Macropedius

Macropedius
Georgius Macropedius, porte ressamı: Philips Galle, şair: Benito Arias Montanus. Gand Üniversite Kütüphanesi.
Doğum	23 Nisan 1487(1487-04-23)
Ölüm	00 Temmuz 1558 (71 yaşında)

Georgius Macropedius (tahminen 23 Nisan 1487 - Temmuz 1558) veya diğer bilinen bir adıyla Joris van Lanckvelt, Hollandalı hümanist öğretmen ve oyun yazarıydı.

Asıl adı Joris van Lanckveld ya da Joris van Lanckvelt olan, ancak Latince adıyla tanınan Macropedius; 1487'de, olasılıkla, 23 nisan Aziz George Yortusu günü, Kuzey Brabant'ta, Hertogenbosch yakınlarındaki Gemert'te doğar.Bir burjuva ailesinden gelen Macropedius'un babası, Willem Jansz; annesi ise, Hadewich van Lanckveld'dir.Aile, adını, büyükbaba van Lanckveld'in aristokrat kızından almaktadır. Macropedius, önce, kilise okuluna gider ve burada Latince dersleri alır.Daha sonra, Gemert'ten ayrılarak, Hertogenbosch'a gider ve kendisinden yaşça büyük olan çağdaşı Erasmus'un, 20 yıl önce, 2 yılını geçirmiş olduğu bir dilbilgisi okuluna girer.1502'de, “Ortak Yaşam Kardeşleri” adlı bir tarikata girer.Tarikata ait evlerden birinde yaşamaya başlar ve burada, öğretim kariyerine hazırlanır. 1507'de, Latince kaleme aldığı oyunlarından olan,“Uçarı”’nın taslaklarını yazmaya başlar.Yine bu yıllarda, Latince derslerinde kullanılan ders kitapları hazırlar.1525’te, Ortak Yaşam Kardeşliği tarikatı, onu; Liège’de, Aziz Jerome okuluna yollar. 30 yıl önce, tarikat tarafından yaptırılan bu okulda, diğer benzeri okulların tersine 8 sınıf vardır.Normal derslerin yanı sıra, bu derslere; 1. sınıfta teoloji, 2. sınıfta matematik, 3. sınıfta retorik, 4. ve 5. sınıfta Yunanca, 6. ve 7. sınıfta ise, Latince çekimler dersleri eklenmektedir.

1530’da, Hertogenbosch’a giden Macropedius; 1531de, annesinin ölümü üzerine Gemert’e döner.Aynı yılın sonuna doğru, Utrecht’e gider ve oraya yerleşir.Macropedius, 1539’da, Aziz Jerome okulunun, Utrecht’teki şubesinin müdürlüğüne getirilir.Burada; Latince, Yunanca, İbranice, Keldanice, matematik, retorik ve müzik dersleri verir.Latince bir okul marşı yazıp, besteler.Hertogenbosch, Utrecht, Antwerp, Paris, Köln ve Basel’de basılan birçok Latince ders kitabını, bu görevdeyken kaleme alır.

Macropedius, kendisine birçok kez önemli görevler önerildiyse de, bunları kabul etmemiştir.1548’de, kendisini edebi çalışmalara verebilmek amacıyla, okuldan ayrılmak istemiş; ancak, Ortak Yaşam Kardeşleri tarikatı bunu kabul etmemiştir.Macropedius, bu yüzden, tiyatro oyunlarının birçoğunu okuldaki görevi dışında, geceleri yazmak zorunda kalmıştır.Ancak, 1555’te, bu görevinden ayrılır.1556’da ise, Utrecht’ten ayrılıp, Hertogenbosch’a gelir.Burada, yine tarikata ait evde kalmaya başlar.Macropedius, 1558 temmuzundaki bir veba salgınında, hayata veda eder.Tarikata ait olan, Kardeşler Kilisesi’ne gömülür.Ölümünün ardından, öğrencileri, yazarın portresinin ve bir yazıtın bulunduğu anıt mezar yaptırırlar.

Macropedius, 1507de, ilk dramı olan “Uçarı”’yı yazmaya başlar.Oyun, İncil konularını ve tarihsel olayları didaktik açıdan işlemiş, karakterlerinin özelliklerini güçlü bir şekilde betimlemiş, özgün ve canlı diyaloglardan yararlanmıştır.Mucizevi oğul temasını işleyen oyun, 1565’te; Cambridge’deki, Trinity Koleji öğrencileri tarafından sahnelenir.1566’da da, Prag Üniversitesi’nde sahnelenir.Eserin kitap haline geldiği tarih ise 1597’dir. Macropedius, 1530’da, Hertogenbosch’a geri döndükten sonra; ilk ders kitapları olan, “Latince Dilbilgisi” ve “Yunanca Eğitime Giriş” adlı eserlerini yazar.2. eser, bir Yunan dilbilgisi kitabıdır.1535'te, “Aluta” adlı tiyatro oyununu yazar.1536'da, “Basit Mantık İncelemeleri”’ni; 1537’de, bir tiyatro oyunu olan “Andrisca”’yı kaleme alır.1538’de, Latince’nin temel ilkelerini anlattığı, “Dilbilgisinin İlkeleri”’ni ve ileri düzeydeki öğrenciler için Latince dilbilgisi kitabı olarak düzenlediği, “Dilbilgisi Öğrenimi” adlı eserlerini yazar.Aynı yıl, yine ileri düzeydeki öğrenciler için, Latince tümce yapısını anlattığı, “Sözdizimi Kuralları” adlı eserini kaleme alır.

Macropedius, 1539'da, en önemli ve en bilinen tiyatro oyunu olan, “Hecastus”’u kaleme alır.Bu oyun, geç ortaçağa ait bir Hollanda ahlaki dramı olan, “Elckerlyc (Herhangi Biri)”’in serbest bir uyarlamasıdır.Oyunun baş karakteri Hecastus, hayatın güzelliklerinin tadını çıkarmayı seven bir gençtir.Bir gün, öleceğini öğrenir.Ancak, dostları ve akrabalarından hiç kimse, onun bu son yolculuğunda yanında olmak istemez. Macropedius’a, dünya oyun yazarları arasında saygın ve önemli bir yer kazandıran bu oyun; hem Latin dilinde, hem de çevrildiği dillerde yayınlanmış ve sahnelenmiştir.Utrecht, Basel, Antwerp, Köln, Frankfurt, Dortmund ve Strasbourg’ta çevirileri ve baskıları yapılmıştır.Almanca çevirilerden biri, ünlü reform şairi Hans Sachs’a aittir.Almanca dışında, İsveççe ve Danca’ya da çevrilmiştir.1538 ve 1539’da, Utrecht’te; 1557’de, Hertogenbosch’da sahnelenmiştir.Hollanda dışında da; Münih, Dresden, Prag, Danzig, Nurenberg, Konisberg ve Basel’de sahnelenmiştir.Hecastus sayesinde, Macropedius’un ünü, bütün Avrupa sahnelerine yayılmıştır.

Macropedius, 1541’de, “Günce” ve “Prosodi (Vezin Tekniği)” adlı eserlerini yazar.1543'te; mektup yazımı, retorik ve mantık sanatı üzerine kaleme aldığı “Mektup Yazma Yöntemleri”, ilk olarak, Antwerp'te yayınlanır.Daha sonra, Hollanda'da 10 ayrı baskısı yapılır.Ayrıca, Köln, Frankfurt ve Basel'in yanı sıra; Londra'da, 1580-1649 yılları arasında, 6 kez basılır.Batı Avrupa'daki birçok okulda ise, ders kitabı olarak okutulur.

16. yüzyılın, Latince yazan en büyük dram yazarı Macropedius'un başarısı, bir oyun yazarı olarak verdiği eserlerle sınırlı değildir.Hertogenbosch, Liège ve Utrecht'teki okul müdürlükleri boyunca; daha sonraları, bilim, sanat ve ülke yönetiminde söz sahibi olacak birçok kişi yetiştirmiştir.İtalya'da, ünlü Yunan bilgini Aslerius, Antwerp'li yayıncı Johannes Hillen, coğrafyacı Gerard Mercator ve fizikçi Johannes Wier bunlardan bazılarıdır. Protestan Hollanda'nın altın çağı olan 17. yüzyıl boyunca, Macropedius ve eserleri unutulmuştur.Yeni Protestan ulus, Katolik kilisesine bağlılığını sürdüren bu Brabantlı hümaniste ilgi göstermemiştir.Bunda, Hollanda'nın şair ve yazarları, giderek artan bir ilgiyle anadillerine sahip çıkarken; Macropedius'un, oyunlarını Latince kaleme almış olmasının da payı vardır.Macropedius, 17. ve 18. yüzyıllarda etkinliğini yitirmişse de; 19. yüzyıl sonunda, Hollanda ve Almanya'da yeniden keşfedilmiştir.Avrupa ve Amerika'daki bilim adamları ve araştırmacılar, o ve eserleri hakkında, sayısız kitap ve makale yayınlamıştır.

• Thomas W. Best, Macropedius, New-York 1972 (Twayne's World Authors Series, nr. 218)
• Yehudi Lindeman, Macropedius' Rebelles and Erasmus' Principles of Education, Renaissance and Reformation, (Toronto) 1980, 127-135
• Yehudi Lindeman, Macropedius' Two Comedies Rebelles (The Rebels) Bassarus. Edited and translated from the Latin, with introductions, Nieuwkoop 1983 (Bibliotheca Humanistica & Reformatorica, Vol. xxxvi)
• C.C. Love, Macropedius' Andrisca . A farcial folk comedy, Toronto 1992 ([1]8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
• C.C. Love, Macropedius' Hecastus. A morality play on the Everyman theme, Toronto 1992 ([2]9 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
• Henk Giebels & Frans Slits, Georgius Macropedius 1487-1558. Leven en Werken van een Brabantse humanist, (Zuidelijk Historisch Contact) Tilburg 2005. (Accompanying CD with texts of all of his Latin plays, poems, songs, correspondence and other sources.)ISBN 90-70641-65-8.
• Dammer, R. & Jeßing, B. Der Jedermann im 16. Jahrhundert. Die Hecastus-Dramen von Georgius Macropedius und Hans Sachs (Walter de Gruyter) Berlin - New York 2007. ISBN 978-3-11-019944-4.
• The Latin Playwright Georgius Macropedius (1487-1558) in European Contexts, ed. Jan Bloemendal; European Medieval Drama 13 (2009). Brepols Publishers, Turnhout 2010; 233 pages; ISBN 978-2-503-53091-8.
• A website about Macropedius (here a song composed by him can be heard): [3]21 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türkçe:[4]9 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.