Mahmil
Mahmil veya Mahmel (Arapça: مَحْمَل, maḥmal), İslam dininde kutsal bir görev olan Mekke'ye hacca giden hacı kervanları arasında deve üzerinde taşınan, yolcusuz bir tören arabasıdır. Mahmil, onu gönderen sultanların siyasi gücünü sembolize eder ve İslam'ın kutsal mekanlarına sahip çıktıklarını gösterirdi. Her mahmilin karmaşık işlemeli bir kumaş örtüsü veya sitri vardı.[1][2] Bu geleneğin 13. yüzyıla kadar uzandığı ve 20. yüzyılın ortalarında sona erdiği bilinmektedir. 19. yüzyılda haccı gözlemleyen gezginlerin kayıtlarında mahmillerin birçok tanımı ve fotoğrafı bulunmaktadır.[3]
Tarihçe
Mahmil kelimesi Arapça حمل (ḥ-m-l, "taşımak") kökünden gelir.[4] Mahmil, deveye sığacak şekilde yapılmış, sivri tepeli ahşap bir çerçeveden oluşur.[4] Üzerine yerleştirilen süslü bir tören örtüsü ve günlük kullanım için başka örtlüler vardı.[1] Bu örtüler kisve veya sitr-ül mahmil olarak bilinir.[4] Memlük Sultanlığı'ndan günümüze ulaşan en eski örtüler sarı renkte olup daha sonraki örnekler kırmızı veya yeşildir.[1] İşlemeli süslemeler, sultanın tuğrasını ve Kur'an'dan ayetleri içerirdi.[1]
Kayda geçen ilk mahmil gönderimi 1260-1277 yılları arasında Mısır Sultanı olan Baybars tarafından yapılmıştır.[1] Mahmiller farklı dönemlerde İstanbul, Kahire, Şam, Yemen, Haydarabad, Darfur ve Timur İmparatorluğu'ndan gönderilmiştir.[4] Mısır'dan gelen ana hacı kervanı Kahire'den yola çıksa da, 14. yüzyılın sonlarından itibaren Asyut'tan da her yıl kendi mahmiliyle ayrı bir kervan yola çıkmıştır.[5]
18 Haziran 1926'da mahmile eşlik ederken müzik çalan Mısırlı askerler, mahmilden bir yenilik olarak hoşlanmayan ve müziğin İslami olmadığını düşünen Necdilerle karşı karşıya geldi. Mısırlılar Necdilere ateş açarak 25 kişiyi öldürdü.[6] Mekke'ye her yıl mahmil gönderme geleneği 1926'da sona erdi, ancak 1952'ye kadar Kahire'de geçit töreni yapıldı.[4]
Mahmilin Mekke'ye gelişi, yerel halkın ve hacıların izlemeye geldiği önemli bir olaydı.[1] Şehre girmeden önce, çöl veya deniz yolculuğu sırasında mahmilin üzerini örten basit kumaşların yerini süslü, renkli kisveler alırdı.[3] Farklı ülkelerden gelen mahmiller Kâbe'nin önünde en iyi yeri almak için yarışırdı.[3] Mekke'den geldiği şehre dönen bir mahmilin dokunarak aktarılabilen bereket taşıdığı kabul edilirdi. Alay bir şehre dönerken, ebeveynler çocuklarını mahmile dokunmaları için dışarı çıkarır ve insanlar kısa süreliğine mendillerini mahmilin içine koyarlardı.[7]
Kökeni
Mahmil geleneğin kökeni kesin olarak bilinmemektedir. Türk seyyah Evliya Çelebi, ilk mahmillerin Muhammed peygamberin ayakkabıları, elbisesi ve kâsesi gibi emanetlerini taşıdığını ve bu nedenle mahmilin peygamberin mezarını temsil ettiğinin düşünüldüğünü yazmıştır.[7] Bir başka teori ise ilk Memlük sultanı Şecerüddür'ün Hac yolculuğunu renkli bir tahtırevanla yaptığı ve 13. yüzyılda ölümünden sonra gelen sultanların tahtırevan boş olacak şekilde geleneği sürdürdüğüdür.[4][8]
Mahmilin içeriği
Bazı kaynaklar mahmilin tamamen boş olduğunu bazıları ise içinde bir Kur'an olduğunu söyler. 1575'e ait anonim bir kayıtta "tamamı altın harflerle yazılmış Kur'an" taşıyan bir mahmil tarif edilmektedir.[4] 1677'de yapılan haccın ayrıntılı bir kaydı olan Anis Al-Hujjaj'da Şam mahmili bir sehpa üzerinde bir Kur'an içerirken tasvir edilmiştir.[4] İsviçreli gezgin Johann Ludwig Burckhardt 1814'te Mısır kervanını gözlemlemiş ve mahmilde Kur'an yerine bir dua kitabının taşındığını yazmıştır. 1830'larda İngiliz gezgin Edward William Lane ise, içi boş olan ancak biri tomar halinde diğeri kitap olarak ciltlenmiş iki Kur'an nüshasının gümüş yaldızlı kılıflar içinde mahmilin tepesine dışarıdan tutturulduğu bir mahmil tarif etmiştir.[8]
Galeri
Mahmil örtüsü ve alem, Kahire, 1867–76
Süveyş Kanalı'nı geçen Mısırlı mahmil ve kervan, 1880'ler
Kahire'den geçen mahmil: İngiliz gravürcü Richard Dalton'un 1791 tarihli illüstrasyonu
Hüseyin bin Ali'nin mahmili, 1890 civarı
Hüseyin bin Ali'nin Mekke'deki mahmili, 1916-1918
Kaynakça
- ^ a b c d e f Irwin, Robert (2012). "Journey to Mecca: A History (Part 2)". Porter, Venetia (Ed.). Hajj : journey to the heart of Islam. Londra: British Museum Press. ss. 140-145. ISBN 9780714111766.
- ^ "Mahmal". Khalili Collections. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022.
- ^ a b c Davidson, Linda Kay; Gitlitz, David Martin (2002). "Mahmal". Pilgrimage : from the Ganges to Graceland : an encyclopedia. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. s. 364. ISBN 1-57607-543-5. OCLC 52500776.
- ^ a b c d e f g h Porter, Venetia (2013). "The Mahmal Revisited". Porter, Venetia; Saif, Liana (Ed.). The Hajj: collected essays. Londra: British Museum. s. 199. ISBN 978-0-86159-193-0. OCLC 857109543.
- ^ Le Quesne, Charles (2013). "Hajj Ports of the Red Sea: A Historical and Archaeological Overview". Porter, Venetia; Saif, Liana (Ed.). The Hajj: collected essays. Londra: British Museum. s. 79. ISBN 978-0-86159-193-0. OCLC 857109543.
- ^ Tagliacozzo and Toorawa, Eric and Shawkat M. (2015). The Hajj: Pilgrimage in Islam. Cambridge: Cambridge University Press. s. 207. ISBN 978-1107612808.
- ^ a b McGregor, Richard J. A. (2020). Islam and the devotional object : seeing religion in Egypt and Syria. Cambridge, United Kingdom. ss. 52-53. ISBN 978-1-108-59423-3. OCLC 1128065777.
- ^ a b Lane, Edward William (1890). An Account of the Manners and Customs of the Modern Egyptians. Written in Egypt during the years 1833–1835 (İngilizce). Ward, Lock and Company. s. 405. OCLC 1153735791. 27 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2024.
