İçeriğe atla

Madame de Pompadour

Jeanne-Antoinette Poisson, duchesse de Pompadour
Doğum29 Aralık 1721(1721-12-29)
Paris, Fransa
Ölüm15 Nisan 1764 (42 yaşında)
Paris, Fransa
MeslekMaîtresse-en-titre to Louis XV
EvlilikCharles-Guillaume Le Normant d'Étiolles
Çocuk(lar)bir erkek
iki kız
Alexandrine-Jeanne d'Étiolles

Jeanne-Antoinette Poisson, aynı zamanda Madame de Pompadour (d. 29 Aralık 1721 – ö. 15 Nisan 1764) olarak da bilinen markiz Fransa Kralı XV. Louis'in en ünlü gözdesiydi.

Hayatı

Çocukluk ve Eğitimi

Jeanne-Antoinette Poisson 29 Aralık 1721'de Paris'te François Poisson ve Madeleine de la Motte'un kızı olarak dünyaya geldi. Bununla beraber gerçek babasının daha sonradan yasal koruyucusu olan zengin banker Le Normant de Tournehem[],olduğundan süphenilmektedir. Küçük erkek kardeşi daha sonra Marigny Markisi olan Abel-François Poisson de Vandières'dir. Jeanne-Antoinette zeki, güzel ve eğitimliydi. Dans etmeyi ve müzik aletleri çalmayı bildiği gibi aynı zamanda başarılı bir oyuncu ve şarkıcıydı Kendisinin dediğine göre 9 yaşındayken annesi tarafından bir falcıya götürülmüştür ve falcı ona bir gün kralın kalbinde taht kuracağını söylemiştir. Kehanete inanan annesi ona "Reinette" (küçük kraliçe) lakabını takmıştır. Babasının isteği doğrultusunda bir yılını Roma Katolik Manastırında geçirerek dini eğitim almıştır. Daha sonra evde tiyatro, botanik,resim ve ev yönetimi ile ilgili dersler almıştır. Eğitiminin büyük kısmı annesinin yakın arkadaşı Le Normant de Tournehem tarafından karşılanmıştır. Bu durum onun Jeanne-Antoinette'in babası olduğu yolundaki dedikoduları doğurmuştur. Eğitimindeki en büyük masraf şüphesiz Pierre Jélyotte gibi ünlü oyuncu ve şarkıcılara yapılmıştı. Sonunda evlenme çağı geldiğinde ebeveynleri ona denk bir eş bulmakta zorlanmaya başladılar.

Evlilik

Mme de Pompadour, pastel boya Maurice Quentin de La Tour, Paris Salon, 1755 (Louvre Museum)

1741 yılında 19 yaşında, Jeanne-Antoinette koruyucusunun yeğeni Charles-Guillaume Le Normant d'Étiolles, evlenerek büyük maddi olanaklara kavuştu. Bunlara koruyucusu tarafından düğün hediyesi olarak verilen kralın avlanma alanının yakınındaki (forest of Sénart.)Étiolles'da bir malikane de dahildir. Kocasından iki çocuğu oldu: Doğumunun hemen ardından ölen bir oğlu ve "Fanfan" diye çağırdığı kızı Alexandrine-Jeanne (10 Ağustos 1744). Resimlerle doğrulanan görüşe göre genç Mme d'Étiolles küçük ağzı, zekası ile parlayan oval çehresi ile oldukça güzeldi. Onun cazibesine kapılan genç kocası ile Paris'e gittiğinde kendi toplantı mekânını (salon) oluşturdu ve kısa sürede aralarında Voltaire de olmak üzere pek çok düşünür ona konuk oldu.

Versailles

Madame de Pompadour, portre François Boucher yaklaşık 1750, detay

Mme d'Étiolles ‘ın tanınırlığı cemiyette arttıkça ünü büyüdü ve kralın kulağına kadar gitti. Annesi Mme Poisson, onunla ilgili kehaneti gerçekleştirebilmesi için sevgili Reinette sini tesadüfen kralla karşılaşması için krallık ormanından geçerken yanına almıştır. Sonunda 1745 yılında, Mme d'Étiolles Kral 16. Louis’nin dikkatini çekmeyi başardı. İçlerinde kayınbabasının da bulunduğu bir takım kişiler onun o sırada ikinci resmi metresi duchesse de Châteauroux’un ölümünün yasını tutan kralla görüşmesini sağladılar. Şubat 1745’te, Jeanne-Antoinette kralın düğünü sebebiyle Versay Sarayındaki resmi maskeli balosuna davet edildi. Jeanne-Antoinette kralın kuzeni princesse de Conti tarafından krala taktim edildi.. Büyük balo salonunda çalı kıyafetleri giymiş sekiz kişi ortaya çıktı, bunlardan biri kılık değiştirmiş haldeki kraldı. Şans eseri ya da bilinçli olarak Diana-Artemis av tanrıçası olarak giyinmiş olan Jeane-Antoinette sonunda avını buldu, maskesini çıkaran kral onunla flört etmeye başladı. Mart ayında düzenli bir ziyaretçi ve kralin metresi olarak Versay’e yerleşti. 16. Loui ona Pompadour malikanesini hediye etti. Resmi olarak sarayda bulunabilmesi için ihtiyaci olan unvanı kral ona Haziran ayında “markiz” olarak verdi. Bu şekilde resmi olarak kocasından ayrılmış oldu. Ne yazık ki annesi kehanetin doğru olduğunu görecek kadar uzun süre yaşayamadı. Yirmi üç yaşında resmi metres olarak oldukça güçlü ve nüfuzluydu. Yakında birliktelikler, entrikalar, politika ve aldırmazlık dünyasında kaybolacaktı.

Politika

Yaygın kanının aksine Pompadour markizi asla doğrudan bir politik etkiye sahip olmamıştır. Bununla beraber Mareşal de Belle-Isle ‘yı desteklemiş ve krala Choiseul Dükünü onayladığını söylemiştir. Perdeler arkasında aslında ne büyük bir gücü yönettiği ancak kralın diğer metreslerinden biri olan "la belle Morphyse" Marie-Louise O'Murphy de Boisfaily, 1754'te yerini almaya çalıştığında ortaya çıkmıştır. Pompadour markizinin soylu çevrelerde kralın onunla beraber olarak kendisini rezil ettiğini düşünen oldukça fazla düşmanı vardı. Aile soyadı olan ve Fransızca balık anlamına gelen Poisson,la dalga geçilmesi ve bitmek bilmeyen karalama çalışmalarına karşı oldukça hassastı. Kral bu konu ile ilgili olarak sadece Richelieu Dükü gibi bilinen düşmanlarına pek de istemeden cezai işlem uygulatırdı. Önemi o kadar büyüktü ki, 1755 yılında Avusturyalı bir diplomat olan Wenzel Anton Graf Kaunitz, ondan 1756'te Versay Anlaşması ile sonuçlanacak olan uzlaşma görüşmelerine müdahale etmesini istedi. Bu, uzun süredir devam eden Avusturya Fransa anlaşmazlığını kısa bir süre için azaltan sözde diplomatik devrimin başlangıcıydı. Bu birliktelik kaçınılmaz olarak Yedi yıl savaşlarını hastalıkları, Kanada'daki bir kısım toprakların İngilizlere kaybedilmesini, 1757'de Rossbach savaşı yenilgisini beraberinde getirdi. Savaştan sonra kralı artık dünyaca bilinen şu sözü ile teselli ettiği bilinmektedir: "au reste, après nous, le Déluge" -"Bizden sonrası tufan". Fransa savaştan tükenmiş ve neredeyse iflas etmiş olarak çıktı. Her şeye rağmen Madam Pompadour politik görüşlerini sonuna kadar savundu, Cardinal de Bernis kendisini hayal kırıklığına uğrattığında Choiseul'u getirtip tüm büyük planlarında onu destekledi: Aile Paktı- Pacte de Famille, Cizvitlerin bastırılması ve Kanada'daki kayıpları mühürleyen Paris anlaşması,1763.

Sanat

Hayattayken başlayan portresi ancak ölümünden sonra 1764 yılında en sevdiği ressam François-Hubert Drouais tarafından tamamlandı

Pompadour markizinin üstün bir Rococo iç mekân zevki vardı zamanla Avrupa'nın en ünlü porselen üreticisi olacak olan Sèvres markasının üretim ve gelişiminden sorumluydu. Edebiyata karşı büyük bir sevgisi vardı. Saray yaşamı başlamadan tanışmış olduğu yazar, denemeci, filozof Voltaire ona ilerisi için pek çok öğütte bulunmuştur. Markiz gizlice Diderot'nun Encyclopédie projesini desteklemiştir. Louis üzerindeki etkisi 1750'lerden sonra giderek artmıştır. Bir noktada kral ona askeri konulardan dış işlerine kadar birçok konuda ciddi karar verme yetkisi vermiştir.

Pompadour Markizi oldukça zeki ve yaratıcı bir kadındı. Kendisi Place de la Concorde Konkort Sarayını, küçük kardeşi Marquis de Marigny ile de Petit Trianon‘u tasarlamıştır. Stil sahibi dikimevleri açmış, Çin vazolarını bronz kaplı Rokoko kulplarla sürahilere çevirtmiş ve yazı masalarını porselen levhalarla kaplatarak yeni moda trendleri yaratmıştır. Saray sanatçıları Jean-Marc Nattier, 1750'lerde François Boucher, Jean-Baptiste Réveillon ve François-Hubert Drouais dışında sayısız sanatçı, heykeltıraş ve portreciyi yanında çalıştırmıştır.

Ölümü

Mme de Pompadour 1746 ve1749 da iki düşük yaptı, kralın daha az metresi olması için elinden geleni yaptığı söylenilmektedir. 1750 den itibaren kralla olan ilişkisi aşktan arkadaşlığa dönmüş olsa da, kral ona 1764’te 42 yaşında tüberkülozdan ölünceye kadar bağlı kaldı. Düşmanları bile acı içinde geçen son haftalarındaki cesaretine hayran kaldı. Voltaire onun için “ . Madame de Pompadour'un ölümü karşısında son derece üzgünüm. Ona karşı borçluyum ve onun için yas tutuyorum. Benim gibi yaşlı zorlukla yürüyen bir kalem oynatıcı yaşarken onun gibi muhteşem bir kariyerin ortasında, güzel bir kadının kırk yaşında ölmesi ne kadar saçma görünüyor. Bununla beraber o ölürken düşmanları rahatladı ve onu tüm halkın önünde yedi yıl savaşları için suçladılar.” diye yazmıştır. Versay sarayından cenazesi ayrılırken yağmurlu havaya bakan kralın "La Marquise n'aura pas beau temps pour son voyage." ("Markizin yolculuğunda iyi bir hava olmayacak.") dediği söylenir.

Popüler Kültürde Yeri

  • klasik porselen pembesi Sèvres porcelain rose de Pompadour.- pompadour pembesi olarak adlandırılmıştır.
  • Pompadour hairstyle saç toplama biçimi ona ithaf edilmiştir.
  • "Pompadour heels", Pompadour topuk ("Louis heels" Louis topukları olarak da bilinir) ondan gelmektedir
  • "coupe de champagne" Bazıları(Fransız şampanya bardağı)nın onun gögüslerinden esinlenilerek yapıldığı söylenmektedir[1]
  • Johnny Burke ve Jimmy Van Heusen tarafından yazılan "Personality" şarkısının esin kaynağıdır.

Ekranda

Madame de Pompadour ekranda pek çok defa film ve televizyona konuk olmuştur. 1927 de Madame Pompadour Dorothy Gish'in canlandırdığı filmle seri başlamıştır. Onu oynayan diğer oyunular:

  • Anny Ahlers (Die Marquise von Pompadour, 1931);
  • Jeanne Boitell, (Remontons les Champs-Élysées, 1938);
  • Micheline Presle, (Si Versailles m'était conté, 1954);
  • Monique Lepage, (Le Courrier du roy, 1958);
  • Elfie Mayerhofer (Madame Pompadour, 1960);
  • Noemi Nadelmann (Madame Pompadour, 1996);
  • Katja Flint, (Il Giovane Casanova, 2002);
  • Sophia Myles (yetişkinliği) and Jessica Atkins (çocukluğu)(Doctor Who Girl İn The Fireplace,2006)

Diğer

  • Madame Pompadour, musiğini Leo Fall'ın yaptığı Almanca operetta, Rudolph Schanzer ve Ernst Welisch'in kitabındanyapılan uyarlama Londra (1923) ve Broadway'de (1924)başarılı olmuştur.
  • Hayatı boyunca pek çok kere resimlere konu olmuştur.[1]
  • Andrew Lloyd Webber ve Tim Rice in Evita müzikalinde bir senator tarafından Eva Perón ile kıyaslanmıştır.
  • Bir anime filmi "Le Chevalier d'Eon" de, Eon'un hareketlerini gözleyen kişi olarak karşımıza çıkmaktadır. Japonca seslendirmesini Mayumi Yangisawa, İngilizcesini ise Shelley Calene-Black yapmıştır.
  • Efsaneye göre, XV. Louis bu elması navette-cut or marquis diamond2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Madame de Pompadour'un ağzına benzeyecek şekilde yaptırmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Adams, Cecil (27 Eylül 1985). "Şampanya kadehleri Madame de Pompadour'un göğüsleri üzerinde mi tasarlandı?". Straight Dope. 5 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Jean-Jacques Rousseau</span> Cenevreli filozof ve yazar

Jean-Jacques Rousseau, Cenevreli filozof, yazar ve besteciydi. Onun siyaset felsefesi, Avrupa'da Aydınlanma Çağı'nın ilerlemesinin yanı sıra Fransız Devrimi'nin yönlerini ve modern siyasi, ekonomik ve eğitim düşüncesinin gelişimini etkiledi.

<span class="mw-page-title-main">Marie Antoinette</span> Fransa Kraliçesi, Avusturya Arşidüşesi

Josephe Jeanne Marie Antoinette von Habsburg-Lorraine veya Maria Antonia Josepha Johanna, Fransa Kraliçesi ve Avusturya arşidüşesi. Kısaca Marie Antoinette veya Maria Antonia olarak bilinir. Kutsal Roma İmparatoru I. Franz ve eşi Avusturya İmparatoriçesi Maria Theresa'nın kızıdır. Henüz 14 yaşındayken Fransa veliahtı XVI. Louis ile evlendi. 1774 Mayıs'ında XVI. Louis Fransa kralı olunca Marie Antoinette Fransa kraliçesi oldu. XVII. Louis'nin annesidir. Fransız Devrimi esnasında "Vatan hainliği" ile suçlanarak giyotinle idam edildi (1793).

<span class="mw-page-title-main">XIV. Louis</span> Fransa kralı

Louis-Dieudonné de France veya XIV. Louis, Dünya'nın ve Fransa'nın en uzun süre hüküm süren kralıdır. 1643-1715 yılları arasında Fransa krallığı yapmıştır. Fransızlar tarafından Louis Le Grand veya le Roi-Soleil olarak da anılır. Devlet benim sözlerinden de anlaşılacağı gibi Fransa'yı mutlak monarşiyle yönetmiştir. Çok saldırgan ve yayılmacı bir politika izlemiştir. Karısı Kraliçe Marie Theresia'dır. Fransa Bilimler Akademisi ilk defa XIV. Louis tarafından kurulmuştur. Bir tiyatro oyununda Apollon'u oynamıştır. Klasik sanata yakından ilgi duymaktadır. Babasının bir av köşkü olarak inşa ettirdiği Versay'ı genişleterek Fransa Krallığı'nın yönetildiği bir saray haline getirmiştir. Dönemin aristokratlarını gene Paris'ten uzaklaştırıp, Versay'a taşımıştır. Versay Sarayı'nın bahçesini barok dönemi eserleriyle düzenletmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. François</span> Ortaçağ Fransa Kralı

I. François, 1515 ile 1547 yılları arasında hüküm süren Fransa Kralı. Valois Hanedanının Angoulême kolundan gelen beş hükümdardan ilkidir.

<span class="mw-page-title-main">XV. Louis</span> Fransa kralı (1715-1774; hd. 1715-1774)

XV. Louis, lakabı Sevilen Louis, 1715-1774 arasında Fransa kralı. Güçsüz yönetimiyle krallık otoritesinin zayıflamasına yol açmış, 1789 Fransız Devrimi'nin patlak vermesinde etkili olmuştur.

<i>Versayın Gülü</i> Riyoko Ikeda tarafından yazılmış manga serisi

Versay'ın Gülü, Riyoko Ikeda tarafından yazılmış bir "shōjo" manga serisidir. Hayranları arasında "BeruBara" (ベルばら) olarak da bilinir. Türünün ilk örneği olarak kabul edilen ve günümüzde manga klasikleri arasında yerini alan eser Fransız İhtilali öncesi, Versay Sarayında dönen entrikalar içinde dört kişinin yaşadıklarını ve ilişkilerini konu almaktadır. Hikâyenin protagonistleri; savurganlığıyla ünlü Fransa kraliçesi Marie Antoinette, kraliçenin yasak aşkı yakışıklı İsveçli Kont Fersen, bir türlü erkek vârise sahip olamayan babası tarafından erkek gibi yetiştirilen bir kadın, Oscar ve onun çocukluğundan beri arkadaşı olan uşağı André'dir.

<span class="mw-page-title-main">IV. Henri</span> Eski Fransa kralı

Bearn Prensi ve Fransa Kralı IV. Henri, 1589-1610 yılları arasında Fransa kralı, 1572-1610 yılları arasında Navarra kralı.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Baptiste Lully</span>

Jean-Baptiste Lully, İtalyan asıllı besteci, kemancı ve balettir.

François Quesnay (1694-1774), Fransız hekim ve iktisatçı. Fizyokratlar diye bilinen ekonomistlerin önderi.

<span class="mw-page-title-main">Ange-Jacques Gabriel</span> Fransız mimar (1698 – 1782)

Ange-Jacques Gabriel,, Fransız mimar. Kendi kuşağının en önde gelen mimarı olmasının yanında, aynı zamanda Fransa Kralı XV. Louis'nin de baş mimarıydı. Başlıca eserleri arasında Concorde Meydanı, ilk Fransız askeri akademisi olan École Militaire ve Versay Sarayı'nda yer alan Petit Trianon ve Versay Kraliyet Operası'dır. Mimari tarz olarak, Fransız Barok mimarisi ile Fransız neoklasizmi arasında dikkatli bir denge oluşturdu.

<span class="mw-page-title-main">Chambord Şatosu</span>

Chambord Şatosu ya da Chambord Sarayı, Fransa'da Loire bölgesinin en büyük şatosudur. Blois şehrinin 15 kilometre doğusunda bulunmaktadır. 16. yüzyılın 2. yarısında Kral I. François’ın av köşkü olarak inşa ettirdiği saray Loire saraylarının en görkemlisidir.

<span class="mw-page-title-main">Charles Le Brun</span>

Charles Le Brun, Fransız ressam, Fransa Kralı XIV. Louis'nin saray ressamıdır.

<i>Si Versailles métait conté...</i>

Si Versailles m'était conté 1954 fransız yapımı tarihi drama filmi. Yönetmenliğini Sacha Guitry yapmıştır. Film Versay Sarayı'nda yaşayanların insanların karakterlerini anlatmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">XII. Louis</span> Fransız hükümdar (1462-1515)

XII. Louis, 1498 - 1515 arasında hüküm sürmüş olan Fransa kralı. 13 yaşındayken, babası 1498 yılında arkasında varis bırakmadan ölen VIII. Charles'dan sonra tahta geçmiştir. Charles tarafından başlatılan İtalya Savaşlarının ikinci büyük seferini düzenlemiştir. 1501 - 1504 yılları arasında Napoli kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">V. Charles</span> Fransız hükümdar (1338-1380)

V. Charles, Bilge olarak adlandırılır, 1364'ten 1380'deki ölümüne kadar Fransa kralı. Saltanatı, Fransa için erken bir zirve noktası oldu. Yüz Yıl Savaşları sırasında orduları İngilizlerin elindeki toprakların çoğunu geri aldı.

François Boucher, Fransız ressam, el-işi duvar halısı tasarımcısı, tiyatro kostüm ve mizansen desinatörü. Rokoko akımının önemli temsilcisi. Boucher gayet kaliteli çok sayıda hazırladığı resim eserleri ile 18. yüzyıl Batı Avrupa resim ve dekoratif sanatının en iyi tanınmış ressamı olduğu iddia edilir. Patronu Fransa Kralı XV. Louis'in resmi gözdesi olan Madam Pompadour olup Boucher bu ünlü kadının birçok portresini yapmıştır. Boucher tablolarının konuları genellikle antik klasik temalar, dekoratif alegoriler ve pastoral peyzajlardır ve cinsel hislere hitabeden gayet erotik nü Venüs tabloları ile de gayet çok tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Baptiste Bessières</span> Fransız mareşal (1768 – 1813)

Jean-Baptiste Bessières Napolyon Dönemi'nde Fransa mareşali ve Birinci Fransa İmparatorluğu'nda dük unvanına sahip askeri lider. Erkek kardeşi Bertrand Bessières'in izinden giderek Fransa ordusunda askerî hizmetlerde bulundu. Ayrıca kuzenleri de Napolyon'a bir diplomat ve İmparatorluk yetkilisi olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Marie Tussaud</span> Fransız sanatçı (1761 – 1850)

Anna Maria "Marie" Tussaud,, Fransız sanatçı. Bal mumu heykelleri ve Londra'da kurduğu bal mumu müzesi Madame Tussauds ile tanınan kişidir.

François-Hubert Drouais, XV. Louis'nin saltanatının son yıllarında önde gelen bir Fransız portre ressamıydı. Müşterileri arasında Fransız kraliyet ailesi ve soyluları, yabancı aristokrasi, fermiers-généraux ve Paris toplumunun daha zengin üyeleri ve onların sevdikleri vardı. Ancak, müşteri yelpazesini genişleten ve portrelerini modaya uygun bir gereklilik haline getiren, Fransız sarayında artan popülaritesiydi. Drouais'nin çalışmaları, yaşamı boyunca hayranlıkla karşılandı ve popülaritesi ve müşterileri, Salon incelemelerinde ara sıra yayınlanan olumsuz yargılara rağmen azalmadı.

<span class="mw-page-title-main">Yolande de Polastron</span> Fransız soylu (1749 – 1793)

Yolande Martine Gabrielle de Polastron, Polignac Düşesi Marie Antoinette'in favorisi idi, ilk kez gençken tanıştığı kişiydi. Marie Antoinette'in Fransa Kraliçesi olmasından sonraki yıl, 1775 yılında Versailles Sarayı'nda sunuldu. Devrim öncesi toplumun en büyük güzelliklerinden biri olarak görülüyordu, ancak savurganlığı ve ayrıcalığı ona birçok düşman kazandırdı.