İçeriğe atla

Madduwatta

Geç Tunç Çağı'nda Anadolu.

Madduwatta (ya da Madduwattas) Güneybatı Anadolu'nun bir bölümünü fethetmiş bir Geç Tunç Çağı kumandanıydı. Madduwatta'nın İddianamesi olarak bilinen Hitit metninden bilinmektedir.

Metin arka planı

Madduwatta sadece, onun başarılarını Hitit bakış açısıyla anlatan parça halindeki bir Hitit metni olan Madduwatta'nın İddianamesi'nden (CTH 147) bilinmektedir. İddianame Hitit kralı I. Arnuwanda döneminde yazılmıştır, ancak metnin büyük bir kısmı selefi Tudhaliya I/II dönemindeki olaylara değinmekte ve sık sık günümüze ulaşmayan daha önceki belgelere atıfta bulunmakta ya da onlardan alıntılar yapmaktadır. Bunun hukuki bir belge mi, diplomatik bir uyarı mı, yoksa başka bir şey mi olduğu belirsizdir ve günümüze ulaşan nüsha, bunun yalnızca bir taslak olduğunu düşündüren hatalar ve düzeltmeler içermektedir.[1]

İddianame, "Ahhiya" olarak çevirdiği Ahhiyawa'dan en erken bahseden metin olmasının yanı sıra, günümüze ulaşan külliyatta Ahhiyawa'ya ait sadece iki özel isimden biri olan Attarsiya ismini içermesiyle de dikkat çekicidir.[2] Anadolu'da Miken Yunan gücünün büyümesi ve Hititlerin Ege kıyılarındaki zayıf etkilerini sürdürme stratejisi hakkında tarihsel bağlam sağlar.[3]

Yaşam

Madduwatta kariyerine, Hitit etki alanı içinde ancak doğrudan kontrolü dışında, bilinmeyen bir Batı Anadolu yönetiminde "önemli bir adam" olarak başladı. Hitit kralı Tudhaliya I/II döneminde, Attarsiya adlı Ahhiyawalı bir savaş ağasının saldırısına uğramış ve kaçmak zorunda kalmıştır. Bağlılık yemini ettiği Tudhaliya tarafından kendisine sığınma hakkı verildi. Madduwata, Zippasla ve Siyanda Nehri Ülkesi'nin hükümdarı olarak atanırken, Hititler aracılığıyla diplomatik ilişkiler kurmayı veya askeri girişimlerde bulunmayı engelleyen antlaşma yükümlülüklerini kabul etti.[4]

Madduwatta bu anlaşmayı defalarca ihlal etti. Tudhaliya'nın açık yasağına rağmen, o sırada Hitit karşıtı Kral Kupanta-Kurunta tarafından yönetilen komşu Arzawa'ya feci bir saldırı düzenledi. Madduwatta sadece Arzawa'yı fethetmekte başarısız olmakla kalmadı, aynı zamanda onu kurtarmak için Hitit takviyelerine ihtiyaç duydu. Kısa bir süre sonra, bölgedeki Hitit karşıtı faaliyetlere karşı koyma konusundaki antlaşma yükümlülüğünü ihmal ederek Attarsiya'nın ikinci bir akınını görmezden geldi ve bir kez daha Hitit askeri yardımına ihtiyaç duydu.[5]

Sonraki dönemde Maduwatta bir dizi başarılı askerî harekâta girişmiş ve güneybatı Anadolu'nun büyük bir bölümünde kontrol sağlamış görünmektedir.[6] Hapalla ve Lukka'nın bir parçası olabilecek Iiyalanti, Zumarri ve Wallarimma adlı tanımlanamayan bölgeler de dâhil olmak üzere Hitit tebaası topraklara saldırmış ve işgal etmiştir.[7] Hitit kralının iade taleplerini reddetmiş ve diğer vasal devletler arasında Hitit karşıtı isyanları kışkırtmıştır:

Madduwatta savaş için Dalauwa'ya gitmediğinden, aslında Dalauwa halkına şöyle yazmıştı "Hatti'nin askerleri savaş için Hinduwa'ya gittiler. Önlerindeki yolu kapatın ve onlara saldırın!"... Askerlerimizin yolunu kesmeye devam ettiler ve onları bozguna uğrattılar. Kisnapili ve Partahulla'yı öldürdüler. Ama [Madduwatta] onlara yüksek sesle güldü."[8]

Madduwatta eski düşmanlarıyla da ittifaklar kurdu. Arzawa kralı Kupanta-Kurunta ile bir evlilik ittifakı arayışına girdi, ancak bu hamlesini Hititlere bunun sadece gizli bir suikast girişimi olduğunu iddia ederek haklı gösterdi. Daha sonra Hititlerin kendilerine ait olduğunu iddia ettikleri Alasiya adasını yağmalamak için Attarsiya ile ortaklık kurdu. Hitit protestolarına yanıt olarak cehalet iddiasında bulundu:[9]

Madduwatta şöyle dedi: "...Majestelerinin babası bana [hiçbir zaman] bilgi vermedi, [ne de] Majesteleri [bana] (böyle) bilgi vermedi: 'Alasiya toprakları benimdir, onu öyle kabul edin!"[10]

İddianamenin günümüze ulaşan metni Madduwatta ile I. Arnuwanda tarafından gönderilen bir elçi arasında geçen sözlü bir çatışma ile sona ermektedir.[11]

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

  1. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. s. 69. ISBN 978-1589832688. 
  2. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. s. 97. ISBN 978-1589832688. 
  3. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. ss. 99-100. ISBN 978-1589832688. 
  4. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. s. 98. ISBN 978-1589832688. 
  5. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. ss. 69, 98. ISBN 978-1589832688. 
  6. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. s. 99. ISBN 978-1589832688. 
  7. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. s. 98. ISBN 978-1589832688. 
  8. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. s. 81. ISBN 978-1589832688. 
  9. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. ss. 69, 99. ISBN 978-1589832688. 
  10. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. s. 95. ISBN 978-1589832688. 
  11. ^ Beckman, Gary; Bryce, Trevor; Cline, Eric (2012). The Ahhiyawa Texts. Brill. ss. 69-70. ISBN 978-1589832688. 

Diğer okumalar

  • Beckman, Gary, 1999, Hittite Diplomatic Texts, 2nd ed. Scholars Press, Atlanta.
  • Bryce, T., 1998, The Kingdom of the Hittites
  • Drews, R., 1993, The End of the Bronze Age
  • James, Peter, 1995, The Sunken Kingdom. Jonathan Cape, London. Introduction.
  • Gurney, O. R., 1991, The Hittites
  • Macqueen, J.G., 1996, The Hittites
  • Singer, Itamar, 2002, Hittite Prayers. Scholars Press, Atlanta.

Dış kaynaklar

İlgili Araştırma Makaleleri

Telipinu, Eski Krallık döneminin sonunda hüküm sürmüş bir Hitit kralıdır. Kendi adıyla anılan Hitit Veraset Yasası'nı oluşturan Telepinu Fermanı'yla tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pelops</span>

Pelops, "Frigyalı", hatta "Frigya Kralı" olarak anılan, Frigya ülkesinin en batı ucunda, İzmir-Manisa arasındaki Spil Dağı ve Yamanlar Dağı çevresinde, dağ ile aynı adı taşıyan, ancak günümüze pek az izi erişmiş Sipylus kenti merkezli olarak, muhtemelen MÖ 12. yüzyılda hüküm sürmüş yerel bey Tantalus'un ve eşi Dione'nin oğlu, Niobe'nin erkek kardeşidir. Hakkındaki anlatı şeklinde günümüze ulaşan bilgiler eski Yunan mitolojisi yolu ile olmuştur.

Tuvana Krallığı. MÖ 3000 ile 2000 yılları arasında Anadolu'da kurulan şehir devletlerinden birisi de Ön Hititler tarafından kurulan ve merkezi İlçenin 4 km güneyindeki aydınkent (İvriz) köyünde bulunan Tuvana Krallığı şehir devleti olup, bu devlet merkezi Aydınkent (İvriz) olmak üzere MÖ 1200 ile 742 yılları arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Luviler</span>

Luviler, Anadolu'da yaklaşık olarak M.Ö. 2300'e doğru ortaya çıkmış bir halktır. Benzersiz bir yerli hiyeroglif yazısı ve Mezopotamya'dan ithal edilmiş çivi yazısı ile yazılmış olan Anadolu dillerine mensup Luvice dilini konuştukları da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arzava</span>

Arzava, antik çağda Batı Anadolu’da Göller Bölgesi’nden Ege Denizi’ne uzanan kuşakta kurulmuş olan bir devlettir. Adının Ormanlar Yurdu anlamına geldiği ileri sürülmüştür Doğusunda Hitit Krallığı, kuzeyinde hakkında çok az bilgi bulunan Assuva federasyonu yer almaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Mira Krallığı</span> Anadoluda kurulmuş eski bir yerel krallık.

Mira Krallığı Batı Anadolu'da Arzava Kralığının Hitit İmparatorluğu tarafından yıkılması ile ortaya çıkan yarı özerk yerel krallıklardan biri.

II. Hattuşili (Hattušili), MÖ 14. yüzyılın başlarında Büyük (Yeni) Krallık döneminde hüküm sürdüğü düşünülen ancak varlığı hakkında tartışmaların olduğu Hitit kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Muvatalli</span>

II. Muvatalli, yıllarında hüküm sürmüş ve Mısır kralı II. Ramses'le Kadeş Savaşı'nı yapmış olan Hitit kralıdır.

Genç Tuthaliya kral olup olmadığı tartışmalı olan bir Hitit prensidir. M.Ö. 1350 yılında tahta çıktıysa bile aynı yıl içinde öldürülerek tahtı I. Şuppiluliuma'ya kaybettiği kesindir.

I. Tuthaliya MÖ 14. yüzyıl başlarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. MÖ 15. yüzyıl boyunca bir gerileme dönemi geçiren Hitit devletini yeniden çıkışa geçiren kral olarak kabul edilir.

Ura; güney Anadolu'da, Akdeniz kıyısında, Geç Bronz Çağı'nda ve Demir Çağında var olmuş, o dönemlerin çok önemli bir limanıdır. Muhtemelen modern Mersin ilinde, Silifke'nin yakınlarında ya da Gilindere'nin (Aydıncık) batısında bulunuyordu.

II. Şuppiluliuma, IV. Tuthaliya'nın oğlu, MÖ 1207-1178 yıllarında hüküm sürdüğü düşünülen Hitit İmparatorluğu'nun Yeni (Büyük) Krallık Dönemi'nin bilinen son kralı ve Asur kralı I. Tukulti-Ninurta'nın çağdaşıdır. Komutası altındaki bir donanma Kıbrıslıları yenilgiye uğratmıştır, bu olay aynı zamanda tarihte kaydedilmiş ilk deniz muharebesidir.

<span class="mw-page-title-main">Seha Irmağı Ülkesi</span>

Seha Irmağı Ülkesi, MÖ 2. binyılda Hititler'den kalma çivi yazılı tabletlerden varlığı anlaşılan, Batı Anadolu'da, Gediz ve Bakırçay ırmakları arasında kalan tarihsel bir ülkedir. Seha Irmağı, Gediz ya da Bakırçay'dan ikisinden biri olmalıdır. 2014 yılında Prof Dr. Engin AKDENİZ tarafından keşfedilen ve Manisa ve Batı Anadolunun en büyük höyüğü olan ve gediz nehrinin en büyük kolu olan Selendi Çayı kenarına kurulmuş olan Manisa'nın Selendi İlçesi'ndeki Ters Tepe Höyüğünün Seha Nehri Ülkesi'nin merkezi olduğunu göstermektedir. Hitit çivi yazılarında batı anadolu olduğu anlaşılan ve arzawa federasyonuna dahil krallıklardan biri olan bu krallık Hitit devletine karşı iki yüzlü politika uygulamıştır.

II. Murşili, Yeni Krallık Dönemi'nde Hitit hükümdarı (MÖ.1321–1295).

<span class="mw-page-title-main">Hayasa-Azzi</span>

Hayasa-Azzi veya Azzi-Hayasa Geç Tunç Çağınde Ermeni Yaylası'nda hüküm sürmüş iki krallıktan oluşan konfederasyondur. Konfederasyon, Güney Trabzon'da hüküm sürmüş Hayasa, ve Fırat ile Hayasa'nın arasında var olmuş Azzi krallıklarından meydana gelmektedir. Hayasa-Azzi konfederasyonu, MÖ 14. yüzyılda Hititler ile çatışmıştır. Bu çatışma, MÖ 1190 civarında Hatti'nin çöküşüne yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Miken uygarlığı askeriyesi</span>

Geç Tunç Çağı'nda Miken uygarlığı'ının askeri yapısı, gün ışığına çıkarılan sayısız silah ve Yunan Linear B kayıtlarında yer alan çağdaş sanatta savaşçı ve savaş tasvirlerinde görülmektedir. Mikenliler, askeriye ve lojistiğin doğrudan saray merkezlerinden denetlendiği bir altyapının geliştirilmesine önem verdi. Bu durum daha sonraki Antik Yunan geleneğine ve özellikle Miken dönemi savaşçı kahramanların doğasına odaklanan Homeros'un destanlarına ilham verdi.

Haballa olarak da yazılan Hapalla, M.Ö. 14. yüzyılın ortalarında Orta-Batı Anadolu'da hüküm sürmüş bir krallıktı. Nüfusunun Luvi dili konuştuğu Hapalla, Arzava devletleri arasında en doğuda olanlardan biriydi. Hapalla krallığı en azından M.Ö. 13. yüzyılın sonuna kadar varlığını sürdürdü. Hüküm sürdüğü dönemin çoğunluğu boyunca bir Hitit vasalı olarak kaldı. Bölge, M.Ö. 1180'de Deniz Halkları tarafından ele geçirildi.

Kisnapali, MÖ 14. yüzyılın başlarında I. Tuthaliya döneminde yaşamış bir Hitit generalidir. Hitit kontrolünü sağlamak için Batı Anadolu'ya bir sefer düzenlemiş ve burada Ahhiya'lı Attarsiya'ya karşı savaşmıştır.

Manapa-Tarhunta mektubu, MÖ 13. yüzyıldan kalma Hitit dilinde yazılmış parça bir metindir. Mektup, Seha Nehri Ülkesi'nin vasal kralı Manapa-Tarhunta tarafından Hitit kralına gönderilmiştir. Mektupta Manapa-Tarhunta, Hititlerin kuzeybatı Anadolu üzerinde yeniden kontrol kurma girişimlerini tartışmaktadır. Mektup özellikle, genellikle Troya ile özdeşleştirilen Wilusa'dan bahsetmesi açısından dikkate değerdir.

<span class="mw-page-title-main">Tawagalawa mektubu</span>

Tawagalawa mektubu MÖ 13. yüzyılın ortalarından kalma parça parça bir Hitit metnidir. Geç Tunç Çağı'nda Hititler ve Yunanlılar arasındaki ilişkilere bir pencere açması ve genellikle Troya arkeolojik alanı ile özdeşleştirilen Wilusa adlı bir şehirle ilgili önceki bir anlaşmazlıktan bahsetmesi açısından dikkate değerdir.