İçeriğe atla

Mahmut Muhiti

Mahmut Muhiti
Mahmut Muhiti
LakabıMahmut Shizhang
Doğum1887
Turfan, Çing Hanedanı
Ölüm1944
Pekin, Çin
Bağlılığı Çin
Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti
Hizmet yılları1933-1937
RütbesiGeneral
Birimi36. Tümen
Çatışma/savaşlarıKumul İsyanı
Sincan İslam Ayaklanması

Mahmut Muhiti (Uygurca: مەھمۇت مۇھىتى; Çince: 马木提·穆依提; pinyin: Mǎmùtí Mùyītí; 1887-1944), Sincan bölgesinde bir Uygur savaş ağasıydı.

Biyografi

Mahmut Muhiti, 1887 yılında Turfan'da varlıklı bir ailenin çocuğu olarak doğdu.[1] Muhiti, Sincan eyalet yetkililerine karşı Kumul İsyanı sırasında Hoca Niyaz liderliğindeki isyancıların komutanıydı.[2] Hoca Niyaz ve Sincan'ın yeni atanan valisi Sheng Shicai'nin barışı tesis etmesinden sonra Muhiti, 1934'te Kaşgar bölgesinin askeri komutanı Sheng tarafından kısa süre sonra rütbesi indirildi ve Türk Müslümanlardan oluşan 6. Tümen komutanlığına atandı. Burada Kaşgar bölgesi askeri komutan yardımcısı seçildi. Muhiti, Sheng'in Sovyetler Birliği ile yakın bağlarına karşı çıktı ve Kaşgar'daki rejimine muhalefet etti.[3] 1937'de Sheng'e karşı İslam Ayaklanması örgütledi ve başarısız olmasından sonra Britanya Hindistanı'na kaçtı.[4]

Muhiti daha sonra Japon işgali altındaki Çin'e geçerek Japonya ile Müslümanlar arasındaki işbirliğini geliştirmek için bir işbirliği yaptı. 1944 yılında Pekin'de intraserebral kanamadan dolayı hayatını kaybetti. Cenazesi burada bir Müslüman mezarlığına defnedildi.[5]

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Mahmut Muhiti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ Ondřej Klimeš (8 Ocak 2015). Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c.1900-1949. BRILL. ISBN 978-90-04-28809-6. 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2021. 
  2. ^ Dudoignon, Stéphane A.; Hisao, Komatsu (2001). Islam in Politics in Russia and Central Asia: (early Eighteenth to Late Twentieth Centuries). Abingdon-on-Thames: Kegan Paul. ISBN 9780710307675. 
  3. ^ Dickens, Mark (1990). "The Soviets in Xinjiang 1911-1949" (PDF). Oxus Communications. 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mayıs 2021. 
  4. ^ Gasanli, Jamil (2016). Синьцзян в орбите советской политики: Сталин и муслиманское движение в Восточном Туркестане 1931-1949 (Rusça). Moskova: Флинта. ISBN 9785976523791. 
  5. ^ Tuncer, Tekin (2019). "Hamidullah Muhammed Tarım'ın "Türkistan Tarihi-Türkistan 1931-1937 İnkılâp Tarihi" Adlı Eserinde Mehmet Emin Buğra". SUTAD. Cilt 45. ss. 127–141. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sincan Uygur Özerk Bölgesi</span> Çin Halk Cumhuriyetinde özerk bölge

Sincan veya Şincan Uygur Özerk Bölgesi, Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi veya sadece Xinjiang olarak geçer, Çin'in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi, resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan bayrağı</span>

Doğu Türkistan bayrağı, 12 Kasım 1933 tarihinde ilan edilen Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti ve 1944 yılında kurulan Doğu Türkistan Cumhuriyeti Millî Meclislerinde oy birliği ile kabul edilen mavi zemin üzerine beyaz ay yıldızlı Gökbayrak’tır.

<span class="mw-page-title-main">İsa Yusuf Alptekin</span> Uygur aktivist

İsa Yusuf Alptekin, Çin Cumhuriyeti'nin ilk döneminde Uygur siyasetçisi ve Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin genel sekreteri.

<span class="mw-page-title-main">Kaşgar</span> Doğu Türkistanda bir şehir

Kaşgar, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin batısında yer alan tarihi bir vaha şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan Cumhuriyeti</span> Çin istilası altındaki Türk devleti

Doğu Türkistan Cumhuriyeti, bugünkü Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzey kesminde Gulca 'da 12 Kasım 1944'te Sovyetler Birliği siyasi müdahalesi ve Kızıl Ordu'nun askerî desteğiyle kurulan, 20 Ekim 1949'da Çin Komünist Partisi'ne itaat eden ve Aralık 1949'de Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun bölgeye konuşlandırılmasıyla Çin'e ilhak edilen cumhuriyet.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti</span> eski bir özerk devlet

Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti, bugünkü Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde kurulmuş cumhuriyet.

Afak Hoca, Abakh Hoca, Apak Hoca, Appak Hoca veya daha önemlisiHace Afak Kaşgar'ın dini ve siyasi önderidir. Hidayetullah Hoca diye de tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Kaşgar (il)</span>

Kaşgar İli, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin güneybatısında bir ildir. Kaşgar başşehridir.

<span class="mw-page-title-main">Yedişehir Uygur Hanlığı</span>

Yedişehir hanlığı, Çing hanedanına karşı Dungan İsyanı sırasında 1865-1877 yılları arasında Sincan'da var olan kısa ömürlü bir Sünni Müslüman Türk devletiydi. Yedi şehir Kaşgar, Hotan, Yarkent, Yengisar, Aksu, Kuçar ve Korla idi. 1873'te devlet Osmanlı İmparatorluğu tarafından vasal olarak tanındı. 18 Aralık 1877'de Çing ordusu Kaşgar'a girerek devleti sona erdirdi.

<span class="mw-page-title-main">Hoca Niyaz</span>

Hoca Niyaz, Hoca Niyaz Hacı olarak da bilinir, Sincan'da önce Kumul Hanlığı, sonra Çinli hükümdar Jin Shuren, sonra da Hui savaş ağası Ma Zhongying'e yönelik isyanlarda önderlik yapmış Uygur bağımsızlık hareketi lideri idi. Hoca Niyaz, Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin Kasım 1933'teki kuruluşundan cumhuriyetin 1934 yılındaki teslim oluşuna kadar bu kısa ömürlü cumhuriyetin ilk ve tek başkanı olmakla hatırlanır.

<span class="mw-page-title-main">Sincan (Çin Cumhuriyeti eyaleti)</span>

Sincan Eyaleti veya Xinjiang Eyaleti, Çin Cumhuriyeti'nin eski bir eyaletidir. İlk başta 1884 yılında Çing Hanedanı'nın bir eyaleti olarak kurulmuş Xinjiang Eyaleti'nin kapsadığı toprakların çoğu artık 1955 yılında Çin Halk Cumhuriyeti devleti tarafından kurulmuş Sincan (Xinjiang) Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunur. Kuomintang'ın Çin İç Savaşı'nı kaybetmesi sonrasında Xinjiang Eyaleti'nin özgün eyalet hükûmeti, "Sinkiang Eyalet Hükümeti Ofisi" (新疆省政府辦事處) ismi altında Taipei'ye taşındı, fakat 1992 yılında bu kuruluş feshedildi.

Bu liste; geçmişte yaşamış veya şu an yaşamakta olan, bir sebepten dolayı tanınan Uygurların listesidir. Doğum yılına göre sıralıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sabit Damolla</span>

Sabit Damolla Abdülbeki, Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin başbakanı ve Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi lideri olan Uygur siyasetçi. Damolla, Jin Shuren'in Sincan eyalet hükûmetine karşı Kumul İsyanı'na ve daha sonra cumhurbaşkanı Hoca Niyaz'a karşı isyana önderlik etti.

<span class="mw-page-title-main">Genç Kaşgar Partisi</span>

Genç Kaşgar Partisi veya Yaş Kaşgar Partisi, Doğu Türkistan'da Türk milliyetçisi eski bir siyasi partiydi. Parti, 1933–1934 yılları arasında varlığını sürdürmüş olup Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin kurulmasına yardımcı oldu. Çin karşıtı ve antikomünist idi. Uygur komutan Timur Bey ve Hotan emirleri Mehmet Emin Buğra, Abdullah Buğra ve Nur Ahmetcan Buğra, Genç Kaşgar Partisi ile ittifak kurdu. 40 üyeli bir parlamento topladı ve Hoca Niyaz'a iki delege gönderdi.

Seyyid Ahmed Tevfik Bey Şerif Efendi, Suriyeli Arap gezgin ve siyasetçi. Suudi Arabistan kralı İbn Suud'un hizmetinde iken 1932'de Sincan'a seyahat etti. Çinli Müslüman Daotai Ma Shaowu tarafından sınır dışı edildi. 26 Ağustos'ta Kaşgar vahalarına ulaştı. Çin Cumhuriyeti hükûmetine sadık 36. Tümenin Çinli Müslüman kuvvetlerine karşı savaşan Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin Uygur ve Kırgız Türk Müslüman savaşçılarına katıldı. Tevfik Bey bir Pan-İslamcıydı.

<span class="mw-page-title-main">Sheng Shicai</span>

Sheng Shicai, 1933-1944 yılları arasında Sincan eyaletini yöneten bir Çinli siyasetçi ve savaş ağası.

<span class="mw-page-title-main">Yulbars Han</span>

Yulbars Han, Uygur aşiret lideri ve Çin İç Savaşı sırasında Kuomintang generali.

Sovyetler Birliği'nin Sincan'ı işgali, 1934'te Sovyetler Birliği'nin Çin'in kuzeybatı Sincan eyaletinde askerî harekâtıydı.

<span class="mw-page-title-main">Sincan İslam Ayaklanması (1937)</span>

Sincan İslam Ayaklanması, 1937 yılında Sincan'ın güneyinde çıkan bir ayaklanmaydı. Ayaklanma, Sovyet yanlısı Sheng Shicai yönetimine karşı Ulusal Devrimci Ordu'nun 36. Tümeni tarafından kısmen desteklenen Küçük Ahund liderliğindeki 1.500 Uygur Müslüman tarafından çıkarıldı.

<span class="mw-page-title-main">Dunganistan</span>

Dunganistan, aynı zamanda Tunganistan olarak da adlandırılır, Çin'in Sincan eyaletinin güney kesiminde, 1934'ten 1937'ye kadar, Çin İç Savaşı'na uygun olarak, bağımsız olarak yönetilen bir bölgeydi. "Tunganistan" adı, Avusturyalı Moğolistan uzmanı Walther Heissig tarafından bulundu. Bölge, güney Tarım Havzası'nın vahalarını içeriyordu ve bölgenin merkezi Hotan'dı. Tunganistan'ın üç tarafı Sincan valisi Sheng Shicai'ye sadık birlikler ve güneyde Tibet Platosu tarafından kuşatılmıştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.