İçeriğe atla

Maip

Maip
 
PreЄ
J
↓
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Üst sınıf: Tetrapoda
Sınıf: Reptilia
Üst takım: Saurischia
Takım: Teropod
Familya: † Megaraptoridae
Cins: † Maip
Rolando et al., 2022
Tür: † Maip macrothorax

Maip (anlamı: Tehuelche mitolojisindeki kötücül ruh) Geç Kretase döneminde bugünkü Patagonya'daki Santa Cruz ili içinde yer alan Chorrillo Oluşumundan bilinen büyük megaraptorid bir dinozor cinsidir. Cins, eksik ve dağınık bir iskeletten bilinen tek bir tür içerir ve Maip'in Güney Amerikalı en büyük megaraptorid olduğu düşünülmektedir.[1]

Keşif ve adlandırma

Maip'in fosillerinin bulunduğu Campanian-Maastrichtian yaşlı Chorrillo Oluşumu Arjantin'in Patagonya bölgesindeki Santa Cruz ili içinde geniş yüzlekler vermektedir. Fosillerin bulunduğu bölgenin jeolojisi şöyle özetlenebilir. Yaşlıdan gence doğru kaya oluşumları şöyle sıralanabilir: La Anita, La Irene, Chorrillo ve Calafate Oluşumları. Dinozor kalıntılarınca varsıl olan Chorrillo oluşumu daha çok tepelerde yüzlek verir. Bu oluşumlar üst Campanian-erken Maastrichtian dönemindeki deniz çekilmesi olayıyla uyumlu bir stratigrafi gösterirler.[2]

Maip'in holotip iskeleti (MPM 21545) 2019'da Arjantin'in Santa Cruz ili El Calafate kentinin 30 km batısındaki La Anita çiftliğinde Alexis Rolando tarafından bulunmuştur. Bu fosil örneği; eksen, boyun ve sırt omurları, boyun ve sırt kaburgaları, gastralia (reptilia grubu içindeki canlıların karın kısmındaki kemik), sol korakoid, parçalı kürek kemiği, parçalı sağ pubis ve parçalı metatarsaldan oluşur ve bu kemiklerin kimisi 2019'da Novas ve ark. tarafından tanımlandı. Fosil numune dağınık bir şekilde 15 m2'lik bir alana yayılmıştı. Parçalı olsa da bu kemikler şu ana kadarki en eksiksiz megaraptorid kalıntısını oluşturmuştur.[1]

Maip ilk olarak 2021 yılındaki bir araştırmada duyuruldu, ancak çalışma bazı bilimsel noktaları karşılayamadığı için takson gayrı resmi halde adlandırılmış olarak değerlendirildi. 2022'de Rolando ve ark. bu fosil numuneyi resmen megaraptorid cins ve tür olarak tanımladı.[3]

Bu dinozorun cins adı Patagonya'nın yerli halkı olan Tehuelchelerin mitlerinde yer alan soğuk rüzgarlar öldüren kötücül ruh Maip'e işaret etmektedir. Tür adıysa Antik Yunanca büyük anlamına gelen macro ve Latince göğüs kafesi anlamına gelen thorax sözcüğünün birleştirilmesiyle oluşan macrothorax olarak verilmiştir. Tür adı, bu dinozorun oldukça geniş göğüs kafesine atıfta bulunmaktadır.[1][4]

Maip ve insanın boyut karşılaştırması

Fiziksel özellikler

Maip yaklaşık 9-10 metre uzunluğa sahip olabilirdi ki bu durum onu yakın zamanda bilinen en büyük megaraptorid yapıyor olabilir. Güçlü ve uzun kolları, geniş göğüs kafesi ile korkutucu bir yırtıcıydı.[4] Bir bütün olarak megaraptoridae ailesinin bütün üyeleri Güney Yarımküre’de carcharodontorauridlerin yok oluşunun ardından vücut büyüklerini artırmışlardır. Bu evrimsel durum, büyük tepe yırtıcıların yok oluşunun megaraptoridlere çeşitlenme ve boş avcı nişlerini doldurma şansı vermesiyle kazanılmış olarak hipotez edildi. Bugün bilinmektedir ki, Geç Kretase’nin sonlarına doğru megaraptoridler ekosistemlerinin abelisauridler ve unenlagiidlerle beraber tepe avcılarıdır.[5]

Bilinen megaraptoridler üzerine yapılan bir çözümlemede Güney Yarımküre karalarında yaşan cinslerin Erken Kretase’de 4.5 metre boyunda, Geç Kretase başlarında (Turonian) 5-6 metre kadardılar, Turonian-Coniacian dönemindeyse 7 metreye civarındayken sonunda Santonian-Maastrichtian arasında yine daha büyük formlar oluşturdular (7-10 metre).[1] Fosil örneğin kaburgaları üzerindeki izler, araştırmacılar tarafından, bağ dokunun tutunma noktaları olarak yorumlandı ve bu hipotezden yola çıkılarak “Maip”'in yaşayan diğer reptilianlar olan timsahlardansa kuşlarla karşılaştırılabilir bir solunum sistemine sahip olabileceği düşünülmektedir.[1]

Sınıflandırma

Maipin filogenetik analizleri yapılmıştır, Rolando ve arkadaşları Maipi diğer Arjantinli megaraptoridlerle beraber bir politomiden türemiş megaraptorid olarak değerlendirmiştir. Onlar aynı zamanda iki önemli kladı kaydetmişlerdir. Klad A (aşağıda gösterilmiştir) Fukuiraptor ve Australovenator hariç tüm megaraptoridleri kapsarken, daha özel bir klad olan klad B'de (aşağıda gösterilmiştir) daha büyük ve Güney Amerikalı megaraptoridleri kapsar. Diğer araştırmacıların yaptığı analizler gibi, Megaraptora Tyrannosauroidea'ya kardeş takson olarak Coelurosauria içine yerleştirilirler. Rolando ve arkadaşları tarafından yapılan kladogram aşağıda gösterilmiştir.[1]

Megaraptora
 

Phuwiangvenator

 
 
 

Vayuraptor

 
 

Fukuiraptor

 
Megaraptoridae
 

Australian megaraptorid indet. (LRF 10/106)

 
 
 

Australovenator

 
"Clade A"
 

Aoniraptor

 
 
 

Bajo Barreal Formation megaraptorid indet. (UNPSJB-Pv 944/958)

 
 
  Megaraptor
 
 
  Murusraptor
 
"Clade B"
 

Orkoraptor

 
 

Tratayenia

 
 

Maip

 
  Aerosteon
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Paleoekoloji

Maip'in keşfedildiği yer olan Chorrillo Oluşumu'nun uydu görüntüsü

Maip, Arjantin'in Patagonya bölgesindeki Maastrichtian yaşlı Chorrillo formasyonundan bilinmektedir. Bu formasyondan bilinen diğer dinozorlar Isasicursor ve Nullotitan'dır. Ayrıca ankylosaurlara, hadrosauridlere ve noasauridlere ait olduğu düşünülen bazı belirsiz kalıntılar vardır. Bunların yanında deniz sürüngenleri, balıklar, yılanlar, kaplumbağalar ve amfibiler de aynı formasyondan bilinmektedir.[6] Bir sırt omuru gövdesi ve dişlerden oluşan çok parçalı bir megaraptorin fosil örneği de bulunmuştur, ancak Maip veya herhangi bir taksona atanmamıştır.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g Rolando, Alexis; ve diğerleri. "A large Megaraptoridae (Theropoda: Coelurosauria) from Upper Cretaceous (Maastrichtian) of Patagonia, Argentina". www.ncbi.nlm.nih.gov/. national library of medicine. 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Novas, Fernando. "Paleontological discoveries in the Chorrillo Formation (upper Campanian-lower Maastrichtian, Upper Cretaceous), Santa Cruz Province, Patagonia, Argentina". www.researchgate.com. Researchgate. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Rolando, Alexis; ve diğerleri. "The Biggest Megaraptoridae (Theropoda: Coelurosauria) of South America" (PDF). www.researchsquare.com/. Researchsquare. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ a b Irving, Michael. "Megaraptor: Largest known raptor dinosaur uncovered in South America". New Atlas. 15 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2022. 
  5. ^ Meso, J. G.; ve diğerleri. "Testing the persistence of Carcharodontosauridae (Theropoda) in the Upper Cretaceous of Patagonia based on dental evidence". www.sciencedirect.com/. Sciencedirect. 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ Rozadilla, Sebastián; ve diğerleri. "Ornithischian remains from the Chorrillo Formation (Upper Cretaceous), southern Patagonia, Argentina, and their implications on ornithischian paleobiogeography in the Southern Hemisphere". www.sciencedirect.com. Sciencedirect. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<i>Giganotosaurus</i> dev teropod

Giganotosaurus, Geç Kretase döneminin erken Senomaniyen çağında Güney Amerika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi.

<i>Compsognathus</i> küçük teropod dinozor

Compsognathus, Jura dönemi'nde Avrupa'da yaşamış, coelurosaurian teropod dinozor cinsidir. İsminin anlamı Yunancada "zarif çene" dir.

<i>Gorgosaurus</i>

Gorgosaurus Geç Kretase döneminde Kuzey Amerika'nın batısında yaşamış teropod dinozor cinsidir.

<i>Carcharodontosaurus</i> Teropod dinozor cinsi

Carcharodontosaurus Geç Kretase (Cenomanian) zamanında Kuzey Afrika'da yaşamış Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir. Cins adı Carcharodon'dan gelir, Grekçe karchar[os] ve odōn sözcükleri ve -saurus ("kertenkele") son ekinin birleşmesiyle oluşur. Cins güncel olarak iki tür içerir; C. saharicus ve C. iguidensis.

<i>Eotyrannus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Eotyrannus, Erken Kretase Avrupa'sından bir theropod dinozor cinsidir ve Tyrannosaurus rex'in erken bir atasıdır. Bu cins, Coelurosauria içinde ilgili bir grup olan tyrannosauroidler arasında yer alır. Cinse ait tek tür olan Eotyrannus lengi, güney İngiltere'de bulunan ve muhtemelen Alt Kretase'den (Barremiyen) gelen yüzde 40 korunmuş bir iskeletten bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ornithomimosauria</span> dinozor kladı

Ornithomimosauria, ornitomimozorlar veya devekuşu dinozorları, günümüz devekuşuna yüzeysel bir benzerlik gösteren theropod dinozorlardır. Laurasia'nın Kretase Dönemi'nden, ayrıca Afrika ve muhtemelen Avustralya'dan hızlı, dz.omnivor veya otçul dinozorlardı. Grup ilk olarak Erken Kretase'de ortaya çıktı ve Geç Kretase'ye kadar varlığını sürdürdü. Grubun ilkel üyeleri arasında kolları 2,4 m uzunluğa ulaşan Nqwebasaurus, Pelecanimimus, Shenzhousaurus, Hexing ve Deinocheirus bulunur. Ornithomimidae ailesinin üyeleri olan daha gelişmiş türler arasında Gallimimus, Struthiomimus ve Ornithomimus bulunur. Paul Sereno gibi bazı paleontologlar, esrarengiz alvarezsauridleri ornithomimosaurların yakın akrabaları olarak kabul eder ve onları Ornithomimoidea üst familyasında bir araya getirir.

<span class="mw-page-title-main">Deinonychosauria</span> kuşlarla yakından ilişkili, tüylü dinozorları içeren teropod kladı

Deinonychosauria, Geç Jura ve Kretase dönemlerinde yaşamış paravian dinozorların bir kladıdır. Fosilleri dünya genelinde Kuzey Amerika, Avrupa, Afrika, Asya, Güney Amerika ve Antarktika'da bulundu ve fosilleşmiş dişleri, onların Avustralya'da da yaşama ihtimaline güven veriyor. Bu dinozor grubu, orak şeklindeki ayak parmakları ve omuz kemiklerindeki özellikleri ile bilinir.

<i>Balaur bondoc</i>

Balaur bondoc Geç Kretase Romanya'sında 70 milyon yıl önce yaşamış teropod dinozor türüdür. Avrupa Geç Kretase çağında adalar topluluğuydu ve bu ekosistemlerde pek çok otçul dinozor bulunsa da bu dönemin etçilleri bir esrar perdesi altında kalmıştı. Balaur keşfedilince, işte bu ekosistemdeki yırtıcıların ilk belirtisi olarak değerlendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Carcharodontosauridae</span>

Carcharodontosauridae, carnosaur teropod dinozor familyasıdır. 1931'de Ernst Stromer tarafından isimlendirildi. 2015'te Christophe Hendrickx ve meslektaşları tarafından yapılan bir makalede en büyükler için maksimum uzunluk tahmini 14 metre (46 ft), en küçükler için ise 6 metre (20 ft) olarak verilmiştir.

Taurovenator orta boyutlu bir carcharodontosaurid teropod dinozor cinsidir. geç Kretase döneminde yaşamış ve fosilleri 2005'te Matias Motta tarafından Arjantin'de bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Meraxes gigas</span>

Meraxes Geç Kretase yaşlı Arjantin, Patagonya'daki Huincul Oluşumundan bilinen carcharodontosaurid bir teropod cinsidir. Cins tek bir tür içerir: M. gigas.

<span class="mw-page-title-main">Megaraptora</span>

Megaraptora, tetanuran teropod dinozor kladıdır. Diğer teropodlarla karmaşık ilişkileri vardır. En önemli özellikleri uzun pençeleri ve boyutlarına göre büyük kollarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bisticeratops</span>

Bisticeratops Kuzeybatı New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Bisti/De-Na-Zin vahşi alanında bulunan Kampaniyen yaşındaki Kirtland Formasyonu'nun yüzleklerinden elde edilen bir chasmosaurine ceratopsian cinsidir. Tip ve tek tür, neredeyse tam bir kafatasından bilinen B. froeseorum'dur.

<i>Deinocheirus</i>

Deinocheirus Geç Kretase'de bugünkü Moğolistan'da yaşamış ornithomimozor kladından bir teropod dinozor cinsidir. Moğolistan'ın erken Maastrihtiyen yaşlı Nemegt Oluşumu'ndan bilinen bu dinozor cinsi tek bir tür içerir. Bu canlının en dikkat çekici özelliği olağanüstü büyük kollarıdır ve cins adı bu özelliğine atıfta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Elemgasem</span>

Elemgasem, Arjantin'in Patagonya bölgesindeki Geç Kretase yaşlı Portezuelo formasyonundan bilinen brachyrostran abelisaurid dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir. Elemgasem'in brachyrostra içindeki kladistik konumu belirsizdir. Yapılan kladistik çözümlemelere göre Elemgasem ya Furileusauria ya da bu kladın içindeki bazı konumlara kardeş takson olarak bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Megaraptor</span> tükenmiş dinazor cinsi

Megaraptor Geç Kretase çağlarında yaşamış büyük bir teropod dinozor cinsidir. Fosilleri, Güney Amerika'da Arjantin'in Patagonya'daki Portezuelo Formasyonu'nda keşfedilmiştir. Başlangıçta dev bir dromaeosaur benzeri coelurosaur olduğu düşünüldü, önceki filogenlerde bir neovenatorid allosauroid olarak sınıflandırıldı, ancak daha yeni filogeni ve ilgili megaraptoran cinslerinin keşifleri onu bazal bir tyrannosauroid veya bazal bir coelurosaur olarak yerleştirdi, ayrıca hala onu bir neovenatorid olarak düşünen bazı çalışmalar vardı.

Malefica, Teksas'ın Geç Kretase (Kampaniyen) Aguja Formasyonundan bir hadrosaurid dinozor cinsidir. Tip ve tek türü Malefica deckerti'dir.

<i>Chilantaisaurus</i>

Chilantaisaurus, Çin'in Geç Kretase yaşlı Ulansuhai Formasyonundan büyük bir teropod dinozor, olasılıkla bir neovenatorid veya ilkel bir coelurosaur cinsidir. C. tashuikouensis, tip tür, 1964 yılında Hu tarafından tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Siats</span>

Siats (/see-ats/), Utah, Amerika Birleşik Devletleri'nin Geç Kretase Cedar Mountain Formasyonu'ndan bilinen soyu tükenmiş büyük teropod dinozor cinsidir. Tek bir tür içerir, Siats meekerorum. Başlangıçta, çok tartışmalı ilişkilere sahip büyük bir teropod sınıfı olan bir megaraptoran olarak sınıflandırıldı. Siatlar bir neovenatorid allosauroid, filogenetik konumu belirsiz bir coelurosaur, veya bir tyrannosauroid olabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.