İçeriğe atla

Madreporit

Bir denizyıldızının madreporitinin yakın çekimi.

Madreporit derisidikenlilere özgü bir filtreleme organıdır ve hareket etme, tutunma, beslenme gibi işlevler için kullanılan ve hidrolik prensiple çalışan ambulakral sistemin giriş noktasını oluşturur.

Fiziksel özellikleri

Madreporit derisidikenlilerin dış kısmında yer alan filtre görevi gören bir yapıdır. Derisidikenlilerin ambulakral sistemi ile çevrelerinde bulunan deniz suyu arasında bağlantı görevi görür. Dolayısıyla da hayvanların solumasına ve iç hidrostatik basınçlarını ayarlamalarına yardımcı olur.[1]

Derisidikenlilerin tamamı bir ya da daha fazla sayıda madreporite sahiptir:

  • Denizkestanelerinin üst yüzünde bulunur ve burada simetrik olarak ortada bağlanan beş plakçıktan en büyüğüdür.;
  • Denizyıldızlarının üst yüzünde, ortada bulunan anüse göre merkezden biraz kaçık olarak yer alır; büyük denizyıldızlarında sayıları birden fazladır, örneğin Acanthaster planci 15'ten fazla madreporite sahip olabilir;
  • Yılan yıldızlarının alt yüzünde ağza göre merkezden kaçık ve merkezî diskin üstündedir;
  • Deniz hıyarlarında madreporit ağızdan sonra hayvanın içerisinde yer alır;
  • Deniz zambaklarında yapı biraz farklıdır, deniz suyu hayvanın içine çok sayıda delikten girer.[2]

"Madreporit" adı labirentsi ve delikli bu yapının Madrepora cinsi mercanlara benzemesinden kaynaklanmaktadır.

Notlar

  1. ^ Christian Aimar. "Le système aquifère" (Fransızca). site de l'université Jussieu. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2014. 
  2. ^ Christopher Mah. "Secrets of the Starfish Sieve Plate & Madreporite Mysteries ?" (İngilizce). The Echinoblog. 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2014. .

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çöl</span> Çok az yağışın gerçekleştiği arazi alanı

Çöl, Yerküre'de yer alan ana biyom tiplerinden birisidir. Çöl, yıllık 250 mm'den az yağış alan bölgeler için kullanılan bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Su</span> H2O formülüne sahip kimyasal bileşik, yaşam kaynağı

Su, Dünya üzerinde bol miktarda bulunan ve tüm canlıların yaşaması için vazgeçilmez olan, kokusuz ve tatsız bir kimyasal bileşiktir. Sıklıkla renksiz olarak tanımlanmasına rağmen kızıl dalga boylarında ışığı hafifçe emmesi nedeniyle mavi bir renge sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Balık</span> solungaç taşıyan, tetrapod olmayan ve suda yaşayan omurgalı hayvan

Balıklar poikloterm olan, neredeyse sadece suda yaşayan ve solungaçları ile solunum yapan, soğuk kanlı, yürekleri çift gözlü, çoğunun vücudu pullu, genellikle yumurta ile üreyen omurgalı hayvanlardır. Bazı türler canlı doğurarak ürer. Mesela tatlı su balıklarından Lepistes'in yumurtaları anne karnında çatlar ve canlı doğum gerçekleşir. Çiklitgillerde ise kuluçka süresi dişinin ağzında gerçekleşir. Ağzında yumurtaları çeviren, mantarlaşmasını engelleyen dişi yumurtalar çatlayana hatta yavrular serbestçe yüzmeye başlayana kadar onları ağzındaki kesesinde korur. Balıklar su yaşamındaki en önemli varlıklardan bir tanesidir. Nehir, göl, akarsu, okyanus ve denizlerde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Akvaryum</span> balıklar ve suda yaşayan türler için şeffaf su deposu

Akvaryum, çoğunlukla cam ya da yüksek dirençli plastik gibi saydam malzemelerden yapılan, genellikle balık olmak üzere, bazen de omurgasızlar ve ayrıca amfibyumlar, deniz memelileri ve sürüngenler gibi suda yaşayan bitki ve hayvanların tutulduğu ve daha çok bu canlıların sergilenmesi amacıyla kullanılan içi su dolu, küçük bir cam kavanozdan büyük su tanklarına kadar geniş bir yelpazede yer alan kap ve yapılar. Akvaryum sahibi olmak dünya çapında yaklaşık 60 milyon kişi tarafından paylaşılan popüler bir hobidir. Çağdaş akvaryumların öncülerinin ilk çıktığı 1850'li yıllardan beri, özellikle akvaryum balıklarını sağlıklı tutabilmek için daha karmaşık ışıklandırma ve filtreleme sistemleri de geliştirildikçe akvaryum ile ilgilenenlerin sayısı artmıştır. Halka açık akvaryum'lar, evdeki akvaryumların büyük ölçekteki kopyalarıdır. Osaka Akvaryum, 5.400 m3'lük su tankı ve 580 türden oluşan su canlısı koleksiyonuna sahiptir ve Birleşik Krallık'ta yapılması planlanan National institute for research into aquatic habitats 40 hektarlık büyüklüğüyle dünyanın en büyük akvaryumu olacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Deri</span> omurgalılarda yumuşak dış örtü organı

Deri, cilt veya ten, bazı hayvanların vücutlarını kaplayan en üst katman olup, altında barındırdığı kas ve organları koruyan doku tabakalarından oluşan bir örtü sistemi organıdır. Bu tabakanın altında yağ tabakası vardır. Yağ tabakası canlının vücudunu sıcak tutar ve darbelere karşı korur. Burada bulunan ter bezleri boşaltıma yardımcı olur. Deri solunumu nemli vücut yüzeyinde gerçekleşir. Hücrelerde oluşan (O2) oksijen difüzyonla atılır. CO2'de difüzyonla atılır. Bu canlıların gelişmiş organları yoktur. Dış ortamla gaz alışverişi nemli deriden difüzyonla geçer. Derinin nemli kalması mukus tabakası ile gerçekleşir.

<span class="mw-page-title-main">İstiridye</span>

İstiridye, yumuşakçalar (Mollusca) şubesinin yassı solungaçlılar sınıfından, ılıman ve sıcak denizlerde toplu halde yaşayan çift kabuklu bir hayvan.

<span class="mw-page-title-main">Deniz hıyarı</span> ya da deniz patlıcanı, derisidikenlilerin Holothuroidea sınıfından omurgasız hayvan

Deniz hıyarı ya da deniz patlıcanı, derisidikenlilerin (Echinodermata) Holothuroidea sınıfından omurgasızlara verilen genel ad.

<span class="mw-page-title-main">İkincil ağızlılar</span> bilateral simetrili hayvan üst şubesi

İkincil ağızlılar, hayvanlar aleminin bir üst şubesidir. Bilateria kladının Protostomia'ya girmeyen hayvanlarını kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Denizyıldızı</span> Omurgasız ve derisi dikenli deniz canlısı

Denizyıldızı, hayvanlar âleminin derisi dikenliler şubesine bağlı Asteroidea sınıfından olan deniz omurgasızlarına verilen ortak addır. Dünya üzerinde, tropikal bölgelerden soğuk kutup denizi sularına kadar deniz tabanında 1.500 kadar denizyıldızı türü bulunur. Deniz kıyısından 6.000 m derinliğe kadar olan bölgede yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Balina</span> çeşitli türlerden oluşan büyük plasentalı deniz memelileri

Balina yaşamını tamamen suda sürdüren ve yaygın olarak dünya okyanuslarında bulunan farklı çok sayıda türden oluşan plasentalı deniz memelileridir. Cetacea infra takımı içinde genellikle yunusları ve musurları hariç tutarak oluşturulmuş formel olmayan bir gruplamada yer alırlar. Balinalar, yunuslar ve musurlar çift toynaklılarla birlikte Cetartiodactyla takımında yer alırlar. En yakın akrabaları olan su aygırlarından 55 milyon yıl kadar önce ayrılmışlardır. Balinaların iki parvo takımı dişsiz balinalar (Mysticeti) ve dişli balinalar (Odontoceti) birbirlerinden yaklaşık 34 milyon yıl kadar önce ayrılmışlardır. Yaşayan ve balina olarak kabul edilen familyalar şunlardır: Balaenopteridae, Balaenidae, Cetotheriidae, Eschrichtiidae, Monodontidae, Physeteridae, Kogiidae ve Ziphiidae.

<i>Acanthaster planci</i>

Acanthaster planci, Acanthasteridae familyasında sınıflandırılan bir denizyıldızı türüdür. Büyük ve çok kollu olan bu denizyıldızı genellikle sert mercan polipleri (Scleractinia) ile beslenir. Üst ya da aboral yüzü zehirli dikenlerle kaplıdır. Dünyanın en büyük denizyıldızlarından biridir. Hint ve Pasifik Okyanuslarında Kızıldeniz ve Afrika'nın doğu kıyısında tropik ve subtropik enlemlerden Orta Amerika'nın batı kıyılarına kadar geniş bir alana dağılmıştır. Bu bölgelerde sert mercan oluşumlarının bulunduğu yerlerde yaşar.

<i>Labidiaster annulatus</i>

Labidiaster annulatus, Heliasteridae familyasında sınıflandırılan bir denizyıldızı türüdür. Antarktika kıtasının çevresinde bulunur. Çok sayıda ince uzun ve esnek kolu vardır.

Ambulakral sistem, denizyıldızı ve denizkestanesi gibi derisi dikenliler tarafından hareket etme, beslenme, dışkılanma ve soluk alma gibi işlevler için kullanılan hidrolik bir sistemdir. Sistem çok sayıda tüp ayağı birbirine bağlayan kanallardan oluşur. Derisi dikenliler kasların kasılmasıyla tüp ayaklara su girmesi yoluyla uzaması ve yeri itmeleri sonrasında da kasların gevşemesi yoluyla uzayan tüp ayakların geri çekilmesi yoluyla hareket ederler.

<span class="mw-page-title-main">Tüp ayak</span>

Tüp ayak, derisidikenlilerin alt ya da oral yüzünde kolları altında bulunan çok sayıda tüp şeklinde uzantıdır. Tüp ayaklar, aralarında denizyıldızı, denizkestanesi ve denizhıyarı gibi omurgasızların bulunduğu derisidikenlilerin hareket etmek ve beslenmek için kullandığı ambulakral sistemin bir parçasıdır.

<i>Dermasterias imbricata</i> Denizyıldızı

Dermasterias imbricata, Asteropseida familyasında monotipik Dermasterias cinsinde sınıflandırılan bir denizyıldızı türüdür. Alaska'dan Meksika'nın kuzeyine kadar olan bölgede 100 m. derinliğe kadar olan sularda yaşar.

<i>Astropecten articulatus</i> Astropectinidae familyasından bir denizyıldızı türü

Astropecten articulatus, Astropectinidae familyasından bir denizyıldızı türüdür. Atlantik Okyanusu'nda yaşar. Üst yüzünde bulunan paksiller koyu mavi ile mor renklidir. Marjinal plakları turuncu renli olan bu denizyıldızının marjinal plak üzerindeki dikenleri de beyaz renklidir. Madreporit açık turuncu renklidir. Kolların uzunluğu 2 ila 9 cm arasındadır. Beş kolludur.

<span class="mw-page-title-main">Peripodida</span>

Peripodida, Concentricycloidea infrasınıfına bağlı bir hayvan familyasıdır. 1986 yılında Pasifik Okyanusu'nda keşfedilen, derinsularda yaşayan sıra dışı derisidikenlileri içerir. Bu takımın içinde monotipik Xyloplacidae familyası ve Xyloplax cinsi sınıflandırılmıştır. Xyloplax cinsi içinde de yalnızca üç tür yer almaktadır: Xyloplax medusiformis, Xyloplax turneae ve Xyloplax janetae. Bu hayvanlar aslında genetik olarak izole kalmış, derinsularda yaşayan çok küçük denizyıldızlarıdır.

Paksil özellikle Luidia, Astropecten ve Goniaster cinsi denizyıldızları gibi derisidikenlilerde bulunan, şemsiye şeklinde organik yapılardır. Yapı olarak bu hayvanların üst yüzlerinde kalsit mikrokristallerinden oluşmuş kemikçiklerdir. Sapları gövde duvarından çıkar ve çevresi küçük dikenciklerle kaplı şemsiye şeklinde kafaları uç uca gelerek koruyucu bir tabaka oluşturur. Altlarında su ile kaplı boşluklarda madreporit ile papula olarak bilinen organik yapılar bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Brachiolaria</span>

Brachiolaria denizyıldızlarının çoğunun larva gelişiminin ikinci evresidir ve bipinnaria evresinden sonra gelir. Brachiolaria bilateral simetriye sahipken erişikn denizyıldızları beşgen ışınsal simetriye sahiptir. Paxillosida takımından denizyıldızlarının brachiolaria evresi yoktur ve bipinnaria evresinden sonra doğrudan erişkin hâle gelirler.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan coğrafyası</span>

Kazakistan, Orta Asya ve Doğu Avrupa'da 48°K 68°D koordinatlarında yer almaktadır. Yaklaşık 2.724.900 km2 bir alana sahip olan Kazakistan, diğer dört Orta Asya ülkesinin toplam büyüklüğünün iki katından ve Alaska'dan %60 daha büyüktür. Ülke güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan ile; Kuzeyde Rusya; Batıda Hazar Denizi; Doğuda ise Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile sınır komşusudur.