Madam Butterfly

Madam Butterfly

Özgün isim	Madama Butterfly
Müzik	Giacomo Puccini
Libretto	Luigi Illica ve Giuseppe Giacosa.
Gala	17 Şubat 1904
İlk gösterim yeri	La Scala, Milano
Oyuncular	Cio-Cio San (Madam Butterfly), hafif soprano Suzuki, Hizmetkarı lirik mezzosoprano B.F.Pinkerton, ABD Deniz Gücü Teğmeni hafif tenor Sharpless, Nagasaki'de ABD konsolosu bariton Goro: çöpçatan tenor Prens Yamadori: tenor Bonze: Cio-Cio San'ın amcası bas Yakuside: Cio-Cio San'in amcası bas İmparatorluk Komiseri: bas Viale: Resmî Sicil memuru, bas Cio-Cio San'ın annesi: mezzosoprano Teyze: soprano Kuzen: soprano Kate Pinkerton: mezzosoprano Dolore ('Keder'): Cio-Cio San'in oğlu ,sessiz Cio-Cio San'ın akrabaları. arkadaşları ve hizmetkarlar

Madam Butterfly Giacomo Puccini'nin üç perdelik operasıdır. İlk olarak 1904'te sahneye çıkmış, Puccini'nin en önemli operalarından biri olarak opera tarihinde yerini almıştır. Gösterinin ilk sahneleniş tarihi 17 Şubat 1904'tür. Orkestra şefi Cleofonte Campanini idi.

Madam Butterfly (Cio-Cio-San) kendisini kocasına adamaya hazır, genç bir geyşadır. Hikâyenin başında 15 yaşında olan Butterfly, Japonya'ya gelen Amerikan subayı Pinterkon ile evlenir ve bununla da kalmayıp dinini değiştirir. Dinini değiştirmesini kendi kültürlerine bir hakaret olarak gören Butterfly'ın ailesi onu reddeder. Butterfly'ın artık Pinkerton ve sadık yardımcısı Suzuki'den başka kimsesi kalmamıştır. Pinkerton evliliklerinden bir süre sonra evi terk eder. Bu arada hamile olan Butterfly, senelerce sabırla Pinkerton'u bekler. Bu sırada Pinkerton Amerika'da evlenmiştir. Butterfly'ın yanında üç yaşına gelen oğlunu almak için Japonya'ya gelir. Pinkerton'un kendisine ihanet ettiğini gören Butterfly ise ailesinden kalma hançer ile intihar eder.

Puccini'nin Uzakdoğu ezgileri ile süslediği bu opera sahnelendiğinden bu yana çok beğenilmiş, Kuzey Amerika'da en çok sahnelenen yirmi opera arasına girmiştir. Eser, Un bel dì vedremo ve daha birkaç aryası ile büyük beğeni toplayıp akıllara kazınmıştır.

Madame Butterfly operası Türkiye'ye opera kültürünün girip gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. İkinci Dünya Savaşı'ndan önce, 1935-36 ders yılında Ankara'da Musiki Muallim Mektebi bünyesinde bir konservatuvar kurulmuş ve Türkiye'ye gelmiş olan Alman Karl Ebert tarafından, sonradan Ankara Devlet Konservatuvarı Opera Stüdyosu olarak anılan kurumda, bir grup opera sanatı öğrencisi yetiştirilmeye başlanmıştır. Bu kurumun ilk defa Türkçe libretto çevirisi kullanarak ve kurumun öğrencilerinin rol aldığı opera eseri 1940'ta Ankara'da sahnelenen Madam Butterfly'in II. Perdesi olmuştur.^[1]

Aşağıdaki metin, 1907'de basılan son uyarlamanın konu özetidir.

Zaman: 1904.

Mekân: Nagasaki, Japonya.

Perde açıldığında bir Amerikan donanması subayı olan Teğmen Benjamin Franklin Pinkerton ve Japon çöpçatan olan Goro liman koyuna tepeden bakmakta olan bir küçük evi incelemektedirler. Goro bu evi Pinkerton ve evleneceği kız için bulmuştur ve Goro küçük bir bahçesi ve itip-çekmeyle açılan kapıları olan bu tipik Japon evini Pinkerton'a göstermektedir. Hizmetliler, uşak, aşçı ve gelinin oda hizmetçisi Suzuki, bahçeye gelirler ve Pinkerton'la tanıştırıldılar. Onlar ayrılınca Gora her şeyin hazır olduğunu ve hemen Teğmen'in evleneceği Butterfly'ın geleceğini söyler. Amerikalı teğmen bütün bu olanları ciddiye almamakta ve evlenme kontratını, çöpçatan Goro'yu, evi ve hizmetçileri yabancı bir ülkede yapılan geçici yapmacık bir evlilik ve bir eğlence olarak görmektedir.

Nikâhı kıymak için Amerikan konsolosu ve Japon nikâh memuru gelecektir. Butterfly'ın amcasından başka bütün Japon akrabaları bu törende katılacaklardır. Amcası bir Japon rahibi olup bu nikâh törenine gelmeyi kabul etmemiştir. Amerikan konsolosu, Sharpless, şehirden yürüyerek gelmiş ve dik yokuşu zor çıkmıştır. Bahçeye girer; Pinkerton ve Goro'yla selamlaşır ve oradan Nagasaki limanı ve koyunun nefis manzarasını seyre koyulur. Pinkerton Sharpless'a bu evi 999 yıllık uzun bir dönem için yeni satın aldığını ve her ay başında bu satış kontratını iptal etme hakkı olduğunu anlatır. Sharpless ise yerli Japonlara karşı çok anlayışlı ve saygılıdır ve Pinkerton'un evlenmek istediği kızı konsoloslukta görmüştür. Pinkerton eline viski bardağını alarak ilk aryasına başlar; bu ahenkli bir melodidir ama ifade ettiği fikirler düşüncesizdir. Bir Amerikan denizcisinin dünyayı gezdiğinden; istediği her kadınla birlikte olduktan sonra; ondan ayrıldığından bahseder. Konsolos bu şarkıya uymanın sonunda bir felaket getirebileceğini söyler. Ama orkestra Amerikan Mili Marşı'nı çalmaya başlayınca her ikisi de ayağa kalkıp Amerika'nın şerefine bardak kaldırırlar.

Tekrar masaya oturdukları zaman atmosfer değişir; fakat çok melodik bir müzik duyulur ve sahne dışından tepeyi çıkıp evine gelen Butterfly ve arkadaşlarının sesleri gelir. Bunlar yaklaşınca Pinkerton ayağa kalkıp gelecekte bir gerçek Amerikan kadını ile yapacağı evliliğin şerefine kadehini kaldırır. Butterfly arkadaşları ve akrabaları ile eve geldiği zaman Pinkerton aylar boyu bir sürü akraba da kiraladığı şeklinde bunu alaya alır. Sharpless ise bundan çok kuşkulanır, çünkü Butterfly'ın bu evlenmeyi gerçek evlilik olarak kabul ettiğini bilmektedir. Onunla konuşmuş ve kızın bu evliliği babasının ölümü üzerine onlara zahmet olmayıp ailesinin fakir düşmesini önlemek için yaptığını öğrenir.

Akrabalar ev etrafında dolaşırlarken Butterfly, Pinkerton'a evine getirdiği kendine önemi olan küçük hatıra eşyalarını göstermeye başlar. Burada orkestra Butterfly için arp, flüt, oboa ve çanlardan oryantal sesli egzotik bir parça çalar. Butterfly yelpazesini, çubuğunu ve aynasını Pinkerton'a gösterir. Ama bir başka hatırayı "bu kutsaldır" diye göstermeden saklar. Gora sonradan bunun Mikado'nun Butterfly'ın babasına gönderdiği Samurai kılıcı olduğunu söyler. Bu kılıç emri ifade etmektedir ve bunu alan babası hemen Mikado'nun emrine uyarak bu kılıçla intihar etmiştir. Butterfly, Pinkerton'a şehirde açılmış olan bir Hristiyan misyonunu da ziyaret ettiğini ve Hristiyan olmaya karar verdiğini söyler. Pinkerton'a bir yapmacık evlilik gibi görünen, bu evliliği Butterfly bir gerçek evlilik olarak düşünmektedir ve sadece ismini değiştirmekle kalmayıp dinini de değiştirmeye kararlıdır. Kontrat imzalandıktan sonra artık Butterfly adını da kullanmayacaktır ve 'Mrs. B.F.Pinkerton' olarak anılmayı istemektedir.

Bu nikâh şenliklerine gölge düşüren bir olay bir Bonze (Japon rahibi) olan Butterfly'ın amcasının kendini göstermesi ve bu evlilik için Butterfly'ı telin etmesidir. Bu olay üzerine çok üzgün düşen Butterfly'ın akrabaları ve arkadaşları evden ayrılırlar. Butterfly'ı yeni kocası ile evinde yalnız bırakırlar. Pinkerton karısını avutmak için bir şarkıya başlar ve ikisi birlikte evlerine girmekte iken bu şarkı bir aşk ikilisine dönüşür.

Yeni sahne üç yıl sonrayı gösterir. Butterfly ve Suzuki hala Pinkerton'un aldığı evde yaşamaktadırlar. Amerika'dan para gelmemektedir. Fakat Butterfly bunun ne demek olduğunu kabul edemez ve sanki Amerikalı kocası yakında dönecekmiş gibi davranışlar sergiler. Buna karşılık Suzuki daha realisttir ve bir yabancı kocanın Japonya'dan ayrıldıktan sonra geri dönmeyeceğini belirtir. Butterfly, kocası Pinkerton'un geri döneceğinden emindir. Güzel, açık bir günde deniz ufkundan bir gemi dumanı görünecek; sahilden selam topu atılacak ve Pinkerton'un bulunduğu "SS Abraham Lincoln" rıhtıma yanaşacaktır. Suzuki ona inanmak istemektedir.

Onlar iç odaya çekilirler ve Sharpless ve çöpçatan Goro sahneye girerler. Sharpless, Pinkerton'dan bir mektup getirmektedir. Bu mektupta Pinkerton Amerika'da bir Amerikalı kadın ile evlendiğini ve bunu Sharpless'ın Butterfly'a söylemesini istediğini yazmaktadır. Goro, Butterfly'a laf anlatmayı neredeyse imkânsız bulmaktadır. Onun terk edildiğini ve bu nedenle kocasından boşanmış durumuna düştüğü gerçeğini Butterfly'a kabul ettiremez. Butterfly için biraz yavaş fikirli ama serveti olan yeni bir koca olarak Yamadori'yi bulmuştur. Ama Butterfly, Yamadori'nin evlilik teklifine hiç yanaşmamaktadır. Tam bu sırada (Japon İmparatorluğu Milli Marşı nameleri içinde) Yamadori de gelir. Fakat Butterfly tarafından açıkça reddedilir.

Goro, Sharpless'a Pinkerton'un gemisinin limana girmekte olduğunu fısıldar. Sharpless bunun üzerine Butterfly'a Pinkerton'un mektubunu okumaya başlar. Fakat Butterfly mektubun gelişinden çok heyecanlanmıştır ve içeriğini dinlemeye konsantre olamaz ve Sharpless'a devamlı soru sorarak onu mektubu sonuna kadar okumaktan alıkoyar. Sonunda kötü haberi böylece doğrudan vermeyi imkânsız bulan Sharpless, Butterfly'a eğer Pinkerton hiç geri gelmezse ne yapacağını sorar.

Butterfly öteki odadan Pinkerton'dan olan küçük oğlunu getirir. Çocuğa Japonya'da bir gelenek olan geçici bebeklik ismi verilmiştir ve büyüyünce Pinkerton'un yeni bir isim vereceğini söyler. Çocuğun geçici bebeklik ismi "Sevinç" olmasını istenmekle beraber nazar değmesin diye onun zıddı olan "Zahmet" olarak konmuştur. Butterfly eğer kocası kendisini terk etmişse ya tekrar "geyşa" olarak çalışmayı yahut da ölmeyi tercih edeceğini söyler. Sharpless Pinkerton'un çetrefilli işlerini kendisinin halletmesini isteyerek Pinkerton'a oğlu hakkında haber göndereceğini söyleyerek oradan ayrılır.

Bu sırada Suzuki, Gora'yı bir kenara alarak ona çıkışmaya başlar. Onu Butterfly'ın oğlunun gayrimeşru olduğuna dair dedikoduları yaymakla suçlar. Goro yarı Japon yarı Amerikan olan çocuğun geleceğini iyi görmediği hakkında birkaç laf ettiğini bildirir, ama Butterfly her ikisini de susturur. Artık Butterfly'ın kocasının kendini ve oğlunu terk edip bıraktığı gerçeğini tam anlama zamanıdır, ama bu kötümser düşünceleri geri plana iter ve büyük bir iyimserlikle Pinkerton'un mutlak geri geleceğini kabul eder.

Bu korkularına karşı bir yanıtmış gibi limandan bir selam topu duyulur. "SS Abraham Lincoln" limana gelmiştir ve rıhtıma yanaşmaktadır. İki kadın küçük evin içerisini çiceklerle doldururlar ve üç kişilik küçük aile oturup Pinkerton'un kendini göstermesini beklemeye başlarlar.

Sabah olmakta iken, hala onu beklemekte olan Butterfly, Suzuki ve oğlu için Pinkerton görünmez. Butterfly uykuya dalmış olan oğlunu arka odaya götürür. Tam bu sırada Sharpless ve Pinkerton yavaş yavaş eve girerler ve orada Suzuki'yi uyanık bulurlar. Pinkerton Suzuki'ye, yaptıklarını anlatır. Amerika'da evlendiği Kate Pinkerton adlı yeni Amerikan karısı ile birlikte gelmişlerdir. Karısı ve kendisi, eğer Butterfly izin verirse Butterfly'ın oğlunu evlat olarak kabul edeceklerdir; onu Amerika'ya götürüp; orada bir Amerikan olarak yetiştirmek istemektedirler. Suzuki evin bahçesine gelmiş olan Amerikan Mrs. Pinkerton ile konuşmaya razı olur ve Pinkerton'u evde yalnız bırakır. Birdenbire Butterfly'a yaptığı kötülükler Pinkerton'un kafasına tak eder ve Pinkerton çok büyük pişmanlık hislerine kapılarak çok hissî bir arya söylemeye koyulur. Fakat yine de Butterfly ile karşılaşmak için yeterli cesareti kendinde bulamaz ve sahne dışındaki Butterfly'ın sesini duyunca hemen oradan sıvışıp ayrılır.

Butterfly kocasıyla karşılaşma sevinciyle koşarak sahneye girer ama orada sadece Sharpless ve tanımadığı bir Amerikan hanımın bulunduğunu görür. Suzuki ve Kate, Butterfly'a gelirler; ona Pinkerton'un iyi olduğunu ama kendisini görmeyeceğini açıklarlar. Butterfly Kate'e bakar kalır ve "Beni korkutan bu yabancı hanım kimdir?" diye sorar. Kate büyük bir incelikle kim olduğunu, ne için oraya geldiğini, ne istediğini anlatır ve Butterfly'ın oğlunu kendi öz çocuğuymuş gibi büyük bir itina ile büyüteceğini söyler. Butterfly ona inanır. Pinkerton'a bir mesaj gönderir; eğer yarım saat sonra Pinkerton şahsen oğlunu almaya gelirse onu Amerikalılara vermeye hazırdır.

Tek başına kalan Butterfly büyük bir yeise kapılır; ama kendini hemen toplar ve Suzuki'ye odadan ayrılmasını söyler. Butterfly kendini öldürmeye karar vermiştir. Babasının kılıcını eline alır ve üzerinde kazılmış yazıyı okur: "Şerefle yaşayamayanlar şerefle ölmelidirler." Butterfly'ın oğlu içeri girer ama Suzuki yanında değildir. Butterfly oğluna annesinin onu yalnız bırakmasından çok acı duymamasını ve annesinin yüzünü her zaman hayal meyal olsa bile hatırlamasını istediğini söyler. Oğlunun eline bir Amerika gemisi modelini oyuncak olarak verir ve ona veda eder. Sonrasında ise çocuğu yere oturtarak gözlerini bağlar. Akabinde ise eline babasının kılıcını alarak paravanın arkasına geçer. Biraz sonra bir ensesine eşarp sarmış Butterfly paravanın arkasından sendeleyerek çıkar ve kanlı kılıç elinden düşer. Gözleri kapalı yerde oturan oğlunu öper ve yere yığılır kalır. Dışarıdan Pinkerton'un çığlığı işitilir: "Butterfly!"

• Viene la sera: İkili - Butterfly, Pinkerton.
• Ovunque al mondo: İkili - Pinkerton, Sharpless.
• Ecco ! Son giunte: Goro, Butterfly'in arkadaşları.
• Quanto cielo! Quanto mar!: Butterfly ve aile korosu .
• Viene la sera: İkili - Butterfly, Pinkerton.

• Un bel dì, vedremo: Arya -Butterfly.
• Che tua madre dovrà: Arya - Butterfly.
• Scuoti quella fronda di ciliegio: İkili - Butterfly, Suzuki.
• Koro a bocca chiusa.
• Senfonik İntermezzo II. ve III. Perde arasında.

• Addio, fiorito asil: İkili - Pinkerton, Sharpless.
• O a me sceso dal trono: Arya - Butterfly.
• Con onor muore: Arya - Butterfly. III. Perde finali.

• Ancora un passo aryası. Şarkıcı: "Frances Alda" (1913):

Not: "Kat:" satıcı şirket tarafından verilen katalog numarası

• Madama Butterfy Opera27 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.