Malûmat (gazete)
 | |
| Tür | Haftalık Gazete |
|---|---|
| Sahibi | Mehmed Tahir |
| Kuruluş tarihi | 22 Şubat 1894) |
| Dil | Osmanlıca, Fransızca |
| Son yayım tarihi | 2 Temmuz 1903 |
| Genel merkez | İstanbul |
| Slogan | Menâfi' mülk ve devlete hadim haftalık musavver Türk gazetesidir. |
| Resmî site | Milli Kütüphane |
Malûmat Gazetesi ya da Malûmat Mecmuası, Mehmed Fuad ile Artin Asaduryan'ın birlikte 48 sayı çıkarıp kapattıktan sonra Mehmet Tahir tarafından alınarak devam ettirilen ve yayın hayatının birinci yılından sonra Servet-i Fünun topluluğunu birleştirecek hareketler yaratan dergi.
Tarihçe
Mehmed Fuad'ın çıkarttığı gazete
9 -10 Şubat 1309 (22 Şubat 1894) tarihinde yayın hayatına başladı. Yazı işleri Mehmed Fuad'ın, idari konular Artin'in sorumluluğundaydı. Muallim Feyzî, Hüseyin Dâniş ve Müstecabîzâde İsmet Bey gibi eski tarzda şiirler yazan şairlerin yanı sıra, başta Tevfik Fikret olmak üzere İsmail Safâ, Süleyman Nazif, Hüseyin Sîret, Abdullah Cevdet gibi genç isimler de yer almaktaydı.[1]
Mehmed Tahir'in çıkarttığı gazete
Hicri 11 Mayıs 1311- 7 Ağustos 1319 (23 Mayıs 1895-20 Ağustos 1903) tarihleri arasında İstanbul'da, 19 cilt halinde 423 sayı çıkmış ve haftalık yayımlanmıştır.[2] Derginin yayımı düzenlilik arz eder ancak bazen yirmi gün ve hatta iki aya yakın yayımlanmadığı da olur.[3]
Mecmua, o dönem bütün Osmanlı coğrafyasına yayılır. Kıbrıs, Ege, Akdeniz ve Ege Adaları, Kuzey Afrika ve Mısır'dan yazılar gönderilmiştir.[4]
Biçimsel özellikleri ve kadrosu
Malumat, devrin diğer mecmualarından farklı olarak resim ve fotoğrafa bolca yer veriyordu. Bu özelliği dolayısıyla “Musavver Malûmat” adıyla da tanınacaktı. Derginin görselleri, dönemin ünlü ressamları ve fotoğrafçıları sayılan Abdullah Efendi ve Ressam Vefiyadis tarafından hazırlanmış olup[4] dönemin paşaları, kasaba, şehir, rıhtım, iskele, okul, cami, gemi, savaş topları bazen tarihi mekânlar bazen de şehirlerde yer alan önemli devlet dairelerinin diğer unsurlar ile ilgili birçok fotoğraf bulunmaktadır. Fotoğrafın kime ya da nereye ait olduğu, fotoğrafın hemen altında Türkçe, Arapça ve Fransızca olarak açıklanmıştır.[1]
Ön kapağın dış yüzünde; en üstte mecmuanın sayısı, cilt numarası, hicri ve rûmi çıkış tarihleri bulunur. Kapağın üst kısmında iri harflerle özel bir yazı tarzıyla yazılmış Malûmat klişesi, onun altında da Fransızca “İllustration Turque MALUMAT” ibaresi yer almaktadır. Kapağın sol üst köşesinde, Malûmat klişesinin solunda abone şartları, sağ tarafında derginin matbaa ve idarehanesinin adresi yer alır:
"Matbaa ve idarehanesi: Babıali caddesinde elli iki numaralı dairedir. Umur-ı idare ve tahririyeye müteallik mevadd için gazetenin müdür ve muharriri Mehmet Tahir Bey’e müracaat olunur."
Bunların altında sol tarafta “Direction et Administration 52 Avenue de la S. Porte” sağ tarafta da “Directeur et Redacteur Tahir Bey” ibaresi bulunur. Malûmat klişesinin altında ise şu ibare bulunur: "Devlet ve memleket menâfiine hizmet eder ve haftada bir defa perşembe günleri musavver olarak neşrolunur."[2] Ayrıca aynı yüzde yayım tarihi ve sayısı, basım yeri ve idarehanesi, ücreti ve editörü gibi dergiye ait bilgiler şu şekilde belirtilir:
"Şerait-i İştira: Matbaadan alınmak şartıyla Dersaadet için seneliği bir, altı aylığı yarım Osmanlı lirasıdır. Vilayet-i şahane için seneliği yüz elli, altı aylığı seksen kuruştur. Memalik-i ecnebiye için seneliği otuz altı, altı aylığı on sekiz franktır. İran ve Rusya için seneliği on iki rubledir.”
Malumat'ın 59. nüshasından sonra Illustration Turque Malumat ibaresinin hemen üstünde şu ifade konmuştur: “Ümmet-i celîle-i islâmiye ve millet-i necîbe-i Osmaniye’nin her veçhile menâfi‘ne hâdim âsâr-ı kalemiyeye sahâif Malûmat her zaman küşâdedir”.
Derginin ilk sayısında çıkış amacı şu şekilde açıklanmıştır: "Hukuk, iktisat, ahlâk, din, eğitim, pedagoji, biyoloji, ziraat, askerlik, ticaret, maarif, tıp, tarih, mûsiki, coğrafya, kimya, astronomi, elektrik,fotoğrafçılık, dil, edebiyat, kadın, aşk, aile ve diplomasi gibi pek çok alanda yerli ve yabancı bütün faaliyetlerden okuyucular haberdar edilecek; edebî sahada tanınmış yerli ve yabancı yazarların eserleri ve şahsiyetleri tanıtılacak, ayrıca dünyada ne olup bittiğine dair son haberler verilecek; yeni buluşlarla önemli siyasî olaylar da belli bir bakış açısından değerlendirilecektir. Dergideki “İcmâl-i Edebî” sütununda ise bir hafta boyunca gerek Osmanlı, gerekse Avrupa basın ve edebiyat çevrelerinde görülen dikkate değer gelişmeler duyurulacaktır."[5]
Servet-i Fünûn hareketinin doğmasına sebep olacak “Abes-muktebes” tartışmasını başlatan Hasan Âsaf adlı gencin “Burhân-ı Kudret” adlı manzumesi Ma’lûmât’ta yayımlanmıştır. Ayrıca Servet-i Fünûn topluluğunun dağılmasına yakın bir zamanda, Ali Ekrem’in Servet-i Fünûn’a gönderdiği bir yazısında topluluğu eleştirmesi üzerine Tevfik Fikret bu yazıdaki eleştiri kısımlarını keserek yayımlayacak ve bu olay üzerine Ali Ekrem yazının tamamını Malûmat’ta verip burada basılmasını sağlayacaktır.[6]
Bölümleri
Başlıklar, koyu harflerle büyük puntolarla dizilmiştir. Kimi bölümlerin başlıklarında ise farklı stiller denenmiştir. Bu farklılıklar da büyük ve koyu harflerle belirginleştirilmiştir. Gazetenin genellikle ilave kısmında yer alan “İhtar-ı Mahsûsa” kısımları kuyucunun dikkatini çekmek için işaret parmağını uzatmış koyu şekilde hazırlanmış el figürüyle belirtilmiştir. Birçok giriş yazısında da dönemin padişahı II. Abdülhamid'in ismi büyük puntolarla ve farklı bir stille yazılmıştır. Bunun yanı sıra Malûmat okuyucudan gelen mektuplara itina göstermiş, bunları gazetede yayımlamış ve birçoğuna yine gazetede teşekkür etmiştir.[6]
Kısm-ı Nisâ
Kadınların bir toplumda nasıl davranması gerektiğinden, kadınların güzellik için neler yaptıklarından ve elbise modellerinden, günün modalarından bahseder.[5][6]
Ulum ve Fünun
Bu bölüm hemen hemen her sayıda bulunan nadir bölümlerden olup tıp, astronomi, sanat, felsefe, fizik, kimya, ahlak, dil bilimi ve estetik gibi konularda yazılar yazılmıştır.[7]
Teracim-i Ahval
Osmanlı Devleti‟nin ileri gelenleri, paşaları, askerleri, diplomatları gibi kişilerin detaylı biyografileri ele alınmıştır.[4][7]
Edebiyat
Bu başlık yazı çeşitliliği bakımından diğer bölümlerden farklı olmakla birlikte, yeni tarz şiirlere, tercüme eserlere, Fransız ve Rus edebiyatından çeviri şiir ve yazılara, lisan ve imla konularının tartışıldığı yazılara da yer vermiştir.[7] Gazetede yer alan şiirler daha çok gazel, bunun dışında kıta, şarkı, türkü, nazire manzum şiirler ve müfredlerdir. makalelerin büyük çoğunluğu imla ile ilgilidir. Bu makalelerde dönemin imlası üzerine birçok değerlendirme yapılmış, pek çok kişinin imlayı yanlışkullanması ve bu durumun düzeltilmesi üzerine fikirler beyan edilmiştir.[6]
Resimlerimiz
Fotoğraflarına yer verilen kişiler, yerler, binalar hakkında bilgi verilir.[4][7]
Fünun-u Askeriyye
Zamanın savaş taktikleri, silah yapımı, top dökümü, istihkamlar, Türk askerlik tarihi, silah ve ordulara dair teknik bilgileri verilmiştir. Muhtar Paşa bu sütunda, Yalu Muhârebesi, Top Fabrikaları ve Zamân-ı Hâzır Topları, Zamân-ı Hâzır-ı Kılâ ve İstihkâmâtı, Serî Ateşli Sahrâ Topları, Eski Osmanlılarda Top Dökme Sanatı, Avrupa‟da Erkân-ı Harblik ve Osmanlı Bahriye Topçuluğunun İmalatı isimleriyle birbirinden bağımsız makaleler ele almıştır.[7][8]
Tıp
Bu başlıkta tıp, eczacılık, baytarlık gibi konularda bilgiler verilmiştir.[7]
Edebiyat-ı Askeriyye
Askerlerin hayatlarına yer verilen bu bölümde Muhtar Paşa, Bibliyografya Yahut İlm-i Ahvâl-i Kütüb Denilen İlmin Ehemmiyet-i Fevkalâdesi Hakkında Bir İki Söz ve Bibliyografya-yı Askerî-i Osmanî Külliyatı adlı makalelerini yayımlamıştır.[7][8]
Gazetenin asıl ve önemli başlıkları bunlar olmakla birlikte “Müteferrika”, “Malûmat-ı Nafia ve Mütenevvia”, “Evrak ve Mekatip”, “Mevadd-ı Adliye”, “Ziraat”, “Kısm-i Farisi”, “İcaml-i Edebi”, “İlm-i Ahlak”, “Fünun-ı Bahriyye” gibi birçok başlık bulunmaktadır. Bu başlıklar ilk sayfalarda yer alırken son sayfalara genellikle bilmeceler, bulmacalar, kadınların okuyabileceği aşk, ayrılık konulu tercüme roman ya da tiyatrolar konulmuştur. Son sayfalarda verilen bilmece ve bulmacaların cevapları ertesi nüshalarda verilip, bazen de bu bilmece ve bulmacaların cevaplarını bilenlerin ve çözenlerin isim listeleri ve kazandıkları ödüller mecmuanın sayfalarında yer almıştır. Malûmat‟ın “İlave-i Malûmat” kısmı daha çok aboneliğe yönelik, okuyucuya duyurular yapılan bölümdür. Genellikle yayın politikasına dair yazılar yer alan bu bölümde ihtarlar, duyurular, reklamlar, bilmeceler gibi yazılar bulunmaktadır. Gazetenin ilan kısmında tüm nüshalarda “Muhâberât-ı alenî” bölümü yer almaktadır. Bu bölümde okuyucuya gündelik hayatla ilgili bilgiler verilmiştir.[5][6][7]
Kaynakça
- ^ a b Özen, O., & Kuzucu, K. Türk Basın Tarihinde Artin Asaduryan Matbaası ve Matbaada Basılan Süreli Yayınlar. Erdem, (71-72), 117-138. Tam Metin PDF 15 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans.2008. Hüseyin Kaloğulları. Malumat mecmuası (51-75. sayılar) inceleme ve seçilmiş metinler. Tam Metin PDF[]
- ^ Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2004. 1. HARUN CEYLAN, Malumat mecmuası (25-50. sayılar) inceleme ve seçilmiş metinler Tam Metin PDF[]
- ^ a b c d Dicle Üniversitesi, Yüksek Lisans, 1992. Mustafa Sarı, Malumat Mecmuası'ndaki Biyografiler. Tam Metin PDF[]
- ^ a b c UÇMAN, A . (2006). Dergiler Arasında: Dergâh, Hayat, Malûmât ve Bilgi Mecmuaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (7), 519-532 . Tam Metin PDF[]
- ^ a b c d e Bal, Alev. Malumat Gazetesi (49-72. Sayılar) tahlili fihrist-inceleme ve seçme metinler (PDF) (Yüksek Lisans). Gaziosmanpaşa Üniversitesi.[]
- ^ a b c d e f g h Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2017. Selma Baysal. Osmanlı biyografileri hakkında önemli bir kaynak: Malumat Mecmuası ve analitik değerlendirmesi.
- ^ a b Ferik Ahmed Muhtar Paşa'nın Malûmat Dergisi'nde Yayımlanan Harp Tarihi Ve Savunma Sanayiine Dair Yazıları, (2019) Sacit UĞUZ-Eda ÇAPARLAR/ KAÜSBED,;Ek Sayı2; 337-35 Tam Metin PDF 8 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
