İçeriğe atla

Mahmut Makal

Mahmut Makal
Doğum1 Ocak 1930
Gülağaç, Aksaray
Ölüm10 Ağustos 2018
MeslekYazar, şair, öğretmen
MilliyetTürk Türkiye
Dönem1950-1960
TürKöy edebiyatı
Edebî akımToplumcu Gerçekçi

Mahmut Makal (d. 1 Ocak 1930, Gülağaç, Aksaray - ö. 10 Ağustos 2018, Ankara), 1950'de "Köy Edebiyatı" akımını başlatan Türk yazar, şair ve öğretmen.

Makal, 1930 yılında Aksaray ilinin Gülağaç ilçesi Demirci Kasabası'nde doğdu. 1943 yılında İvriz Köy Enstitüsü'ne başladı. 1947'de enstitüden mezun olunca kendi köyüne yakın, Aksaray'a bağlı Nurgöz köyünde 6 yıl öğretmenlik yaptı.

Edebiyata şiirle başladı. İlk olarak 1945'te "Türk'e Doğru" ve 1946'da "Köy Enstitüsü" dergilerinde şiirler yazdı. Varlık Dergisi'ndeki Köy Notları ile dikkat çekti. Başta görev yaptığı Nurgöz köyü olmak üzere, köyü anlatan yazılar yazdı ve bu yazılar her ay Köy Notları başlığıyla Varlık dergisinde yayımlandı. İlki 1948'in Mayıs ayında yayımlanan bu yazı dizisi ve 1950'de Bizim Köy adıyla kitaplaştırıldı. Kitap büyük yankı uyandırırken Makal tutuklandı ancak ceza almadı.[1]

Öğrenmenlikten sonra 1953 yılında Ankara Gazi Enstitüsü'ne girdi ve o yıllarda Fransa’da Avrupa Sosyoloji Merkezine araştırma yapmaya gitti. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi’nden İstanbul adayı oldu. Sırasıyla Antalya, Ankara ve Adana bölgesinde İlköğretim Müfettişliğinde bulundu. 1971'de İstanbul Sağır ve Dilsizler Okulu'nda Türkçe öğretmeniyken görevi bıraktı. 1971-1972 yılları arasında Bizim Köy Yayınları'nı yönetti. 1972 yılında Venedik Üniversitesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi.

Meslek hayatı 17 yıl sürdü. Kitapları ve düşünceleri yüzünden mahkemelerde yargılandı ve bir müddet cezaevinde yattı. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından müfettişliği elinden alınarak tekrar öğretmenlik statüsüne indirildi ve Sağırlar Okulu'na atandı. Eserlerinden bazıları Almanca, Rusça, Fransızca, İngilizce, Macarca, İtalyanca, Bulgarca, Lehçe, Romence, Farça ve İbranice gibi çeşitli dillere çevrildi. Makal 1967'de Unesco tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.

10 Ağustos 2018 tarihinde Ankara Hacettepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde hayatını kaybetti.[2]

Eserleri

  • Bizim Köy, 1950, 1966 UNESCO ‘Dünya Kültürüne Hizmet Ödülü’
  • Köyümden, 1952 (Hayal ve Gerçek adıyla 1957'de yeniden basıldı)
  • Memleketin Sahipleri, 1954
  • Kuru Sevda, 1957
  • 17 Nisan, 1959
  • Köye Gidenler, 1959
  • Kalkınma Masalı, 1960
  • Eğitimde Yolumuz Nereye, 1960
  • İplik Pazarı, 1964
  • Kamçı Teslimi, 1965
  • Ötelerin Havası, (1965
  • Halktan Ayrı Düşenler (1965)
  • Köpeksiz Köy (1965)
  • Yer Altında Bir Anadolu, 1968)
  • Bu Ne Biçim Ülke, 1968
  • Zulüm Makinesi-Öğretmen Kıyımı, 1969
  • Kokmuş Bir Düzende, 1970
  • Açlık Pınarı, (1973)
  • Değişenler (Bizim Köy, 1975), 1977 Türk Dil Kurumu ödülü
  • Karanlığı Zorlayanlar, 1976
  • Köy Enstitüleri ve Ötesi, 1979
  • Bir İşçinin Günlüğünden, 1980
  • Hayal ve Gerçek-Değişenler (1987)
  • Ağlatı (Denemeler, 1989)
  • Faust'un Dediği (1990)
  • Anımsı Acımsı (1990)
  • Bakırdaki Kıvılcım (1992)
  • Köy Enstitüleri ya da Deli Memedin Türküsü (1993)

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Mahmut Makal". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 19 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Sözcü Gazetesi". 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cahit Külebi</span> Türk şair

Mahmut Cahit Külebi, Türk şairdir.

Köy enstitüsü, Türkiye'de ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940 tarihli ve 3802 sayılı yasa ile açılan okul türü. Tamamen Türkiye'ye özgü olan bu eğitim projesini 28 Aralık 1938 tarihinde Millî Eğitim Bakanı olan Hasan Âli Yücel bizzat yönetti.

Dursun Akçam, “On üç doğum yapıp altısını yaşatabilmiş” bir köylü ailesinin çocuğu olarak Ardahan’ın Ölçek köyünde 1930 yılında doğdu. Köyde açılan geçici Halk Dershanesi'nde okuma yazma öğrendi. Bitirdiği ve edebiyatla tanıştığı Cilavuz Köy Enstitüsü, yaşamının dönüm noktası oldu.

<span class="mw-page-title-main">Orhan Şaik Gökyay</span> Türk edebiyat tarihi ve dil araştırmacısı, şair, öğretmen (1902 - 1994)

Orhan Şaik Gökyay, Türk edebiyat tarihi ve dil araştırmacısı, şair, öğretmen.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Âli Yücel</span> Türk politikacı ve eğitimci (1897–1961)

Hasan Âli Yücel, Türk felsefe öğretmeni, eski millî eğitim bakanı, Köy Enstitüleri'nin kurucusudur.

Adnan Binyazar, Türk yazar, eleştirmen, eğitimci.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Kutsi Tecer</span> Türk şair ve oyun yazarı

Ahmet Kutsi Tecer, Türk öğretmen, şair, oyun yazarı ve siyasetçi. Halk kültürü alanında çalışmaları ile tanınır. Çalışmaları, Karacaoğlan ve Yunus Emre’nin hayatına ışık tutmuştur. Halk şairi Âşık Veysel’i Türkiye'ye tanıtan, halk müziği derlemecisi Muzaffer Sarısözen'i keşfeden kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Vasfi Mahir Kocatürk</span>

Vasfi Mahir Kocatürk. Türk şair, oyun yazarı, öğretmen, edebiyat araştırmacısı, politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Kavruk</span>

Hasan Kavruk,, Türk ressamı ve eğitimcisi. Çağdaş Türk resim sanatında lirik soyutlamacı anlayışın öncülerinden olan ressam, Modern Figüratif akımın en ısrarlı icracı ve takipçilerindendir.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Necmi Dilmen</span> Türk siyasetçi, dilbilimci ve edebiyat tarihçisi (1887 - 1945)

İbrahim Necmi Dilmen, Türk dilbilimci ve edebiyat tarihçisidir.

Muharrem Kubat, Türk şairdir.

Ali Dündar,, Türk öğretmen ve yazardır.

Mustafa Şükrü Koç -, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Rauf İnan</span>

Mehmet Rauf İnan -, Türk siyasetçi ve eğitimci.

Mehmet Türker Acaroğlu,, Türk araştırmacı-yazar, kütüphaneci, dokümantalist, çevirmen ve emekli derleme müdürü.

<i>Bizim Köy</i>

Bizim Köy, Mahmut Makal'ın 1950'de yayımlanan ve Köy Edebiyatı'nın sembol kitaplarından sayılan deneme türündeki kitabıdır. Kitaptaki yazıların pek çoğu ilk olarak, 1948-1949 yılları arasında "Bir Köy Öğretmeninin Notları" başlığı altında Varlık dergisinde yayımlanmıştır.

İlyas Küçükcan, Türk öğretmen, araştırmacı ve yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Besim Atalay</span> Türk dilbilimci, yazar, siyasetçi

Ahmet Besim Atalay, Türk dil bilimci, yazar ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Diller Üniversitesi</span>

Azerbaycan Diller Üniversitesi ya da kısa adıyla ADU Bakü, Azerbaycan'da bir devlet üniversitesidir. Öğrenci topluluğu yaklaşık 4000 lisans ve 900 lisansüstü öğrenciden oluşmaktadır. Üniversite 700'den fazla öğretmenden oluşan birleşik bir fakülteye sahiptir.

Hikmet Dizdaroğlu, Türk yazar, edebiyat araştırmacısı ve dilbilimci. Erzurum Öğretmen Okulunu (1937) ve Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nü bitirdi (1939). Çeşitli illerde Türkçe ve edebiyat öğretmenliği yaptı (1939-49). Müdürlük, Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesinde raportörlük (1960-65), Gazi Eğitim Enstitüsünde Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliği, Türk Dil Kurumunda Terim Kolu başkanlığı görevlerinde bulundu (1965-71). Çeşitli dergilerde inceleme, tanıtma, eleştiri türlerinde yazılar yazdı.