Mahmut Ragıp Gazimihal

Mahmut Ragıp Gazimihal ya da eski soyadıyla Kösemihal (27 Mart 1900 - 13 Aralık 1961), Türk müzikolog, araştırmacı, tarihçi ve yazar. Eğitimine babasının yanında başladı. Rüştiyedeki eğitimi sonrasında liseyi farklı okullarda tamamlayabildi. Müzik eğitimini ise Almanya ve Fransa gibi ülkelerde yaptı ve önemli müzikçilerle tanıştı. Türkiye'ye geri dönünce çeşitli okul ve üniversitelerde müzik tarihi üzerine dersler verip Kültür Haftası gibi dergilerde yazılarını yayımladı. 1961 yılında hayatını kaybeden Gazimihal aynı zamanda piyanist İdil Biret'in de dayısıydı.^[1]

İstanbul'un Fatih ilçesine bağlı Şehzadebaşı semtinde doğdu. Babası Harmankaya Tekfuru Köse Mihal Bey'in soyundan gelen Yusuf Ragıb Bey, annesi ise Mahmud Nedim Paşa'nın kızı olan Fethiye Hanım'dır. Mamhut Ragıp anne ve babasının soyu Kösemihal'e dayanmasından dolayı Soyadı Kanunu sonrasında Kösemihal soyadını almış, 1940'lı yıllarda ise Gazimihal olarak değiştirmiştir. Mahmut Ragıp eğitim-öğretim hayatına babasının yanında başladı beş yaşında babasından keman ve nota dersleri almaya başladı.^[2] Aynı zamanda Fransızca eğitimi de alarak rüştiyeye hazırlandı. Eğitimine Hadika-i Meşveret Rüşdiyesi'nde başlayıp Vefa Sultanisi ve Kumkapı Fransız kolejinde devam etti. Bu yıllarında geçirdiği bir kaza sonrasında lise eğitimine devam edemedi. Durumunun iyileşmesi sonrasında Ankara'da lise eğitimini tamamladı. Hastalık günlerinde Rauf Yekta Bey'in çeşitli dergilerde çıkan yazılarını okumaya başladı. Yine bu dönemlerinde ansiklopedilerde yer alan müzik maddelerini ve Belçikalı müzikolog Fétis'in Histoire generale de la musique ve Biographie universelle des musiciens adlı eserini okuma fırsatı buldu.^[3]

Mahmut Ragıp Gazimihal babasının yanında başladığı müzik eğitimine Şehzadebaşı'ndaki Müsiki-i Osmani Cemiyeti'ne devam etti. Kemanını iyice geliştirdi ve İstanbul'da düzenlenen bazı operetlerin saz takımlarında yer aldı. Kemana Türk mûsıkî üslubu ile başladı, çok sesli mûsıkîyle tanıştıktan sonra da kendisini Batı mûsıkîsine yöneltti. Batı tarzı keman derslerine Kemani Yorgi Efendi ile başladı. Fransız koleji yıllarında Albert Braun'dan metotlu keman dersleri aldı. Nitelikli bir müzik eğitiminin yurt dışında alınabileceğine inandığı için babasının da maddi desteğiyle 1921 yılında Almanya'ya gitti. Berlin'de Stern Konservatuvarı'na kaydoldu. Bu okulda farklı isimlerden keman, armoni ve piyano dersleri alıp orkestra şefliği ve Bach estetiği çalıştı. Bu yıllarında tanınmış müzik insanlarından Robert Lachmann, Curt Sachs ve Erich Moritz von Hornbostel'le tanışma fırsatı buldu. Almanya'da kaldığı dört yıllık süre içinde kütüphanelerde müzik üzerine araştırma yapıp Avrupa'daki değişimleri izledi. İzlenimlerini Türkiye'deki bazı dergi ve gazetelerde yayımlattı. 1925'te ise ülkesine geri döndü ve çeşitli okullarda ders verip 1926'da bu kez eğitimini tamamlamak için Paris'e gitti. Schola Cantorum adlı okulda M. Eugene Borrel ve eşinden ders alıp keman, müzik tarihi, armoni ve kontrpuan çalıştı. 1928 yılının sonlarına doğru ülkesine tekrar geri döndü.^[3][4]

Gazimihal Türkiye'ye geri dönünce İstanbul Kız Lisesi ile Galatasaray Lisesi'ne müzik öğretmeni olarak tayin edildi. 1932 yılında Ankara'ya taşındı ve Musiki Muallim Mektebi'nde keman, opera ve bale tarihi üzerine dersler verdi. Bu yıllarında Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü ile Askeri Mızıka Meslek Okulu'nda da dersler verdi. Müzik ve Sanat Hareketleri adlı dergiyi bir yıl gibi bir süre çıkardı. 1936 yılında Peyami Safa ve ağabeyi İlhami Safa tarafından çıkartılan 21 sayılık Kültür Haftası dergisinin güzel sanatlar bölümünde görev aldı.^[5] Devlet Konservatuvarı'ndaki görevinden 1961'de kendi isteğiyle ayrılarak emekli oldu ve İstanbul'a yerleşti. Aynı yıl 13 Aralık'ta hayatını kaybetti ve Gümüşsuyu Mezarlığı'na defnedildi. Ölümü sonrasında Türk Folklor Araş­tırmaları Dergisi Mahmut Ragıp Gazimihal adına özel bir sayı çıkardı.^[3][6]

Keman virtüozlüğünü 1935 yılında terk edip müzikolojiye yöneldi. Cumhuriyetin ilk yıllarında başlayan çok sesli müzik anlayışını destekleyen isimlerden biri oldu. Arapça ve Farsça bilmediğinden klasik müzik nazariyatı eserlerini inceleyemedi. Klasik Türk mûsıkîsi veya edvar mûsıkîsi olarak adlandırılan müzik anlayışını Arap ve İran mûsıkîlerinden esinlenmiş çalışmalar olarak gördü. Gazimihal hayatının büyük bir bölümünü halk müziği araştırmalarına ayırdı. Anadolu'da halk müziğinin farklı bir yanı olduğunu belirterek bu farkın Orta Asya melodilerinden kaynaklandığını düşündü. Paris yıllarında tanıştığı Ahmet Adnan Saygun'la pentatonizm ve Türk müziği üzerine görüş alışverişinde bulundu. Rauf Yekta ve Ali Rıfat Çağatay'la uzun süren kalem kavgalarına girdi. Ayağındaki sakatlık yüzünden folklorcu olma idealini gerçekleştiremedi fakat Anadolu'da yapılan bazı inceleme gezilerine katıldı.

Bazı kaynaklarda 3000'den fazla makalesi olduğu söylenen^[7] Mahmut Ragıp Gazimihal'in yazarlık dönemi ağırlıklı olarak müzik tarihi üzerine oldu. Türk Musikisi Tarihi adlı eserinde Elam, Eti ve Sümer müziğinin Türk müziğine olan katkılarını inceledi. Anadolu halk müziğinin bir metot ve süreç dahilinde incelenmesi gerektiğini ifade etti. 1950-1961 yılları arasındaki yazılarında organoloji ve etimoloji üzerine oldu. Societe française musicologie (Fransa), International Folk Music Council (ingiltere) ve Halk Bilgisi Derneği gibi folklor kuruluşlarının üyeliklerinde bulundu ve Avrupa'daki çeşitli dergilerde yazılarını yayımlattı. Özellikle Türk müziği ve müzik terimi üzerine yazdığı makaleler Türk müzikolojisinin temel yapıtları arasında yer aldı.^[3][8]