İçeriğe atla

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Üst sınıf: Tetrapoda
Sınıf: Reptilia
Takım: Testudines
(Kaplumbağalar)
Alt takım: Cryptodira
Familya: Testudinidae
Cins: Testudo
Tür: T. graeca
Testudo graeca
Linnaeus, 1758

"Mağrip" (T. g. graeca) ve "Yunan" (T. g. ibera) popülasyonlarının allopatrik aralıklarına dikkat edin

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası (Testudo graeca), bilinen diğer adıyla yunan kaplumbağası [2], Testudinidae familyasından bir kaplumbağa türüdür. Testudo graeca, Akdeniz kaplumbağalarının (Testudo ve Agrionemys cinsleri) beş türünden biridir. Diğer dört tür ise Trakya kaplumbağası (T. hermanni), Mısır kaplumbağası (T. kleinmanni), çizgili tosbağa(T. marginata) ve Rus kaplumbağası (A. horsfieldii)dir. Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası çok uzun ömürlü bir hayvan olup 125 yılın üzerinde yaşayabilir, doğrulanmamış bazı raporlara göre ise 200 yıla kadar yaşayabilir.[3]

Evrim

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağasının kesin olarak bilinen en eski fosil kalıntısı, Yunanistan'ın Erken Pliyosen dönemine aittir [4]. Ancak Yunanistan ve Türkiye'de Orta ve Geç Miyosen dönemlerinden itibaren "Testudo cf. graeca" olarak adlandırılan örnekler bulunmuştur [5][6].

Coğrafi dağılım

Yunan kaplumbağasının doğal yaşam alanı Kuzey Afrika, Güney Avrupa ve Güneybatı Asya'yı kapsar. Kafkasya'nın Karadeniz kıyılarında (Rusya'nın Anapa şehrinden Gürcistan'ın Abhazya özerk cumhuriyetindeki Sohum şehrine kadar uzanan bölgede) yaygındır. Aynı zamanda Gürcistan, Ermenistan, İran ve Azerbaycan'ın diğer bölgelerinde de bulunur.

Özellikleri

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası (T. g. ibera) genellikle Trakya tosbağası (T. hermanni) ile karıştırılır. Ancak, ayırt edilmelerini sağlayan belirgin farklılıklar vardır.

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağasıTrakya tosbağası
Başın üst kısmında büyük simetrik izlerBaşta sadece ufak pullar
Ön bacaklarda büyük pullarÖn bacaklarda küçük pullar
Kuyruk üzerinde bölünmemiş kabukKuyruk kabuğu neredeyse her zaman bölünmüştür
Her uylukta dikkate değer mahmuzlarMahmuz bulundurmaz
Omurga ve kaburga plakalarında izole beneklerYalnızca omurga plakalarında izole benekler
Alt tarafta koyu renkli merkezi benekAlt tarafta iki siyah bant
Kısmen dikdörtgenimsi oval kabukOval şeklinde kabuk
Genişçe gerilmiş omurga plakalarıKüçük omurga plakaları
Alt tarafta hareketli arka plakalarAlt tarafta sabit plakalar
Kuyruk mahmuzu yokKuyruğun ucunda bir mahmuz bulunur

Alt türleri

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağasını alt türlerine ayırma işlemi zor ve kafa karıştırıcıdır. Üç kıtaya yayılmış geniş yaşam alanı, farklı araziler, iklimler ve biyotoplar nedeniyle çok sayıda varyete ortaya çıkmış ve sürekli olarak yeni alt türler keşfedilmektedir. 2023 yılı itibarıyla en az 20 alt tür yayımlanmış olsa da, bunlardan yalnızca aşağıdaki 12 tanesi geçerli kabul edilmektedir.[7]

  • T. g. graeca Linnaeus, 1758 – kuzey Afrika, güney İspanya
  • T. g. soussensis Pieh, 2000 – güney Fas
  • T. g. marokkensis Pieh & Perälä, 2004 – kuzey Fas
  • T. g. nabeulensis Highfield, 1990 – Tunus kaplumbağası, Tunus
  • T. g. cyrenaica Pieh & Perälä, 2002 – Libya
  • T. g. ibera Pallas, 1814 – Türkiye
  • T. g. armeniaca Chkhikvadze & Bakradse, 1991 –Ermeni kaplumbağası, Ermenistan
  • T. g. buxtoni Boulenger, 1921 – Hazar Denizi
  • T. g. terrestris Forskål, 1775 –İsrail, Ürdün, Lübnan
  • T. g. zarudnyi Nikolsky, 1896 –Azerbaycan, İran
  • T. g. whitei Bennett in White, 1836 – Cezayir
  • T. g. perses Perälä, 2002 – Türkiye, İran, Irak

Bu eksik listeleme mahmuzlu Akdeniz kaplumbağasının alt türlere ayrılmasındaki sorunları açıkça ortaya koymaktadır. Alt türler arasındaki biçimsel farklılıklar öncelikle boyut, ağırlık, renklenme (koyu kahverengiden parlak sarıya kadar) ve beneklenme (tekdüze renkten çok sayıda lekeye kadar) gibi faktörlerle sınırlıdır. Ayrıca kabuklarının kenarlarının yukarı doğru kıvrılma açısı da minimumdan belirgin seviyeye kadar değişiklik göstermektedir. Bu kadar çok sayıda alt tür arasında kaybolmamak adına, son zamanlarda daha önce T. graeca olarak sınıflandırılmış bazı kaplumbağalar farklı türlere veya hatta farklı cinslere atanmıştır.

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağasının (T. graeca) genetik zenginliği, melezleşme eğiliminde de kendini gösterir. Farklı form gruplarına ait kaplumbağalar sıklıkla çiftleşerek, şekil ve renk bakımından oldukça farklı yavrular meydana getirir. Belki de gelecekte tanımlama için en iyi yöntem, doğrudan kaplumbağanın bulunuş yerini esas almaktır.

Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası alt türleri arasında en küçüklerinden biri olan Tunus kaplumbağası, sarıdan turuncuya ve kahverengiye kadar değişen, canlı ve göz alıcı renklere sahip bir kabuğa sahiptir. Ancak aynı zamanda bu alt tür, soğuğa ve neme karşı türün en hassas olanıdır. Ilıman iklimlerde, soğuk ve yağışlı yaz mevsimleri boyunca dışarıda tutulamazlar, çünkü bu koşullar bu hayvanların hızla hastalanmasına neden olur. Ayrıca, diğer alt türlere kıyasla daha kısa süreli kış uykusuna yatarlar.Tunus kaplumbağası 13–18 cm kabuk uzunluğuna ulaşır ve diğer Yunan kaplumbağası alt türlerine kıyasla daha az yaygındır ve neslinin tükenmekte olduğu düşünülmektedir.[8][9][10]

Testudo graeca, 4 years

Türkiye'de yaşayan Testudo graeca'nın alt türleri

TÜBİTAK'ın yayınladığı tür listesine göre bu yukarıda sıralanan Testudo graeca alt türlerinden yalnızca dördü Türkiye'de yaşamaktadır.

  • Testudo graeca ibera, Türkiye'de en yaygın bulunan kaplumbağa türüdür. Doğu Karadeniz bölgesi dışında tüm Anadolu'ya yayılmıştır. Anadolu'da adi kaplumbağa ya da tosbağa olarak da bilinir. Kabuk uzunluğu 25 cm'ye kadar büyür. Tamamen otçul beslenir, çeşitli otlar boyunun yetiştiği yapraklar, sebzeler bazı çiçekler ve karahindiba başlıca besin kaynaklarıdır. Dişi kaplumbağaların kuyrukları erkek kaplumbağalara göre daha ufaktır ayrıca cinsel olgunluğa ulaşan erkek kaplumbağaların alt kabuğu içe doğru göçük olur. Yumurtlayarak çoğalırlar. Dişiler toprakta açtıkları çukurlara 6-12 yumurta bırakırlar. Son yıllarda toplandıkları için doğada sayıları hızla azalmaktadır.
  • Testudo graeca anamurensis, sadece Anamur bölgesinde yaşamaktadır. Ayrı bir alt tür kabul edilmesi daha çok yenidir.
  • Testudo graeca terrestris, Türkiye'de Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunur ayrıca Lübnan, Suriye ve Ürdün'de de yaşar.
  • Testudo graeca armenica - Ermenistan kaplumbağası

Ticareti

Yunanistan kara kaplumbağasının, Fas ve İspanya gibi kaynak ülkelerde ticaretinin yasadışı olmasına rağmen, yaygın bir şekilde evcil hayvan olarak ticareti yapılmaktadır [11]. Bu durum, yerel evcil hayvan ticareti ve ihracat için vahşi bireylerin sürdürülemez şekilde yok olmasına yol açabilir. Ayrıca, hayvanlar satılırken düzgün bir şekilde barındırılmadığı için bu ticarette refah endişeleri mevcuttur ve bu da esaret altında yüksek ölüm oranlarına neden olmaktadır [12].

Beslenme

Esaret altında Yunanistan kara kaplumbağaları, karahindiba yaprakları ve diğer yapraklı bitkileri sever. Ancak marul yemeyi de sevseler de, kaplumbağaların yaşaması için gerekli besin maddelerinin eksikliği nedeniyle kendilerine önerilmez [13].

Kaynakça

  1. ^ Tortoise.; Freshwater Turtle Specialist Group (1996). "Testudo graeca". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 1996: e.T21646A9305693. doi:10.2305/IUCN.UK.1996.RLTS.T21646A9305693.enÖzgürce erişilebilir. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021. 
  2. ^ IUCN (1 Ağustos 1996). "Testudo graeca: Tortoise & Freshwater Turtle Specialist Group: The IUCN Red List of Threatened Species 1996: e.T21646A9305693" (İngilizce). doi:10.2305/iucn.uk.1996.rlts.t21646a9305693.en. retrieved 19 november 2021. |doi= değerini kontrol edin (yardım). 2 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 
  3. ^ Wepman, Dennis (Nisan 2015). Butler, Ellis Parker (05 December 1869–13 September 1937). American National Biography Online. Oxford University Press. 
  4. ^ Βλάχος, Ευάγγελος. The fossil chelonians of Greece (Tez). National Documentation Centre (EKT). 
  5. ^ Vlachos, E.; Tsoukala, E. (11 Ocak 2017). "Testudo cf. graeca from the new Late Miocene locality of Platania (Drama basin, N. Greece) and a reappraisal of previously published specimens". Bulletin of the Geological Society of Greece. 48: 27. doi:10.12681/bgsg.11046. ISSN 2529-1718. 31 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 
  6. ^ Agadjanian, A. K. (Ekim 2009). "Fossilie Schildkröten aus vier Ländern in drei Kontinenten: Deutschland, Türkei, Niger, Philippinen, Koord. U. Staesche // Geol. Jahrbuch. Vol. B, REIHE B. H. No. 98 (2007)." Paleontological Journal. 43 (6): 714-716. doi:10.1134/s0031030109060173. ISSN 0031-0301. 
  7. ^ "EMBL Reptile Database". Reference Reviews. 21 (3): 35-36. 3 Nisan 2007. doi:10.1108/09504120710738256. ISSN 0950-4125. 
  8. ^ "Northwest Passage: The Quest for an Arctic Route to the East. E. Struzik and M. Beedell 1991. London, Blandford Press. 152 p, illustrated, hard cover. ISBN 0-7137-2246-0. £16.95." Polar Record. 28 (164): 77-77. Ocak 1992. doi:10.1017/s0032247400020477. ISSN 0032-2474. 
  9. ^ Fritz, Uwe; Havaš, Peter (31 Ekim 2007). "Checklist of Chelonians of the World". Vertebrate Zoology. 57 (2): 149-368. doi:10.3897/vz.57.e30895. ISSN 2625-8498. 
  10. ^ TurtleLog: Online Newsletter of the IUCN/SSC Tortoise and Freshwater Turtle Specialist Group. Chelonian Research Foundation. 
  11. ^ Pérez, Irene; Tenza, Alicia; Anadón, José Daniel; Martínez-Fernández, Julia; Pedreño, Andrés; Giménez, Andrés (Ekim 2012). "Exurban sprawl increases the extinction probability of a threatened tortoise due to pet collections". Ecological Modelling (İngilizce). 245: 19-30. doi:10.1016/j.ecolmodel.2012.03.016. 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 
  12. ^ Bergin, Daniel; Nijman, Vincent (3 Temmuz 2019). "An Assessment of Welfare Conditions in Wildlife Markets across Morocco". Journal of Applied Animal Welfare Science (İngilizce). 22 (3): 279-288. doi:10.1080/10888705.2018.1492408. ISSN 1088-8705. 31 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 
  13. ^ "The Tortoise Centre - Buy Tortoises, Food and Supplies Online". Tortoise Centre (İngilizce). 31 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şahin gagalı kaplumbağa</span>

Şahin gagalı kaplumbağa, Chelonioidea üst familyasının en çok sayıda türünü barındıran Cheloniidae familyasındaki Eretmochelys cinsini tek başına oluşturan bir kaplumbağa türüdür. bu kaplumbağanın iki alt türü bulunur:

<span class="mw-page-title-main">Dermochelys coriacea</span>

Deri sırtlı deniz kaplumbağası, 2 metreye ulaşabilen boyu ve 600 kilograma varabilen ağırlığıyla, yaşayan en büyük kaplumbağadır. Tüm tropikal ve tropik altı okyanuslarda bulunan deri sırtlı deniz kaplumbağası(kısa: DSDK), Dermochelys cinsi ve Dermochelyidae familyası içinde varlığını sürdüren tek türdür.

<i>Chelonia mydas</i>

Yeşil deniz kaplumbağası, Chelonia cinsi içindeki tek tür olan bir deniz kaplumbağasıdır. 200 kg ağırlığa, 1-1,5 metre uzunluğa erişebilir ve bu ölçülerle, sert kabuklu kaplumbağalar içinde en büyük olandır. Tropik, tropik altı ve bazı daha ılıman denizlerde dağılım gösteren tür, erişkin bireylerin yosunlardan zengin beslenmesine bağlı olarak bedenlerindeki yağ dokusu yeşil renk alır.

<span class="mw-page-title-main">Yassı sırtlı deniz kaplumbağası</span>

Yassı sırtlı deniz kaplumbağası, Avustralya'nın kıta sahanlığına yerel (endemik) olan bir deniz kaplumbağasıdır ve Natator cinsi içinde yer alan tek türdür.

<span class="mw-page-title-main">Kaplumbağa</span>

Kaplumbağalar, Testudines takımını oluşturan çok sert ve kemiksi bir kabuk içinde yaşayan, ağır yürüyüşlü, dört ayaklı sürüngenlerdir. Kaplumbağalara bağa veya tosbağa da denir.

<span class="mw-page-title-main">Trakya tosbağası</span>

Trakya tosbağası veya Hermann kaplumbağası, Testudinidae familyasından karada yaşayan bir kaplumbağa türü. Avrupa kıtasında bulunur. Türkiye'de sadece Trakya bölgesinde bulunduğu için Trakya tosbağası diye bilinir.

<i>Fırat kaplumbağası</i>

Rafetus euphraticus, yaygın adıyla Fırat Kaplumbağası Trionychidae familyasından dibi çamurlu göl ve nehirlerde yaşayan bir kaplumbağa türü.

<i>Caretta caretta</i> deniz kaplumbağası türü

İribaş deniz kaplumbağası ya da Caretta caretta, Caretta cinsine bağlı bir deniz kaplumbağası türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Doğu mazısı</span> Bitki türü

Doğu mazısı, servigiller (Cupressaceae) familyasından Platycladus cinsinden süs bitkisi olarak yetiştirilen her dem yeşil bir ağaç türü. En yaşlı örneği Çin'de bulunan 3000 yıllık ağaçtır.

<i>Crocodylus rhombifer</i>

Crocodylus rhombifer, Crocodylus cinsi küçük bir timsah türüdür. Ortalama uzunlukları 2,4 m'dir. Yalnızca Zapata Yarımadası'nda ve Youth Adası'nda görülen bu timsah, oldukça tehlikelidir.

<span class="mw-page-title-main">Kara kaplumbağası</span>

Kara kaplumbağası (Testudinidae), karada yaşayan kaplumbağaların genel adıdır. Kara kaplumbağalarına bazen tosbağa denilse de bu ad daha çok mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası için kullanılır.

<i>Astrochelys yniphora</i>

Astrochelys yniphora, Astrochelys cinsine bağlı bir kaplumbağa türüdür.

<i>Chelonoidis chilensis</i>

Chelonoidis chilensis, Testudinidae familyasından ender görülen bir kaplumbağa türüdür. Otçuldur; yaprak, otlar, meyveler, yumrular ve kaktüsle beslenir. Yiyecek tercihi ve kayalıklarda bulunması, genetik yakınlığı olan Galápagos Adaları'ndaki Chelonoidis nigra ile benzerliğidir. Fakat onlarla boyca benzerlik göstermez.

<span class="mw-page-title-main">İztuzu Plajı</span>

İztuzu Plajı, Türkiye'nin güneybatısında Muğla ilinin Ortaca ilçesine bağlı Dalyan yakınlarında bulunan 4,5 km uzunluğunda bir plajdır. Plaj, Dalyan nehrinin tatlı su deltası ile Akdeniz arasında doğal bir bariyer oluşturan dar bir kara parçasıdır. İztuzu Plajı, Akdeniz'deki deniz kaplumbağalarının başlıca üreme alanlarından biridir ve bu nedenle sık sık Kaplumbağa Plajı olarak anılır. Caretta caretta, IUCN Kırmızı Listesi'nde tehlike altındaki hayvanlar arasında yer almaktadır. Bu nedenle plaj 1988 yılından beri koruma statüsüne sahiptir ve Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi'nin bir parçasıdır.

Mycoplasma agassizii, Mycoplasma adı verilen bir bakteri cinsinden olan bir türdür. Bu bakteri cinsi, kendi hücre zarlarını çevreleyen bir hücre duvarından yoksundur. Hücre duvarı olmadan, penisilin veya hücre duvarı üretimini hedefleyen diğer beta-laktam antibiyotikler gibi yaygın antibiyotiklerin birçoğundan etkilenmez. Mikoplazmalar; henüz keşfedilmiş en küçük bakteri hücreleridir, oksijen olmaksızın hayatta kalabilir ve genellikle yaklaşık 0.1 µm çapındadır.

<span class="mw-page-title-main">Kedigiller listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kedigiller, etçiller takımında bulunan bir memeli familyasıdır. Bu ailenin üyelerine felid denir. "Kedi" terimi kullanılırken genel olarak kedigiller, özel olarak ise ev kedisi kast edilir. Kedilerin pusuya düşürme veya takip etme ve kısa takip avı gibi karakteristik özellikleri karnivor yaşam tarzını sürdürecek şekilde gelişti. İnce kaslı gövdelere, güçlü esnek ön ayaklara ve avı tutmak için geri çekilebilir pençelere, güçlü bir ısırık için diş ve kafatası adaptasyonlarına ve genellikle kamuflaj için karakteristik çizgili veya benekli ceket desenlerine sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Sauropsida</span> dört üyeli omurgalılar grubu

Sauropsida, büyük ölçüde Reptilia sınıfına eşdeğer olan bir amniyot grubudur. Sauropsida, memelileri içeren amniyotların kladı olan Synapsida'nın kardeş taksonudur. Erken sinapsidler tarihsel olarak "memeli benzeri sürüngenler" olarak anılsa da, tüm sinapsidler, herhangi bir modern sürüngenden çok memelilerle daha yakından ilişkilidir. Sauropsidler ise memelilerden çok modern sürüngenlerle daha yakından ilişkili tüm amniyotları içerir. Buna, Linnaean taksonomisinde başlangıçta ayrı bir sınıf olarak adlandırılmasına rağmen, şu anda arkosauriyen sürüngenlerinin bir alt grubu olarak tanınan Aves (kuşlar) dahildir.

<span class="mw-page-title-main">Pantestudines</span>

Pantestudinler, kaplumbağalarla diğer Saurianlardan daha yakın akraba olan tüm tetrapodların grubudur. Grup, hem modern kaplumbağaları (Testudines) hem de soyu tükenmiş tüm akrabalarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Kaplumbağa Adası (Yerli Amerikalı kültürü)</span> kıta

Kaplumbağa Adası, bazı yerli Amerikan halkları ve yerli hakları aktivistleri tarafından, Dünya veya Kuzey Amerika'yı ifade etmek için kullanılan bir isimdir. Bu isim, ortak bir yerli Amerikalı yaratılış hikâyesine dayanmaktadır ve bazı kültürlerde "Kuzey Amerika" ile eş anlamlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yılansı kapan kaplumbağa</span>

Yılansı kapan kaplumbağa, Chelydridae familyasından büyük bir tatlı su kaplumbağası türüdür. Doğal yayılım alanı güneydoğu Kanada'dan, güneybatıya Rocky Dağları'nın kenarına, doğuda Nova Scotia ve Florida'ya kadar uzanır. Chelydra'nın üç türü ve daha büyük timsah kapan kaplumbağaları şu anda Amerika'yla sınırlı bir aile olan mevcut tek chelydrids'dir.