvan'dan rahatlıkla ulaşım imkânı vardır. Diyarbakır Tarihi Eserler Envanteri'ne kayıtlıdır. Malabadi Köprüsü 1989 yılında Silvan Belediyesi tarafından restore edilmiştir. Malabadi Köprüsü Silvan Belediyesi'nin logosunu oluşturan ana unsurdur. Malabadi Köprüsü Silvan ilçesine ait bir köprüdür.

1071 Malazgirt Muharebesi'nden sonra Anadolu'ya başlayan büyük Türk akınları ile gelip bölgeyi fetheden Oğuz Türkmen beylerinden olan Artuk Bey'in kurduğu Artuklu Beyliği döneminde, Timurtaş Bin-i İlgazi tarafından[2] 1147 yılında yaptırılmıştır. Türk mimarisinin önemli eserlerinden birisidir. Yedi metre eninde ve 150 metre uzunluğunda bir köprüdür. Yüksekliği, su seviyesinden kilit taşına değin 19 metredir. Renkli taşlarla inşa edilmiş, onarımlarla günümüze kadar ulaşmıştır. Köprünün orijinal adı Akarman Köprüsü olmasına ve tarihi kaynaklarda ve köprü kitabesinde bu şekilde geçmesine rağmen daha sonra bölge halkı arasında Malabadi adı yaygınlaşmıştır. Malabadi adını Mervaniler'in kurucusu olan Bad'dan almıştır. Malabadi Kürtçede Bad'ın evi, mülkü anlamına gelmektedir.[3][4] Ayrıca Malabadi köprüsünün bulunduğu Silvan'da yaşayan Badıkan Aşireti'nin kökleride Bad'a dayanmaktadir.[5]

Malabadi Köprüsü, Türkiye ve yakın doğuda taş köprüler içerisinde kemeri en geniş olandır. Köprü, Diyarbakır il sınırları içerisindedir. Kemerin her iki yanında, iç tarafta kervan ve yolcular tarafından, özellikle kışın zorlu günlerinde barınak olarak kullanılan iki oda bulunmaktadır. Köprü nöbetçileri tarafından da kullanılan bu odaları daha önceleri dehlizlerle yolun dipleri ile bağlantılı olduğu, gelen kervanların ayak seslerinin bu dehlizler vasıtası ile daha uzaklarda iken duyulduğu söylenir.

Her biri başka uzunluklarda ve kırık hatlar halinde üç bölümden oluşan köprü, doğu ve batıda hafif eğimlerle yollara bağlanmıştır. Orta bölüm kayalıklar üzerine oturtulmuş bir kitle halindedir. Burada sivri şekilde ve 38,60 m açıklıkta çok büyük bir kemer ile sepet kulpu şeklinde, üç metre açıklıkta küçük bir kemer vardır. Üçüncü bölüm fark edilir derecede birinci kısma paralel bir durum arzeder.

Burada sivri kemerli iki açıklık ve ayrıca yola bağlanan yer yakınında da bir açılık görülür. Böylece köprü, biri çok büyük olmak üzere beş gözlüdür. Köprünün boyu 150, eni yedi, yüksekliği ise alçak su seviyesinden kilit taşına kadar 19 metredir. Köprü renkli taşlarla inşa olunmuştur. Büyük kemerin iki tarafında 4,5-5,3 m ölçüde, iki hafif kemerli odacıklar, büyük kemerin ortasında, gelip geçişin kontrol edildiği beş metre genişlikte kâgir bir kapı ve bunun iki tarafında da ayrıca iki kapı vardır. Bunlardan Batman tarafındaki kalmış, diğeri yıkılmıştır. Bunların sol taraflarından birer merdivenle odacıklara inilir. Bu odalar yüksek tavanlı ve tuğla örtülüdür. Pencereleri geniş ve büyüktür.

Ali Saim Ülgen arşivinden Malabadi Köprüsü.

Evliya Çelebi köprüyü şu şekilde tanıtmaktadır: “köprünün iki tarafında kale kapıları gibi demir kapıları vardır. Bu kapıların içinde sağ ve solda köprünün temeli beraberliğinde kemerin altında hanlar vardır ki gelip geçenler, sağdan ve soldan geldikleri vakit misafir olurlar. Köprünün kemeri altında birçok oda vardır. Demir pencereler şahneşinlerine misafirler oturup kemerin karşı tarafındaki adamlarla kimi sohbet eder, kimi ağ ve oltalarla balık avlarlar. Bu köprünün sağ ve solunda da nice pencereli odalar vardır. Köprünün sağ ve solundaki bütün korkuluklar Nehcivan çeliğindendir. Ama demirci ustası da var kudretini sarf ederek bir tür sanatlı kafesli korkuluklar yapmış ve doğrusu elinin ustalığını göstermiştir. Doğrusu, üstad mühendis var kuvvetini sarfederek bu köprüde öyle sanatlar göstermiştir ki, bu işçiliği geçmiş mimarlardan hiç birisi göstermemiştir.

Albert Gabriel de köprü için şöyle demektedir: “Modern statik hesabının olmadığı devirde bu açıklıkta o zaman için böyle bir eser hayranlık ve takdiri muciptir. Ayasofya’nın kubbesi köprünün altına rahatlıkla girer. Balkanlarda, Türkiye’de, Orta Doğu’da bu açıklıkta, bu yaşta köprü yoktur.”

Evliya Çelebi, Seyahatname'de köprü hakkında şöyle yazmıştır: “Malabadi Köprüsüʼnün altına Ayasofya'nın kubbesi girer.”

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2019. 
  2. ^ "Malabadi Köprüsü". Kpss Delisi. 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. 
Wikimedia Commons'ta Malabadi Köprüsü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Silvan</span> Diyarbakırın bir ilçesi

Silvan, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Diyarbakır'ın ilçelerinden biridir. İlçe nüfusu 87.639 kişidir. Silvan Kalesi, Malabadi köprüsü, Hasuni Mağara Şehri, Selahaddin-i Eyyubi Cami, Zembilfroş Burcu, Eyyubi Kot Minare, Behlül Bey Cami, eski Keldani Kilisesi, müze ve tarihi konaklar ile Boşat Kalesi bu ilçede bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Uzun Köprü</span> Edirnede tarihî köprü

Uzun Köprü, Edirne'de, Ergene Nehri üzerinde, Anadolu ile Balkanları birbirine bağlayan tek köprü ve dünyanın en uzun taş köprüsü olma özelliğini taşıyan tarihi köprüdür. Eski adı Ergene Köprüsü idi. Köprü, Edirne'nin Uzunköprü ilçesine ismini vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Köprü</span> iki yakayı birbirine bağlayarak yolu bir yandan ötekine eriştirmek için yapılan yapı

Köprü, nehir ve vadi gibi geçilmesi güç bir engelin iki kıyısını bağlayan veya herhangi bir engelle ayrılmış iki yakayı birbirine bağlayan veya trafik akımının, başka bir trafik akımını kesmeden üstten geçmesini sağlayan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Artuklu Beyliği</span> Güneydoğu Anadoluda hüküm sürmüş bir Türk beyliği (1102–1409)

Artuklu Beyliği ya da diğer adıyla Artuklular, Harput, Mardin ve Hasankeyf bölgelerinde 1102-1409 yılları arasında hüküm sürmüş bir Oğuz Türkmen beyliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Edirne İkinci Bayezid Köprüsü</span>

Edirne İkinci Beyazıt Köprüsü, II. Bayezid tarafından Edirne'de Tunca nehri üzerinde inşa ettirilen köprü.

<span class="mw-page-title-main">Taşköprü (Üsküp)</span>

Taşköprü Vardar Nehri üzerinde, Üsküp şehir merkezinde bulunan tarihi Osmanlı köprüsü. Üsküp’ün simgelerinin en başında yer alır. Fatih Köprüsü veya Fatih Sultan Mehmet Köprüsü olarak isimlendirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dicle Köprüsü</span> Diyarbakırda bir köprü

Dicle Köprüsü, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde Dicle Nehri üzerinde yer alan tarihî bir köprüdür. On açıklığa sahip olduğu için yerel halkça On Gözlü Köprü olarak bilinirken eski Silvan yolu güzergâhında bulunduğundan bazı kaynaklarda ise Silvan Köprüsü olarak da geçer. Şehir merkezine 3 kilometre uzaklıkta olup Diyarbakır'dan gelerek Mardin'e devam eden, sonra doğuya doğru ayrılan tali yolun bağlantı yerinde, kentin merkezini Bağıvar beldesi ile civar köylere bağlayan noktada bulunmaktadır. Köprünün ilk yapım tarihi ile ilgili farklı türde görüşler vardır. Bu görüşlerden bazıları köprünün şimdiki yerinde, antik dönemde de bir köprü olduğunu öne sürer. Birkaç defa kısmen veya tamamen yıkılıp yeniden inşa edildiği düşünülen köprünün, yapım yılı olarak bilinen en yakın ve doğru tarih, köprü üzerinde yer alan kitabeden fark edilmektedir. Kitabeye göre Mervaniler döneminde 1065 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kalecik Köprüsü</span>

Kalecik Köprüsü; Ankara'nın Kalecik ilçesinde bulunan tarihi bir taş köprüdür. Kitabesi veya hakkında başka bir kaynak olmadığı için tam yapılış tarihi bilinmemekle birlikte köprünün mimarisine bakarak Selçuklu Devleti döneminde inşa edilmiş olabileceği söylenebilir. Üzerinde bulunduğu, altından akıp geçen Kızılırmak'tan dolayı sıkça Kızılırmak Köprüsü ve 19. yüzyılda köprüyü onaran Balışeyh Dikmen köyü ağası Develioğlu sülalesinden Hacı İbrahim Ağa tarafından onarıldığı için bir Develioğlu Köprüsü olarak da anılır. Develioğlu Hacı İbrahim Ağa tarafından 19. Yüzyılın son çeyreğinde onarılan köprünün baş ustası dönemin Ermeni taş ustası Tirkuşludur. Ustanın imzası sol korkuluk duvarının üstünde bulunan çekiç kabartması altındadır. Usta aynı zamanda Dikmen köyünde bulunan kesme taş işçiliğinin güzel bir örneği olan kitabesinde " sahübül hayratül Vel haseneten Develizade el-hac İbrahim Ağa tarafından yaptırılmıştır" ifadesine yer verilen köy camii ve köy konağını da imar etmiştir. İlçenin merkezine 10 kilometre uzaklıkta yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mikron Köprüsü</span>

Mikron Köprüsü, Rize'nin Çamlıhemşin ilçesinde bulunan bir kemer köprüdür. 41 metre uzunluğundadır. 3.1 metre genişliğinde olan köprü, 11 metre yüksekliğindedir. 19. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Çamlıhemşin ilçesine 2 kilometre uzaklıktadır. Fırtına Deresi üzerine konumlanmıştır. Köprünün ayak açıklıkları sel tehlikesine karşı geniş tutulmuştur. Köprünün kemeri kesme taştan, ayakları molozdan, korkulukları ise briketten örülerek yapılmıştır. 1998 yılında özgün hali değişmeyecek şekilde onarılmıştır.

Ortan Köprüsü, Rize'nin Çamlıhemşin ilçesinde bulunan bir kemer köprüdür. 51 metre uzunluğundadır. 2,9 metre genişliğinde olan köprü, 16 metre yüksekliğindedir. Çamlıhemşin ilçesine 5 kilometre uzaklıktadır. Çat Deresi üzerine konumlanmıştır. Köprünün kemeri kesme taştan, duvarları ve köprü yolu ise moloz taştan yapılmıştır. 1989 yılında korkulukları ve yan duvarları çimento ile derzlenmiştir.

Timisvat Köprüsü veya Köprüköy Köprüsü, Rize'nin Ardeşen ilçesinde bulunan bir kemer köprüdür. 35 metre uzunluğundadır. 2.7 metre genişliğinde olan köprü, 13 metre yüksekliğindedir. Ardeşen ilçesine 10 kilometre uzaklıktadır. Fırtına Deresi üzerine konumlanmıştır. Köprü 18. yüzyılda inşa edilmiştir. Biri büyük diğer küçük olmak üzere iki gözlü kemer formunda inşa edilen köprünün kemeri taş döşeli olup, korkulukları ve gövdesi kesme taştan yapılmıştır.

Dereköy Köprüsü, Rize'nin İkizdere ilçesinde bulunan bir kemer köprüdür. Tek gözlü köprü, basık sivri kemerlidir. Köprünün kemer kısmı ve korkulukları kesme taş, diğer kısımları ise moloz taş ile inşa edilmiştir. Köprü yolunun inşasında düzgün moloz taş kullanılmıştır. Korkulukları tabanda kare, bitimde ise oval şeklindedir. Ana kayaya oturtulan kemer ayaklarının iç yüzlerinde küçük nişler bulunmaktadır. Köprünün uzunluğu 36 metre, yüksekliği 9 metre, genişliği ise 3,40 metredir. Kabahor Deresi üzerine konumlanmıştır. 18. yüzyılda inşa edilmiştir. 2000 yılında onarılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şahruh Köprüsü</span>

Şahruh Köprüsü Kayseri ili Sarıoğlan ilçesi Karaözü köyünde yer alan tarihi bir köprüdür.

Makrevis, Rize'nin Çamlıhemşin ilçesinde bulunan bir 19. yüzyıl kemer köprüsüdür. 43 metre uzunluğundaki köprü 3 metre genişliğindedir. Köprü, Çamlıhemşin-Çat yoluna 700 metre mesafede konumlanmıştır. Köprüye ulaşım basamaklarla sağlanmaktadır. Korkulukları ve kemer kısmı kesme taştan, geriye kalan kısımları ise moloz taştan inşa edilmiş olan köprü, ana kaya üzerine oturtulmuştur. Korkulukların yüksekliği 45 santimetredir. Ayaklarında nişlerin bulunduğu köprü, tek gözlüdür. Köprü, iki mesnetli ve yuvarlak kemerlidir.

Haburman Köprüsü, Diyarbakır'ın Çermik ilçesinin batısında bulunan ve Sinek Çayı üzerine kurulan bir köprüdür. Çermik Köprüsü olarak da bilinir.

Tohumoğlu Köprüsü, Gümüşhane'nin 17 kilometre doğusundaki Harşit Çayı'nın üzerine inşa edilmiş bir köprüdür. Uzunluğu yaklaşık 65 metre olan köprünün genişliği 5,35 metredir. Köprü, Gümüşhane Köprüsü ile beraber Ekim 1575'te Ferruh Zad Oğlu Halebî tarafından inşa ettirilmiştir. Yuvarlak kemerli ve iki gözlü olan köprünün ayağında selyaran bulunmaktadır. Moloz taşlarla döşenmiş köprü yolu eğimlidir. Köprünün kemerleri 8,1 metre yükselikte olup yaklaşık 15 metre açıklığa sahiptir. Yapımında çoğunlukla kesme taş kullanılmış köprüde korkuluk ve süsleme bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pont dels Escalls</span>

Pont dels Escalls, Escaldes-Engordany Parişi, Andorra'da bulunan bir köprüdür. 16 Temmuz 2003'ten beri Andorra Kültür Mirası'nda kayıtlı bir miras varlığıdır.

Ortanköy Köprüsü veya Goboş Köprüsü, Rize'nin Çamlıhemşin ilçesinde bulunan bir kemer köprüdür. Çamlıhemşin'e 5 kilometre uzaklıkta olan Goboş Köprüsü, yuvarlak kemerlidir. Köprünün kemer bölümü kesme taştan, köprü yolu ve duvarlar ise moloz taştan yapılmıştır. 51 metre uzunluğundaki köprü, 16 metre yüksekliğinde ve 2.9 metre genişliğindedir. Köprünün korkulukları ve yan duvarları 1989'da çimentoyla derzlenmiştir. Köprünün doğu ayağı toprak zemine, batı ayak doğal kayaya dikilmiştir.

Kravga Köprüsü Mersin ilinde tarihi bir köprüdür.

Suadiye Mahallesi Köprüsü veya II. Beğlevani Köprüsü, Artvin'in Borçka ilçesinde yer alan bir kemer köprüdür. Beğlevan Deresi'nin üzerindeki köprü, Beğlevan Köprüsü'nden farklı olarak korkuluklara sahiptir. Tek gözlü köprünün kemerinin yapımında küçük kesme taşlar, tampon duvarlarda ise moloz taş kullanılmıştır. Kemer yükseliği 10 metre olan köprünün genişliği 2,6 metredir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.